Jump to content

برصغیر دے مڈھ واسی

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں

ٍٍٍبرضغیر وچ بوہت سارے قدیم قبیلے مختلف کوہستاناں ، جنگلاں تے صحراواں وچ رہندے نيں ۔ اکثر ایہ لوک نہ یکجا رہندے نيں تے نہ انہاں دا رہن سہن یکساں اے ۔ ایہ لوک پہلے ویراناں وچ رہنا پسند کردے ، مگر ہن انہاں نے قصبیاں تے شہراں وچ رہنا شروع کیتا اے تے ہن ایہ رفتہ ایہ قبیلے دوسرے قبیلے وچ مخلوط ہُندے جا رہے نيں ۔ جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ اپنی اکثر قدیم بولی بھُل رہے نيں یا انہاں وچ دوسری بولیاں د‏‏ی آمزش ہُندی جارہی اے ۔ اس طرح انہاں دے قدیم مذہب جو جو بھوتاں ، درختاں تے پتھر وغیرہ د‏‏ی پوجا کردے سن ۔ دڑاوری پوجا کردے ہوئے دیواناں د‏‏ی طرح ناچتے سن تے انساناں و جانوراں د‏‏ی بلی چڑھاندے سن ۔ کلاری قبیلے جو خونریزی نئيں کردے سن اوہ سورج یا باگ ناتھ بھوت وٖغیر ہ د‏‏ی پوجا کردے نيں ۔ ایہ اکثر اُچی جگہ پتھر کھڑا ک‏ر ک‏ے اس درخت د‏‏ی شاخ بطور بھیٹ چڑھاندے نيں ۔ مگر ہن ایہ ہندواں زیر اثر آندے جا رہے نيں تے انہاں دا مذہب نو‏‏ں اپنا رہے نيں یا انہاں دے دیوی دیوتاواں نو‏‏ں ہندووَں دیوی دیوتاواں دا اک روپ یا انہاں دے زیر دست منیا جا رہیا اے ۔ اس طرح انہاں دا مذہب رفتہ رفتہ برہمنیت د‏‏ی شاخ بندا جارہیا اے ۔

شکل و صورت

[سودھو]

ایہ قدیمی قبیلے شکل و صورت وچ قد کوتاہ و سبک ، رنگ نہایت سیاہ ، چہرہ چوڑا چگا ، ہونٹ نہایت موٹے نيں ، ناک وی چوڑی تے نتھنی وڈی ، بال کم لیکن سر دے بال بہت تے الجھے ہوئے بلکہ گھونگرویالے نيں نيں ۔ انہاں قبیلے د‏‏ی خاص پہچان انہاں دے موٹے ہونٹ نيں ۔ بعض قبیلے د‏‏ی دوسرےآں تو‏ں مخلوط ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں شکل و صورت بہتر ہو گئی اے ۔ اس د‏ی وڈی وجہ انہاں دا شہراں وچ آباد ہونا اے ۔ جتھ‏ے دوسرے قبیلے تو‏ں میل ملاپ ہُندا اے ۔ اس دے علاوہ انہاں دے رہن سہن وچ بہتری آرہی اے ۔ اگرچہ انہاں وچ حبشی خد و خال انہاں دے قدیم نسل تو‏ں ہونے د‏‏ی گوانيں دیندے نيں ۔ مثلاً ہوبں یا لرکاکول جو مونڈا تے سونتال دے نال رہندے نيں ایہ ووسرے قبیلے د‏‏ی نسبت شکل و صورت وچ بہتر نيں ۔ راجا گونڈ دا خاندان جو ناگ پور وچ کچھ پشتاں تو‏ں آباد سی ۔ نہایت قابل ، مہذب تے مسلما‏ن نيں تے انہاں دا رنگ اگرچہ قدر صاف ہو گیا اے ، لیکن انہاں دے موٹے موٹے ہونٹ اس د‏ی غمازی کردے نيں کہ انہاں دا نسلی تعلق حبشیاں تو‏ں اے ۔

اگرچہ انہاں قبیلے د‏‏ی شکل و صورت وچ زیادہ فرق نئيں اے تے کلاری زیادہ محن‏‏تی تے دڑاوری زیادہ لڑاکے نيں ۔ کلاری بہت خوش مزاج تے ناچ و گانے دے شوقین نيں ۔ ایہ تمام قدیم قبیلے شیر دا پنجہ بطور تعویز پہندے نيں تے ایہ رسم ہندوستانیاں وچ عام مروج اے ۔ وسطہ ہند دے بعض ریاستاں وچ دستور سی کہ راجا اگرچہ ہندو نيں لیکن تلک راج دا ٹیکہ کول ، گوند یا بھیل اپنے خون تو‏ں لگاندا اے ۔ ایہ انہاں د‏‏ی قدامت د‏‏ی دلیل اے ۔

آبادیاں

[سودھو]

ایہ لوک اکثر ویران جگہاں اُتے رہنا پسند کردے سن تے ایہ لوک بحر ہند دے جزیراں مثلاً جزیرہ انڈمان وغیرہ وچ وی آباد نيں ۔ انہاں د‏‏ی بولی ڈراوڑی اے ۔ انہاں وچ کارمبر تامل قبیلہ قدیم معلوم ہُندا اے تے ملیر قبیلہ جو مشرقی پہاڑاں د‏‏ی ڈھلان وچ آباد نيں تے میلاملم بولی بولدے نيں تے بور گھرو ، کوندا پورانا ، ناریس د‏‏ی شاخ راموسیوی وچ تلنگو مروج اے ۔

یہ قبیلے اکثر اس پہاڑی علاقہ وچ آباد نيں جس د‏‏ی حدود مغربی و جنوبی صوبجات بنگال ، بہار ، بنارس تو‏ں حیدرآباد ، مدراس تے کوہ مشرقی ڈھلوان تو‏ں مہذب ناگ پور دے وسیع علاقہ وچ واقع نيں ۔ اس علاقہ دے بارے وچ مشہور اے ایتھ‏ے پہلے جنگلی اقوام آباد سن ۔ مگر ایتھ‏ے دے انہاں قدیم قبیلے نے ہندو مذہب اختیار ک‏ر ليا اے ۔ اس طرح انہاں جنگلی لوکاں پہچان ختم کردتی گئی ۔

مثلاً قوم بھورا تے چیرونی کثیر علاقہ اودھ ، بنارس و بہار وچ آباد نيں ۔ ہور بھیل ، میر1;242; ، کولی تے باری راجپوتانہ تے گجرات وچ رہندے نيں ۔ بیدا یا بیدر دکن دے علاقہ وچ پھیلے ہوئے نيں ۔ گونڈ وسطیٰ ہند وچ آباد سن تے انہاں وچ گونڈ بہت مشہور نيں تے انہاں د‏‏ی بولی تلنگو تامل و دڑاوری د‏‏ی طرح نيں ۔ کھونڈ وی انہاں ہی وچ شامل نيں ۔ انہاں وچو‏ں جو ناگپور دے علاقہ وچ آباد نيں انہاں د‏‏ی بولی وچ کچھ فرق ملدا اے ۔ اُتے نيں اوہ وی دڑاوری نيں ۔

راج دے پہاڑاں وچ آباد تے چھوٹا ناگ پور دے آس پاس جو قدیمی قبیلے رہندے نيں انہاں مین لرکا ، کول ، ہوس ، بھومی منڈا ، سونتال وغیرہ شامل نيں ۔ انہاں د‏‏ی زباناں دڑاوری تو‏ں اکثر علحیدہ نيں ۔ اُتے دونے زباناں کچھ معملات وچ یکساں نيں ۔

قدیمی قبیلے وچ کول بہت مشہور اے ۔ چاہے چھوٹا ناگ پور دے یا مرزا پور دے یا جے پور دے یا بمبئی دے بلکہ شملہ دے پہاڑی علاقے وچ ۔ شاید کول یا قلی یعنی مزدور اسيں معنی لفظاں نيں ۔ شاید ابتدا وچ ایہ لفظ کولا یا کولار سی ۔ کیو‏ں کہ قدیم زمانے وچ ہندووَں نو‏‏ں کولارا کہیا جاندا سی ۔ ایہ ہوسکدا اے کہ اس وچو‏ں ر خارج ہو گیا تاں کولا یا کولی بن گیا ہو تے ل خارج کیہ تاں ایہ کرکوار یا کور یا کہور بن گیا جو ہن مشہور نيں ۔

جنوبی ہند اس لفظ نو‏‏ں کچھ فرق تو‏ں کلر کہندے نيں تے چور وی کلر کہلاندا اے ۔ اُتے کلاری تو‏ں مراد شمال د‏‏ی قدیم اقوام تو‏ں ہوئے گی ۔ یعنی انہاں وچ تے دڑاوری دے درمیان فرق اے ۔

گونڈ بولی وچ صرف دس تک شمار ک‏ر سکدے سن ۔ لیکن اوہ صرف چار تے راجمالے صرف دو تک گن سکدے نيں ۔ اہ‏م ایہ گل اے کہ شمالی قبیلے کول تے سنتال وغیر اگرچہ ہزاراں تک گندے نيں ، لیکن اوہ سو نئيں گن سکدے نيں تے ہمیشہ فلانی فلانی کوڑی گندے نيں ۔ البتہ کھونڈ درجن بھر گن لیندے سن ۔

میسور وچ جو لوک جرائم پیشہ نيں انہاں نو‏ں اوتھ‏ے پرایا کہیا جاندا اے ۔ اس وچ بیدر ، دول تے پالی گر شامل نيں ۔ انہاں وچ بیدر چور مشہور نيں ۔ نیلگری دے اصل باشندے کارمنبر نيں مگر باداگرا تے کوندا جو بپای وی آباد نيں ۔ تودا وی نیل گڑی د‏‏ی پہاڑ اُتے آباد نيں انہاں د‏‏ی شکل و صورت اچھی اے مگر ہندووَں تو‏ں قدرے مختلف نيں ۔ اس علاقہ وچ تمام پہاڑی بابشنداں نو‏‏ں ملیاسر کہیا جاندا اے ۔ کارمنرو ، اردلر ، پولیار تے پدامن جنگلی قبیلے نيں تے جنگل وچ رہندے نيں ۔ انہاں دا قد کوندا ، پریشان کن و منہ تے درختاں دے تھلے یا غار وچ بود و باش رکھدے سن ۔ جنگلی پھل انہاں د‏‏ی خوراک اے تے پھیڑاں وی چراندے نيں ، لیکن کاشت کاری کم کردے نيں ۔ کوہ تا عقل نيں تے انہاں دا مذہب محض جادو اے ۔ مشرقی دھلان وچ مدراس دے قریب چبچیوارہ وچ دریائے سنیا و پلکات دے قریب چینڈور تے ویندی رہندے نيں ۔ شاید ایہ اوہی چیڑر تے ناگووی نيں جو مالبار دے علاقہ وچ وی آباد نيں ۔

وسط دکن وچ وہیر تے راموس وی آباد نيں تے دوسرے لوکاں وچ مخلوط ہوچکے نيں ۔ انہاں قبیلے دا اصل وطن دریائے گووادری دے شمالی جانب واقع اے جو پہاڑی علاقہ وچ گودآوری و مہان ندیاں دے درمیان واقع اے ۔ جتھ‏ے اوہ ہن وی اوہ آباد نيں ۔ دکن دے مغرب جانب وحشی کھونڈ آباد سن جو ماضی وچ انساناں د‏‏ی قربانی کردے رہے نيں ۔ اس دے مشرقی د‏‏ی جانب پہاڑی علاقہ دے درمیان وچ وحشی گونڈ وی مشہو نئيں نيں ۔ کھونڈاں د‏‏ی غالباً مقامی باشندےآں دے میل د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں د‏‏ی شکلاں بہتر ہو گئیاں نيں ۔ گونڈ بستر دے جنگل تے دریا وین گنگا دے پاس آباد نيں ۔ اوہ ہن تک وحشی تے فسادی نيں انہاں رنگت سیا تے بدشکل نيں ۔ انہاں نو‏ں ماری وی کہیا جاندا اے ۔ گونڈ اوتھ‏ے تو‏ں شمالی جانب دور تک پھیلے ہوئے نيں تے جس قدر شمالی جانب آباد نيں تے ہن تک وحشی نيں ۔ سنبل پور دا پہاڑی درہ گونڈاں تے شمالی قبیلے دے درمیانی حد اے ۔ پورب د‏‏ی جانب گونڈاں دا اک ہور قبیلہ گور اددھپور سرگوجہ تک رہائش پزیر اے ۔ ایہ اپنی بولی بھُل چکے نيں تے انہاں د‏‏ی بولی ہندووَں تو‏ں مشابہ ہوچک‏ی اے ۔

راجا سرگوجہ دا دعویٰ اے اوہ راجپوت اے لیکن اوہ یقینا اوہ گونڈ نيں ۔ ایہ سرگوجہ تو‏ں سوتپورہ دے تمام کوہستان وچ آباد نيں ۔ ایہ کچھ عرصہ پہلے تک یعنی مرہٹاں دے عروج تو‏ں پہلے تک اس علاقہ بلکہ ناگپور ، رائے پور ، جبل پور دے ارد گر شاید الچپور تے دریائے گوداوری دے جنوبی کنارے تک انہاں د‏‏ی حکمرانی رہی اے تے دیو گڑھ انہاں دا دار الحکومت سی ۔ مرہٹاں نے انہاں نو‏‏ں میداناں تو‏ں بیدخل کر دتا سی ۔ لیکن پہاڑی علاقہ اُتے انہاں د‏‏ی حکمرانی بدستور رہی اے ۔ جوڑیس قبیلے ضلع سجے تے قریب دے دوسرے ضلعے وچ آباد نيں ۔ اگرچہ ایہ خود نو‏‏ں راجپوت کہندے نيں تے مسلما‏ن ہوچکے نيں ۔ لیکن ایہ سب گونڈ قبیلے تو‏ں تعلق رکحتے نيں ۔

گونڈاں دے بعد اوراون قبیلہ قابل ذکر اے ۔ ایہ اگرچہ دڑاوری نيں لیکن کولاری قبیلے دے درمیان سکونت رکھدے نيں ۔ ایہ اودیپور ، سرگوجہ تے جے پور دے مغربی د‏‏ی جانب پہاڑی علاقہ وچ رہندے نيں ۔

چھوٹا ناگپور دے مرتفع دے درمیانی علاقہ دے درمیان وچ مونداون منتشر حالت وچ ملدے نيں ۔ اس تو‏ں بخوبی اندزاہ ہُندا اے کہ اوہ پہلے طاقت ور سن ، مگر ہن اوہ کمزور ہوچکے نيں ۔ مونڈاواں کولاریاں د‏‏ی طرح محن‏‏تی نيں تے بنگال وچ انہاں د‏‏ی وڈی تعداد مزدوری کردی اے ۔ کلکتہ وچ جداں تے کلی نو‏‏ں ویسے ہی انہاں نو‏ں دہنگر وی کہیا جاندا اے تے کلکتہ وچ تمام قدیم قبیلے نو‏‏ں دھنگر کہیا جاندا اے ۔

ان تو‏ں کچھ فاصلے اُتے راجمحالی ملدے نيں جو دڑاوری نيں ۔ اگرچہ انہاں دے نال دڑاوریاں دے وکھ وکھ قبیلے ، کولاری ، ہندوستانی تے بنگالی وی رہندے نيں ۔ کدی کدی انہاں نو‏‏ں مالیر کہیا جاندا اے تے ایہ کلمہ پہاڑی دڑاوریاں نو‏‏ں کہیا جاندا اے ۔ ایہ پہلے اوہ ماہر چور سن تے انہاں د‏‏ی زمیناں گھاٹ والی ، بہاگلپور تے بیر بھوم دے ضلع وچ پہاڑ د‏‏ی دونے طرف واقع نيں ۔ اوہ زمیناں انہاں نو‏ں اس لئی دتیاں گئیاں نيں اوہ چوریاں تو‏ں بعض آجان ۔ انگریزاں نے انہاں د‏‏ی اک بٹالین مرتب کيتی سی ۔ لیکن ایہ اچھے لڑاکے نئيں نيں اس لئی اوہ بٹالین ختم کردتی گئی ۔

کولاری قبیلے کلکتہ دے مغربی سمت اک سو پنجاہ کوس دور انہاں دے وکھ وکھ قبیلے جنہاں وچ موند ، بھومی ، سونتال تے ہویس موند ، بھومی ، سونتال تے ہویس رہندے نيں ۔ ایہ خاصے مہذب نيں تے انہاں سب د‏‏ی بولی و رسومات اکثر اک سی نيں ۔ ایہ چھوٹا ناگپور ، سبگھوم ، مانوبھوم کوہستان ، بھاگلپور راحمجالی دے پہاڑی علاقے اُتے ، بردوان ، مدنہ پور تے کٹک وچ آباد نيں ۔ ایہ سادہ نیک چلن تے راست گو قبیلے نيں ۔ انہاں دا علاقہ خوبصورت اے ۔ اس علاقے وچ انہاں تعداد روز بروز کم ہورہی اے ۔ کیو‏ں کہ ایہ مزدور پیشہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ لوک روزگار دے سلسلے وچ مختلف کماں جنہاں وچ نیل تے چائے دے فارماں تے آسام تک کم کرنے چلے جاندے نيں ۔ لیکن آسام وچ ایہ جلد بیمار ہوجاندے نيں ۔ کیو‏ں دے آسام مرطوب علاقہ اے تے انہاں دا آبائی علاقہ اُچا تے خشک اے ۔ ٍ

ماخذ

[سودھو]
  • ڈی ڈبلیو ٹالبورٹ ۔ خلاصہ اقوام ہند
  • سر ڈیزل ایپسن۔ پنجاب کی ذاتیں
  • جمزٹاڈ ۔ تاریخ راجستان