Wikipedysta:Czeskipilkarz/brudnopis2

Katepánō (grecki: κατεπάνω, dosłownie "ten który znajduje się na szczycie" lub "najwyższy") to nazwa stopnia wojskowego w bizantyjskiej armii. W zlatynizowanej wersji: capetanus/catepan, prawdopodobnie to właśnie od owego tytułu w języku włoskim pojawiło się określenie "capitaneus". Z języka włoskiego w nieco zmienionej wersji przeszło do innych europejskich języków (angielski Captain, polski Kapitan, turecki Kapudan Pasha, niemiecki Kapitän itd.).

Określenie katepáno po raz pierwszy pojawia się w IX wieku w odniesieniu do dwóch urzędów: nadzorcy basilikoi anthrōpoi (urzędnicy dworscy niskiego szczebla) i naczelnego dowódcy Mardaitów w temie Kibyrrhaeots.

Cesarstwo Trapezuntu

Βασίλειον τής Τραπεζούντας

1204-1461
Herb Flaga
Ustrój polityczny	monarchia
Stolica	Trapezunt
Data powstania	1204
Data likwidacji	15 sierpnia 1461
Władca	Dawid II Wielki Komnen
Język urzędowy	pontyjski

Cesarstwo Trapezuntu lub Trebizondu (funkcjonuje także określenie: cesarstwo trapezunckie) – państwo powstałe w 1204 roku na gruzach Cesarstwa Bizantyjskiego na ziemiach wokół miasta Trapezunt (dziś Trabzon we wschodniej Turcji). Cesarstwo istniało w latach 1204–1461. Cesarstwo założyli przedstawiciele bizantyjskiej dynastii Komnenów, wnuków Andronika I, Aleksego i Dawida, którzy zawładnęli w kwietniu 1204 roku Trapezuntem, zakładając dynastię Wielkich Komnenów. Miało to miejsce zupełnie niezależnie od wydarzeń z Konstantynopola, który został krótko potem zdobyty przez rycerzy IV krucjaty. Przy wsparciu wojsk gruzińskich i królowej Tamary, Dawid Wielki Komnen zdobył położone na wybrzeżu Morza Czarnego tereny wokół miasta Trapezunt, a także Synopę i Herakleę Pontyńską, przez które przebiegały ważne szlaki handlowe. Dalsze podboje powstrzymał Teodor I Laskarys.. Dawid Wielki Komnen prowadził walkę z Teodorem jako wasal cesarza konstantynopolitańskiego i przy jego poparciu. Kiedy stosunki między Cesarstwem Łacińskim a Cesarstwem Nicejskim ustabilizowały się, Trapezunt zaczął ponosić klęski. W 1214 roku Teodor Laskarys zaanektował posiadłości Dawida na zachód od Synopy. Wówczas Seldżucy zajęli Synopę i pokonali cesarza Aleksego, biorąc go do niewoli. Powrócił na tron jako wasal sułtana Ikonium, samo Cesarstwo skurczyło się do wąskiego pasa nadbrzeżnego.

Po zdobyciu Konstantynopola przez Turków w 1453 roku Cesarstwo Trapezuntu jeszcze tylko przez kilka lat stawiało opór Osmanom. W 1461 roku sułtan Mehmed II Zdobywca zajął Trapezunt włączając ziemie cesarstwa do własnego imperium.

Powstanie

Trapezunt przed 1204 rokiem

Trapezunt przed powstaniem tam cesarstwa miał długą i bogatą historię. Założony w 756 roku p.n.Ch był trzy lata starszy od Rzymu i niemal wiek starszy od Bizancjum. W czasach Ksenofonta miasto to było kolonią Synopy, która z kolei była kolonią Miletu, miasta założonego przez osadników z Attyki. Attyckie tradycje były dla mieszkańców Trapezuntu powodem do dumy o czym wspominają Bessarion i Kritobulus. Później osiedlili się tam emigranci z Arkadii, którzy przybyli w czasach gdy Epaminondas zakładał Megalopolis. Odprowadzając część dochodów do skarbca Synopy, Trapezunt cieszył się wolnością i pokojem przez cały klasyczny okres w historii Grecji. W czasie wojny między Rzymem a Mitrydadesem miasto stanęło po stronie zwycięzców za co zostało nagrodzone przez Rzymian wieloma przywilejami. W czasach rzymskich miasto było jednym z najważniejszych portów na Morzu Czarnym, to tu przysyłano zaopatrzenie dla legionów stacjonujących we wschodniej części Azji Mniejszej i Armenii. Pomyślnie rozwijał się również handel, drogą morską przywożono tu duże ilości rzymskich wyrobów, które następnie sprzedawano na całym Bliskim Wschodzie. W czasach najazdów barbarzyńskich miasto padło ofiarą Gotów, którzy zniszczyli je na okres całego pokolenia. Odbudowane za czasów Dioklecjana nie powróciło już do dawnej świetności, choć nadal było ważne i bogate. W czasach Konstantyna straciło wiele ze swych swobód i podporządkowane zostało władzy prefekta Wschodu.

Wcześniej, bo w II i III wieku w mieście zaczęło się rozwijać chrześcijaństwo, według lokalnej tradycji pierwszym jego głosicielem był sam święty Andrzej. W czasach Dioklecjana doszło tu do prześladowania chrześcijan i lokalny kościół mógł poszczycić się kilkoma męczennikami, z których jeden, Eugeniusz, został później ogłoszony patronem miasta. W końcu, podobnie jak w innych helleńskich miastach Azji Mniejszej, chrześcijanie stali się tu większością. Biskup z Trapezuntu uczestniczył w soborze nicejskim. W VIII wieku miejscowi biskupi uzyskali tytuł metropolitów a w XI wieku jeden z nich został patriarchą.

Miasto odgrywało ważną rolę w czasie wojen Bizancjum z Sasanidami i zaskarbiło sobie przychylność cesarza Justyniana. W czasach Leona Izauryjczyka, Bizancjum zostało podzielone na temy a Tapezunt został stolicą temu Chaldea. W XI wieku, z powodu najazdów seldżuckich miasto zyskało potężne fortyfikacje. Po klęsce wojsk cesarskich pod Manzikertem Trapezunt obronił się przed oblegającymi go Turkami a dowódca miasta, Gabras, przeszedł do legendy i rozsławił imię miasta w całym Bizancjum, tak że pisała o nim nawet Anna Komnena a jego potomkowie rządzili miastem. Nawet w XIII wieku była to rodzina znaczna i wpływowa. Pod rządami tego właśnie rodu Trapezunt był w zasadzie niezależnym państwem, choć uznawał zwierzchność cesarza bizantyjskiego.

Tło

W 1185 roku cesarzem był Andronik I Komnenn. Władca ten znany był z okrucieństwa a z jego rozkazu zamordowano wiele osób o czym pisał na przykład Nicetas Choniates. W wyniku polityki prowadzonej przez Andronika doszło do buntu na czele którego stanął Izaak Komnen. W wyniku rewolty cesarz został obalony, poddany torturom i zlinczowany przez tłum. Gniew ludu dotknął jednak nie tylko jego ale i jego rodziny. Synów Andronika oślepiono i to w bardzo brutalny sposób, tak że jeden z nich zmarł. Pod koniec rewolty tumult złupił jeszcze cesarski pałac. Ostatecznie przewrót ten wyniósł do władzy rodzinę Angelosów.

Dynastia Komnenów jednak wcale nie wygasła. Na szczęście dla tego rodu, w czasie zamieszek spowodowanych rewolucją, kilku przyjaciół Manuela, jednego z oślepionych synów Andronika, zapewniło ochronę jego dzieciom, którymi byli Dawid i Aleksy. Po tym jak rewolta dobiegła końca i wrogość do Komnenów zmalała, obydwu pozwolono żyć w Konstantynopolu, choć nie mieli co liczyć na karierę na dworze czy wysokie stanowiska w administracji. Ich pobyt w Konstantynopolu trwał 19 lat a w jego czasie zakończyli edukację i dorośli. Gdy w 1203 roku pod murami stolicy rozłożyli się krzyżowcy biorący udział w IV wyprawie krzyżowej obydwaj bracia zrozumieli że w mieście robi się zbyt niebezpiecznie. nie pomylili się a łacinnicy dwukrotnie oblegli Konstantynopol za każdym razem kończąc oblężenie sukcesem. W 1204 roku zdobyli miasto definitywnie, niszcząc w ten sposób Bizancjum. Aleksego i Dawida nie było jednak nad Bosforem w momencie gdy wydarzenia te miały miejsce. Bracia trafnie ocenili sytuację i wyruszyli do Gruzji, gdzie królową była ich ciocia, Tamara. Nie wiadomo kiedy postanowili zdobyć dla siebie kawałek cesarstwa i utworzyć własne państwo, w każdym razie wiadomo że stało się to możliwe właśnie gdy pojawili się na dworze gruzińskim. Tamara wspomogła ich militarnie i finansowo, dzięki czemu bracia mogli zbrojnie powrócić do Bizancjum. Gdy na czele wojsk przekraczali granicę Aleksy został proklamowany cesarzem przez żołnierzy.

Założenie cesarstwa

Trwało wówczas oblężenie Konstantynopola przez łacinników i cesarz wraz z dworem mieli inne problemy niż próba uzurpacji na dalekich, wschodnich krańcach państwa. Wojsk w tym regionie było nie wiele, po za tym były one zdemoralizowane ciągłym zagrożeniem tureckim i niepewnością co do dalszych losów cesarstwa zagrożonego przez łacinników. Dodatkowo rodzinna Komnenów była tu bardzo popularna. Wszystkie te czynniki sprawiły że Dawid i Aleksy nie napotkali żadnego poważniejszego oporu przy zajmowaniu kolejnych miast, które zresztą ochoczo otwierały przed nimi bramy. Gdy ich wojska dotarły do Trapezuntu witały ich tłumy mieszkańców a Aleksy oficjalnie koronował się na cesarza Rzymian.

Bracia rozdzielili wówczas swoje siły. Dawid pomaszerował dalej na zachód, z misją zajęcia jak największego terytorium aż do Konstantynopola, natomiast Aleksy miał poszerzyć ich władztwo na terenie Pontu. Wielu lokalnych urzędników i dostojników przybywało do jego kwatery i uznawało jego władzę. W ciągu kilku miesięcy podporządkował sobie także miasta takie jak Trypolis, Kerasunt, Mezochaldaion, Jasonis i Oinaion. W tym samym czasie jego brat zajmował kolejne tereny leżące na wybrzeżach Morza Czarnego, nie natykając poważniejszego oporu. Władzę Aleksego na zachodzie uznała Synopa, Bafra, Kastamonu, Amastris i Heraklea Pontyjska. Wkrótce jednak na drodze Dawida pojawiły się problemy. W zachodniej części Azji Mniejszej, w Nikei, umiejscowił się bowiem inny pretendent do tytułu cesarskiego- Teodor Laskarys. Po za tym, na mocy układu z 1204 roku, nowo powstałe Cesarstwo Łacińskie uważało te tereny za swoje i wysyłało tu wojska, aby obsadzić miasta i twierdze. Dawid tymczasem, uważając Laskarysa za większe zagrożenie niż łacinnicy, sprzymierzył się z nimi. Osiadł w Kastra Komneni, rodowym gnieździe swojej dynastii i próbował walczyć z Teodorem.

Historia

Etap I

Po zatrzymaniu się w Paflagonii Dawid wysłał jednego ze swych dowódców, Synadenosa aby zajął Nikomedię, którą cesarz nikejski uważał za swoją. Wojska Laskarysa skutecznie obroniły miasto a sam Synadenos dostał się do niewoli

Linki zewnętrzne

• Flaga Cesarstwa Trapezuntu wg Księgi Wszystkich Królestw - dostęp: 25 września 2011.

Zobacz też

• Władcy cesarstwa trapezunckiego
• Upadek Trapezuntu

Trapezunt

Stolica, której cesarstwo zawdzięcza swoją nazwę było miastem o dogodnym położeniu, dostatnim i posiadało długą i bogatą historię. Położenie Trapezuntu wręcz predysponowało to miasto do roli centrum niezależnego państwa. Południowe wybrzeża Morza Czarnego zapewniały dobry klimat i udział w handlu, co pozwalało na utrzymywać się znacznej liczbie ludzi. Tereny wokół miasta tworzyły naturalne bariery, ułatwiające jego obronę z każdej strony. Te naturalne bariery sprawiały też że Trapezunt był naturalnym centrum terenów rozciągających się od rzeki Halys aż do wzniesień Kaukazu. Były to ziemie zróżnicowane pod względem przyrodniczym, w ich skład wchodziły lasy, żyzne doliny i łatwe do obrony wyżyny. Dzięki mnogości strumyków i rzecze Halys mieszkańcy nie musieli się specjalnie martwić o wodę pitną.

s