Wikipedysta:Ziomalitto/brudnopis

Wolica Pierwsza

wieś
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	janowski
Gmina	Modliborzyce
Strefa numeracyjna	15
Kod pocztowy	23-310
Tablice rejestracyjne	LJA
SIMC	0799925
Położenie na mapie gminy Modliborzyce Wolica Pierwsza
Położenie na mapie Polski Wolica Pierwsza
Położenie na mapie województwa lubelskiego Wolica Pierwsza
Położenie na mapie powiatu janowskiego Wolica Pierwsza
50°45′52″N 22°22′12″E

Wolica Pierwsza – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie janowskim, w gminie Modliborzyce. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.

Najważniejsze obiekty znajdujące się w miejscowości:

• Kaplica pw. Wspomożycielki wiernych w Wolicy Pierwszej.
• Remiza Ochotniczej Straży Pożarnej w Wolicy Pierwszej.
• Budynek Publicznej szkoły podstawowej w Wolicy Pierwszej.
• Filia Gminnej Biblioteki w Modliborzycach.

Pochodzenie nazwy

Nazwa wskazuje pochodzenie wsi na koniec XIV i początek XV wieku. Powstała w okresie kolonizacji na prawie niemieckim, a jej etymologia wiąże się z tzw. wolnizną. Były to wolne lata - określona liczba lat, w czasie których nowi osadnicy byli zwolnieni od opłat i czynszów na rzecz pana. Ułatwiała zagospodarowanie nowych terenów. Wolniznę przyznawano chłopom osadnikom w momencie osiedlenia się we wsi nowo lokowanej.
Ziemię pustą - pisze K. Myśliński - oddaną osadnikom z uwolnieniem ich na pewną liczbę lat od wszelkich służb, powinności i czynszów dla dziedzica, nazywano wolą. Od nazwy dóbr, w których wola została założona, otrzymała właściwą swą nazwę w formie przymiotnikowej.
Takie Wole i Wólki zaczeły powstawać w XIII wieku, ale najwięcej założono ich w XIV wieku. W dokumentach spotyka się pod koniec roku 1254 po raz pierwszy nazwę Wola. W królestwie Kongresowym istniało 301 wsi o nazwą Wola, 257 z nazwą Wólka, 30 z nazwa Wolica, oprócz tego były Wolnice, Wólczyna, Wolna, Woleń. W archiwum parafialnym w Modliborzycach istnieją źródła pisane z XVII wieku, w których oprócz nazw Wola, Słupia wymieniana jest Wolica jako wchodząca w skład parafii.

Ciekawa jest legenda nazwy wsi krążąca wśród jej mieszkańców. Uważają oni, że powstała z połączenia dwóch wyrazów: woły i lejce. To drugie słowo gwarowo wymawiano "lice". Zgodnie z legendą chłopi w tej okolicy wcześniej niż gdziekolwiek wprowadzili do zaprzęgu lejce. Od tej pory nie był potrzebny człowiek oprawadzający wpły podczas pracy w polu, bowiem zastępowały go lejce. Wynalazek ten przypisują mieszkańcy swoim pra-praprzodkom.

Położenie i ukształtowanie

Wolica położona jest na Roztoczu Zachodnim. Leży na wierzchowinie biegnącej wzdłuż biegu rzeki Sanny, równolegle do szosy wspinającej się w górę w kierunku Wierzchowisk. O okolicy tej pisze Chlebowski: Leżą tu gospodarstwa Wolicy I wzdłuż drogi biegnącej dolina Sanny oraz gospodarstwa Wolicy II rozłożone na wierzchowinie nad Sanną. Wzniesienia nad Sanną w większości są użytkowane jako pastwiska. Część mieszkańcy przeznaczyli i przeznaczają na grunty orne. Obszar łąk między wolicą Pierwszą i Wolicą drugą, przez który przepływa rzeka Sanna określany jest jako Błonie.

Na roztoczu Zachodnim przeważa na powierzchni less. Bardzo rzadko ukazują się spod niego skały trzeciorzędowe i kredowe. Less pokrywa najwyższe szczyty wyżyny od 550-1131 m n.p.m. Poniżej 550 stóp zmyły go zalewy poźniejsze, które obnażyły jego wapienne podłoże. Zdaniem geografów, w okresie lodowców, kiedy nieomal całe stoki północne Karpat były dnem Morza Północnego, wyłaniała się zeń lessowa wyżyna niby wyspa. Największa z tych wysp ciągnie się od Modliborzyc i wierzchowisk na zachodzie do Tomaszowa i Huczwy na wschodzie.

Na tym obszarze leży Wolica. Posiada pokłady wapnia i opoki-kamienia. Teren Wolicy nie przekracza wysokosci 300 m n.p.m. Obszar, po ktorym płynie Sanna, pokryty jest glebami lessowymi. Występują tu również gleby ciężkie i iły silnie nawodnione i przewarstwione pyłami z domieszką substancji organicznych oraz piasku. Pod względem rolniczym należą do gleb średnich. Obszar ten charakteryzuje się ciepłym latem (temp. średnia w lipcu wynosi od +16 do +18°C, temp. średnia w styczniu wynosi -4°C) i wysoką roczną temperaturą wynoszącą około +8°C. Opady w rejonach tych sa stosunkowo wysokie. Wynoszą około 600-650 mm. Ilość dni z mrozem wynosi 55 dni. Czas trwania pokrywy śnieżnej około 50 dni, a czas trwania wegetacji 210 dni.

Historia

Istnienie wsi Wolica można określić w przybliżeniu na ponad 500 lat. Pierwszy raz Wolica była wzmiankowana w roku 1412, kiedy to Jan Dłuto nadał kościołowi w Słupiu 7 łanów pola. Wymieniana była wtedy jako jedna z wiosek należących do parafii Słup (wymieniono ponadto takie wioski jak: Wierzchowiska, Slup Dlwtko, Słup Bystarm, Kyelczowice). W protokole wizytacji parafii z 1738 r. wymieniona jest nie tylko liczba wiosek należących do parafii, ale także ich odległość. Zgodnie z tym "Wolica znajduje się ćwierć mili od Kościoła, Wierzchowiska i Polichna o milę". Wieś nosiła początkowo nazwy: Wola Dłutowska, Lasocina, Słupska i Goworkowska. Nazwa Wolica utrwaliła się w XVI w.

Na przestrzeni XV i XVI w. miejscowość często zmieniała właścicieli, byli nimi Dłutowie, Lasotowie, Łopienniccy. W I połowie XVI w. istniał dwór i młyn. Pod koniec XVI w. właścicielami wsi zostali bracia Stoińscy. W połowie XVII w. właścicielami Wolicy byli: Wioteski, Gorajski, Stoiński i Zielińska, a na początku XVIII w. Zamojscy.

W II połowie XVIII w. w miejscowości była kaplica dworska. W XIX w. kolejnymi właścicielami wsi byli: Łaziński, Wybranowski, Kurzątkowski, Moczulski, a od 1861 r. Ignacy Solman. W 1863 r. sformował on własny oddział powstańczy, który szybko został rozbity. Ukrywającego się Solmana zabili Kozacy.

Istnieją również dwie hipotezy na temat powstania folwarku w Wolicy, krążące wśród mieszkańców. Jedna z nich podaje, że najstarsza część Wolicy zwana Górną, która łączy się z Wierzchowiskami, była wsią pańszczyźnianą należącą do dużego folwarku w Wierzchowiskach. Wpierwszej połowie XIX wieku, dziedzic Bogdański z Wierzchowisk osadził na gruntach obecnej Kolonii Wolicy jedną ze swoich trzech córek. Powstał folwark, który powszechnie nazywano Helenówka (Helenów). Istnieje również wersja, według której miał on powstać już długo wcześniej, a jego właściciele byli dzierżawcami dziedziców z Wierzchowsik. W 1905 r. na rozparcelowanych gruntach folwarków Wolica i Helenów powstała Kolonia-Wolica.

Ochotnicza Straż Pożarna w Wolicy Pierwszej

Remiza Ochotniczej Straży Pożarnej w Wolicy Pierwszej. Współrzędne geograficzne budynku: 50°45′47,6″N 22°22′11,6″E

Stowarzyszenie OSP w Wolicy Pierwszej zostało założone w 1927 r. Dokonano tego na zebraniu wiejskim mieszkańców wsi w domu Jana Lenarta w Wolicy Pierwszej. Następnie rozpoczęto werbowanie członków, których początkowo było 24.
Do pierwszego zarządu weszli: Paweł Łukasik (prezes), Adam Zarzycki (naczelnik), Ludwik Ciołek (skarbnik), Szczepan Duda (sekretarz) . W roku 1928 wójt Gminy Modliborzyce zakupił umundurowanie dla druhów, dwa lata później zakupiono sikawkę ręczną i beczkowóz. W roku 1932 Wolica Pierwsza zajęła I miejsce w zawodach powiatowych w Kraśniku. Trzy lata później, tj. w 1935 r. przystąpiono do budowy remizy drewnianej. Budowa trwała dwa lata i w 1937 r. oddano budynek do użytku. Niestety na skutek wybuchu II Wojny światowej we wrześniu 1939 r. ustała działalności OSP w Wolicy Pierwszej. Po wojnie powołano nowy zarząd i ponownie OSP podjęła swoją służbę.

W roku 1967 w wyniku konkursu ogłoszonego przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie pt. "Zmieniamy Oblicze Lubelskiej Wsi" Wolica Pierwsza otrzymała drugą nagrodę w wysokości 150 tys. zł. Nagrodę tę przekazano OSP z przeznaczeniem na budowę nowej remizy. Dokonano też zakupu działki od Edwarda Gąsiorowskiego. Kierownikiem budowy był murarz Józef Golec. W roku 1974 była uroczystość przekazania kluczy i otwarcia nowej remizy. W roku 1977 jednostka OSP otrzymała sztandar. W czasie budowy remizy prezesem był Józef Lenart, a naczelnikiem Edward Bolibrzuch .

W latach 1980-2000 jednostka OSP brała udział w wielu akcjach przeciwpożarowych, likwidowaniu miejscowych zagrożeń, uczestniczyła w wielu uroczystościach i organizowała także liczne festyny Ludowe. Po roku 2000 prowadzone zostały na szeroką skalę prace remontowo-budowlane przy budynku OSP, między innymi: remonty sal, ułożenie kostki, wymiana okien,wykonanie elewacji budynku.

Publiczna Szkoła Podstawowa w Wolicy Pierwszej

Publiczna Szkoła Podstawowa w Wolicy Pierwszej

Budynek Publicznej Szkoły Podstawowej w Wolicy Pierwszej.

Budynek Publicznej Szkoły Podstawowej w Wolicy Pierwszej.

Budynek Publicznej Szkoły Podstawowej w Wolicy Pierwszej.

Budynek Publicznej Szkoły Podstawowej w Wolicy Pierwszej.

Budynek Publicznej Szkoły Podstawowej w Wolicy Pierwszej.

W 1920 roku w Wolicy została założona Szkoła powszechna, która miesciła się w budynkach prywatnych. Dzięki wprowadzeniu powszechności nauczania i przymusu szkolnego, szkoła stopniowo likwidowała analfabetyzm we wsi.

W kancelarii obecnej szkoły brak jest dokumentów związanych z działalnością szkolnictwa przed II wojną światową. Zachowały się jedynie dwie księgi ocen, sprawowania i postępów w nauce uczniów w roku szkolnym 1937/1938 i 1938/1939. Według nich szkoła nosiła nazwę "Publiczna Szkoła Powszechna stopnia pierwszego". Nie posiadała numeru ani imienia. Językiem nauczania był język polski. Podlegała okręgowi Szkolnemu Lubelskiemu, powiat Janów Lubelski. Wiadomo, że w latach 1930-1936 nauczycielem był niejaki Kazimierz Żagański . W Latach 1935-1938 nauczycielem w szkole w Wolicy był Antoni Majewski (lub Gajewski) wyróżniający się pracą społeczną na terenie wsi. Z jego inicjatywy została zbudowana remiza strażacka (drewniana). Organizował życie kulturalne we wsi i cieszył się ogólnym autorytetem.

W 1938/1939 uczęszczało do szkoły 147 uczniów. Jak wynika z tejże księgi, pełniącym obowiązki kierownika szkoły był Antoni Santera (wychowawstwo w klasie II i IV). Na program nauczania w klasie pierwszej składała się nauka pisania i czytania, rachunki, śpiew, zachowanie. W klasie trzeciej nowym przedmiotem była geografia, a w klasie czwartej historia. Nauka odbywała się wówczas w mieszkaniach prywatnych u gospodarzy: Michała Łukasika i Jana Lenarta w Wolicy Pierwszej . Odnośnie roku 1939-1940 i całego okresu okupacyjnego brak dokumentacji. W ostatnich dniach sierpnia 1939 roku nauczyciel Antoni Santera, jak wielu mężczyzn w Wolicy, otrzymał kartę moblilizacyjną. Nauka nie rozpoczela się pierwszego września. Potem nauczanie trwało kilka dni. Obowiązki szkolne po zmobilizowanym Antonim Santerze przejeła jego żona. 8 września, podczas bombardowania Modliborzyc i okolic, nauka w szkole została z powrotem przerwana.

Filia Gminnej Biblioteki

Filia Biblioteczna w Wolicy Gminnej Biblioteki Publicznej w Modliborzycach została powołana do istnienia w maju 1967 roku. Powstała głównie z inicjatywy Dyrektora Powiatowej Biblioteki Publicznej w Janowie Lubelskim – Zbigniewa Siedlaczka oraz ówczesnego Kierownik Szkoły Podstawowej w Wolicy Pierwszej – Bolesława Drzazgi. Pierwszą bibliotekarką prowadzącą Filię przez 25 lat była Kazimiera Piech. Natomiast od 1992 r. do chwili obecnej Biblioteką kieruje Jadwiga Piech. Placówka posiada około 5 tysięcy woluminów. 12 czerwca 2006 biblioteka obchodziła jubileusz czterdziestolecia istnienia.

Bibliografia

• Olszówka L.: Warunki egzystencji wsi Wolica w latach 1939-1944, Praca Magisterska, Lublin 1977, str. 5, 10, 11-12, 20, 25, 66, 100, 105, 113.
• Grudzień M.: Modliborzyce (osada i gmina) w latach 1944-1954, Praca Magisterska, Lublin 1996, 8-9.
• Bazylak J. (Baz), Zarys historii parafii Modliborzyce, Praca Magisterska, Janów Lubelski 1964, str. 23.
• Kuraś S.: Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, w: Dzieje Lubelszczyzny, t. III, Warszawa 1983, str. 267.
• Górny B. (Gór): Monografia powiatu janowskiego, Janów Lubelski 1934, str. 53.
• Inglot S. (red.): Rejestr poborowy województwa lubelskiego, Wrocław 1957, str. 82.
• Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. IV, Województwo lubelskie, Warszawa 1924, str. 38.
• Województwo lubelskie w 15 tomach Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich 1880-1904, oprać. W. Sakławski, Lublin 1974, str. 467
• Wojciechowski S.: Szczygieł R., Sochacka A.: Osady zaginione i o zmienionych nazwach historycznego województwa lubelskiego, w: Dzieje Lubelszczyzny, t. IV, Warszawa 1986, str. 163.
• Sochacka A., Własność ziemska w województwie lubelskim w średniowieczu, Lublin 1987, str. 96-97, 189.
• Gazeta Lubelska 1895, nr 305.

• Księgi Ziemskie Lubelskie, Relacje, sygn.: 2 (austr.), 8 (austr.), s. 239, 609.
• Starostwo Powiatowe Janowskie, sygn.: 3, str. 203.
• Rząd Gubernialny Lubelski, Adm II 1906/7, str. 942.
• Księga Miejska Lublina (KML), sygn.: 266, v32.
• Starostwo Powiatowe Kraśnickie, sygn.: 546, 1248.
• Archiwum Archidiecezjalne w Lublinie, Rep IVB A 105,559; Rep60a 186, 833-852.
• Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie 1959, nr 9, p. 63.