Wikipedysta:Witelon

Drugie powstanie pruskie 1260-1274

Rozpoczęło się we wrześniu 1260 rok, po klęsce wojsk krzyżackich w bitwie z Żmudzinami nad rzeką Durbą.W bitwie zginął wielki marszałek Henryk Botel, mistrz krajowy Inflant Burchard Hornhausen oraz około 150 rycerzy Zakonu.

Pierwsza faza powstania: 1260-1265

 Do powstania przyłączyły się niemal wszystkie plemiona pruskie oprócz Pomezanii i ziemi chełmińskiej.  Każde plemię obrało sobie własnego wodza. Sambom dowodził Glande, Natangom: Monte, Bartom: Dziwan,Warmom: Glape, Pogezanom: Autume, Jaćwięgom: Skumond.  Prusowie opanowali otwarte przestrzenie oraz zdobyli kilka grodów: Bartoszyce, Reszel, Heilsberg(Lidzbark), Braunsberg(Braniewo).Biskupi Sambijski i warmiński zmuszeni zostali do opuszczenia swych diecezji. Ostatnimi bastionami Zakonu pozostały warownie położone nad rzekami i Zalewem Kurońskim: Wielawa, Królewiec, Bałga, Elbląg.Krzyżakom pośpieszyli na pomoc krzyżowcy z Niemiec min. Wilhelm, hr. Jülichu, Engelbert, hr. Mark  Wsparcia powstańcom udzielił król Litwy(Aukszoty) Mendog, Żmudzini oraz Aleksander Newski.  1263; Monte uderzył na ziemię chełmińska, pokonał mistrza krajowego Prus, Helmericha , pod Lubawą. Skumand podszedł aż pod mury Torunia, musiał jednak ustąpić.Zniszczono jednak zamek w Kwidzyniu.  1264;Krzyżacy pacyfikują Sambię, wznoszą nowy gród na granicy z Natangią, w Topiawie.

Druga faza powstania 1265-1273

 Niemożność zdobycia warowni Zakonu spowodowała załamanie się pospolitego ruszenia Prusów i przechylenie się szali zwycięstwa na stronę Krzyżaków. Papież Klemens IV ogłosił nową wyprawę krzyżową do Prus. Jesienią 1265 roku przybył do Królewca książe brunszwicki, Albert I, i landgraf turyńsk, Albert II. W roku nastepnym przybył margrabi brandenburski, Otto zwany Długim, który założył gród Brandenburg(Pokarmin). Gród został zniszczony przez przywódce Warmów, Glape, ale margrabia odbudował go ponownie.  Na przełomie lat 1267/68 przybył po raz drugi Przemysł Ottokar, król czeski, nie dokonaszy niczego trwałego zawrócił do kraju.  Walki przybrały charakter podjazdowy. Ziemia cełminska i Pomezania bedące ostoją Krzyżackiej okupacji stały się celem napadów ze strony Bartów i Jaćięgów. Podczas jednej z wypraw zginął przywódca Bartów, Dziwan (1271).  Ostateczną klęske powstania przypieczętowało przybycie margrabiego miśnieskiego, dytryka II, który spustoszył Natangię.  W roku 1273 polegli w walce przywódca Natangów, Monte i przywódca Warmów, Glape. Niedługo potem złamano opór Pogezanów.  Zdobycie przez Krzyżaków w roku 1274 Lidzbarka zmusilo niemal wszystkie plemiona do kapitulacji. Broni nie złożyły tulko plemiona peryferyjne: Skalowowie, Nadrowowie i Jaćwięgowie. Ziemie te ujarzmiono ostatecznie dopiero w roku 1284.

Lepsza organizacja bojowa wojsk Zakonu i oddziałów krzyzowców, wsparta nieprzerwaną pomocą z Rzeszy i innych państw Zachodu złamała opór pospolitego ruszenia ludności pruskiej.