Ilusionismu

Póster promocional del magu americanu Howard Thurston.

El ilusionismu, vulgarmente denomináu maxa, ye un arte escénico, suxetivu, narrativu y espectáculu d'habilidá ya inxeniu, que consiste en producir artificialmente efectos n'apariencia maraviyosos ya inesplicables mientres se desconoz la causa que los produz. Estos efectos (desapaiciones, tresformamientos, uniones, llectures de la mente, etc), que fingidamente faen paecer realidá lo imposible, conócense como efectos, xuegos de maxa, ilusiones y vulgarmente como trucos de maxa.

Dientro de la maxa caben diverses especialidaes: fantasistas, prestidigitadores, prestímanos, cartománticos, escamoteadores y reis del fuximientu con o ensin atadures, que protexen los sos trucos col compromisu del secretu profesional.

Hestoria

Jean Eugène Robert-Houdin, que ye consideráu'l primer magu modernu.

Conocíu so los diversos nomes de maxa simulao, maxa blanco o escamoteo, l'ilusionismu remontar a la más alloñada antigüedá.

Los primeros datos escritos y documentados de maxa vienen de Exiptu, fai más de 4000 Años.Un dibuxu na paré d'una cámara mortuoria de la ciudá de Beni Hassan —trazáu probablemente 2200 años antes de Cristu— representa a dos homes dedicaos a realizar con unos concos en forma de copa lo que paez un trucu d'ilusionismu. Los xeroglíficos qu'indiquen salida de debaxo dan la impresión de confirmar que debaxo d'una de les vasíes atopa una bola o dalgún pequenu oxetu redondu, a puntu d'apaecer en forma máxica.

Henry Westcar, un aventureru británicu, afayó en 1825 el papiru Westcar, primer documentu que describe una función máxica realizada pol magu Dyedi na corte real de Khufu (Keops). El papiru ilustra la categoría único y especial de la que gociaba l'arte del ilusionismu. Según aquel testu, Dyedi yera toa una lleenda ente los homes. Atribuyíense-y cientu diez años d'edá y unos mambises que andaben a la tema colos dioses. La so mera presencia inspiraba medrana a los homes normales. Hasta'l faraón omnipotente solicitó que compareciera ante él.

L'escenariu ye'l gran palaciu de piedra de Menfis, residencia de Keops. Adulces, pero con enorme dignidá, Dedi camina con pasu firme irradiando respetu. Ye vieyu. Cuando llega al tronu onde s'atopa Keops, ye'l faraón quien s'inclina. El faraón pregunta sobre los poderes del magu, capaz de volver xunir el cuerpu nala cabeza cortada, y el magu contesta que los sos poderes llindar a animales. El faraón ordena que-y apurran un gansu al ilusionista. Dyedi cueye al animal, afalagar p'aselalo, saca un cuchiellu de debaxo de la so túnica, corta la cabeza de l'ave, y asitiar na palma de la so mano, por que'l faraón ver. Mientres el faraón repara atentamente, Dyedi asitia la cabeza nuevamente sobre'l pescuezu del gansu, marmulla una invocación máxica, solmena al gansu y asitiar nel suelu. El faraón desorbita los sos güeyos cuando'l gansu írguese, íguase les plumes y allóñase andaneando adulces. Dgedi repite l'esperimentu con otros animales, y cuando terminó la so actuación, retírase.

De la so actividá nómada y feriante consten testimonios en manuscritos del sieglu X y ente'l so primeres grandes especialistes figuren el maestru Gonin (finales del s. XVI), fundador d'una dinastía de magos.

Asimilaos a los homes de ciencia, utilizaron autómates y otros artefactos primero que nel s. XVIII incorporaren la eletricidá y otros adelantos científicos p'ampliar el so repertoriu de trucos, que presentaben sol nome de física y d'onde nació la física recreativa. L'afitamientu d'esti oficiu producir nel s. XVIII, dando llugar a l'apaición de los teatros de maxa (Robertson, Robert-Houdin). Nun principiu, el repertoriu amenorgábase sobremanera al escamoteo (faer sumir un oxetu p'atopalo n'otru llugar distintu d'aquel en que tuviera de tar o faer apaecer otru nel so llugar), pero amplióse depués con trucos complexos de gran maxa.

El más célebre magu y escapista del sieglu XIX (y posiblemente de tolos tiempos) foi Harry Houdini (1874-1926), tomó'l so nome profesional de Harry Keller y del mentáu Robert-Houdin, y desenvolvió una serie d'ilusiones de maxa escénicu, basaes munches d'elles nel arte del escape.

A finales del sieglu XX, l'ilusionismu volvió tener puxanza de la mano de Doug Henning primero, y David Copperfield dempués, al traviés de los sos especiales televisivos, espectáculos en Broadway y xires internacionales.

Magos clásicos

Magos modernos

El patrón de los ilusionistes

San Juan Bosco (1815-1888) ye'l patrón de los ilusionistes. Fueron los mesmos magos quien nun congresu internacional celebráu en Segovia (España), escoyer como modelu y protector, a mediaos del sieglu XX.

Don Bosco, como tradicionalmente conózse-y, foi un sacerdote modernu, cercanu a los mozos más probes, que supo ganase l'amistá d'éstos con técniques inspiraes nel ilusionismu, asina llogró evitar que munchos fueren a la cárcel y que tomaren na so vida'l bon camín.

Disciplines del ilusionismu

Anuncio d'un espectáculu teatral de mentalismo de mediaos del sieglu XIX

Suelse clasificar l'ilusionismu según distintos conceutos en función de la distancia a'l espectadores, númberu d'ellos y localización de la presentación:

Maxa de cerca o micromagia: efectos fechos a curtia distancia, a menos d'una docena d'espectadores (dellos magos utilicen pantalles xigantes pa representalos ante un teatru enteru). Empléguense casi siempres naipes, monedes y otros oxetos cotidianos y de pequeñu tamañu. Tamién ye conocida como close up. A nivel mundial podemos nomar —ente los más reconocíos polos sos colegues— a Juan Tamariz, Dai Vernon, Martin Nash, Tony Slydini y René Lavand.
Maxa de salón: xuegos de maxa visible pa un grupu que puede dir dende unos quince a cien persones. Ente otros elementos, utilícense lluries, pañuelos, aros y diversos accesorios de tamañu mediu. Ye la que suelen utilizar los magos en fiestes y eventos.
Maxa d'escena: llevar a cabu sobre un escenariu, mayormente nun teatru. Nella desenvuélvense les grandes ilusiones y les manipulaciones. Nel sieglu XX sobresalieron Cardini, Fred Kaps y Channing Pollock, ente otros.
Maxa caleyero: realizar na cai. Tien munchos sieglos d'hestoria, y el so máximu esponente modernu ye Jeff Sheridan, qu'actuaba na década de 1970 nel Central Park de Nueva York. Jim Cellini, alumnu de Slydini, ye tamién un reconocidísimo magu d'a pies de cai. La maxa de cai nun ye, por sigo mesma, una disciplina dientro del ilusionismu. Dacuando produzse esti tracamundiu, pero en realidá ye maxa de cerca, d'escenariu, etc., realizada nuna redolada como la cai, anque los efectos son los mesmos.

En función de los oxetos utilizaos:

Numismagia: maxa con monedes.
Cartomagia: maxa con naipes.
Maxa con animales:^[1] apaición, desapaición o tresformamientu de palombos, coneyos y otros animales.
Grandes ilusiones: maxa na que persones son cortaes, sumen, zarraes en sitios estrechos, vuelen, etc.

En función de los tipos d'efectos:

Maxa risible: Como'l so nome indica, ye la caña na que se concede especial importancia al humor y la comedia.
Prestidigitación, y/o manipulación: Ye la caña de la maxa na que'l secretu basar n'habilidá de manos y oxetos ensin trucar. Estremar de la prestidigitación en que ta más enfocada escontra'l close up. Tamién se denomina manipulación a los xuegos d'habilidá de manos, como llanzar una carta al aire y atayala.
Mentalismo: Ye la caña del ilusionismu na que supuestamente s'utiliza'l poder de la mente, los sos efectos xeneralmente son predicciones, lleer la mente, telekinesis, levitación, la suxestión etc. N'España los mayores esponentes d'esta caña del ilusionismu son A.Blake y Jose Carlos El Sestu Sentíu. En Colombia'l mentalista ya hipnotizador Richard Taylor.
Manipulación d'escenariu
Escapismo: Ye la caña de la maxa na que'l principal oxetivu ye escapase o soltase de dalgún llugar o oxetu. Pueden ser ilusiones o escapaes reales.
Pickpocketing: El magocarterista tien de tener l'habilidá non solo manual, sinón verbal y xestual pa poder distrayer a la so víctima mientres lu roba» ensin qu'ésta se decate d'ello. Pa ello válense de munches técniques, destacando la distracción, p'amosar el so arte.

Los oxetos más comunes a la de robar nun espectáculu de pickpocketing son: relóes, carteres, corbates, petrines, gafes, pañuelos, teléfonos móviles... esto ye, cualquier oxetu que pueda llevase nos bolsos tantu de la chaqueta o camisa, como de los pantalones.

Polo xeneral, esti tipu de demostraciones suelen ser risibles y feches n'escenariu, polo que l'oxetu ye devueltu a la supuesta víctima al terminar el númberu.

Día internacional del ilusionista

Como en tou oficiu esiste un día nel añu pa celebrar l'exerciciu de la mesma, pa la maxa ye'l 31 de xineru'l día internacional del magu.^[2] Otros magu celebrar el 31 d'ochobre, fecha en que conmemoren el fallecimientu de Harry Houdini.^{[ensin referencies]}

Tipos d'efectos

L'ilusionista realiza un efectu que l'espectador percibe como maraviyosu, contrariu a les lleis naturales o al sentíu común, y que la so causa paez-y desconocida ya inesplicable. Ente los posibles efectos máxicos que pueden realizase tán:

Producción: Faer apaecer daqué de la nada.
Desapaición: Esmorecer daqué, a daquién o a unu mesmu.
Tresformamientu: Tresformar daqué n'otra cosa, o camudar el so color, forma, tamañu, etc.
Restauración: Restaurar daqué rotu o estropiáu.
Teletransportación: Tresportar daqué d'un llugar a otru, d'una forma imposible.
Transposición: Intercambiar dos o más oxetos de llugar, d'una forma imposible.
Penetración: Travesar un oxetu sólidu con otru, ensin rompelo, d'una forma imposible.
Multiplicación: Estremar un oxetu en dellos oxetos completos similares al orixinal. Tamién pueden multiplicase los líquidos, aumentando apreciablemente la so cantidá.
Simpatía: Llograr que l'efectu causáu a un oxetu retrucar a otru oxetu distintu *

Sintropía: Faer apaecer l'orde ellí onde se supon que tendría d'haber desorde.

Coincidencia: Faer qu'asocedan coincidencies que se suponen desaxeradamente difíciles si asocedieren por mera casualidá.
Predicción o precognición: Dexar constancia d'un sucesu primero que esti tenga llugar y comprobar que se cumple lo predicho.
Clarividencia: Afayar una verdá secreta o atopar daqué que ta ocultu, alegando supuestos poderes mentales o cierta habilidá de percepción extrasensorial. N'ocasiones usen artiluxos supuestamente máxicos (p.ej. bola de vidriu). Un casu particular ye la psicometría, o capacidá de consiguir información sobre un oxetu tocándolo. Otru casu particular ye la radiestesia, o habilidá p'alcontrar oxetos ocultos usando un preséu senciellu (p.ej. pendilexu, baniella, forqueta,…).
Aldovinación: Similar a la clarividencia, pero alegando una habilidá estraordinaria pa interpretar determinaos signos y evidencies (de cutiu aliégase tener una vista, oyíu o olfatu cimeru). Por casu, l'ilusionista puede dicir qu'aldovinó ónde ta daqué reconociendo la espresión facial del espectador, escuchando la so respiración o los sos llatíos, percibiendo la buelga o'l golor dexao por un oxetu, discirniendo ente dos soníos aparentemente iguales,…
Revelación: Manifestar una verdá secreta o oculta per mediu d'elementos máxicos que la afayen (p.ej. ceniza, fueu,…). Un casu particular ye la cartomancia, o aldovinación per mediu de los naipes (como nel Taró).
Telepatía: Tresmisión de pensamientu ente dos persones.
Hipnosis: Por suxestión, llevar a otra persona a un estáu d'inconsciencia cercanu al suañu hasta consiguir la sumisión de la voluntá del individuu a les ordes del ilusionista.
Telequinesis: Mover oxetos cola mente (o entartallalos, manipolialos…) ensin tocalos.
Levitación: Suspender daqué nel aire asemeyando ausencia de gravedá, ensin puntu de sofitu.
Suspensión: Similar a la levitación, pero calteniendo un puntu de sofitu.
Psicoquinesis: Deformación o alteración d'oxetos per mediu de poderes mentales, por casu doblar el metal o volver flexible un oxetu ríxidu (a diferencia de la telequinesis, equí sí que puede tocase l'oxetu).
Animación: Llograr dar apariencia de vida a oxetos inanimaos.
Piroquinesis: Faer que los oxetos calézanse, inclusive qu'amburen, al meru contactu coles nueses manos o vista.
Crioquinesis: Faer que los oxetos esfrézanse, inclusive que se conxelen, al meru contactu coles nueses manos o vista.
Escapismo: Lliberar de cualquier elementu que torgue'l llibre movimientu. N'ocasiones esto fai contrarreló, esponiendo al magu a un seriu apeligro si nun consigue lliberar a tiempu.
Invulnerabilidad: Demostrar la capacidá d'aguantar eventos dañibles o mortales, o de curar feríes de forma estelante.
Intangibilidad: Capacidá de ser travesáu por un oxetu sólidu (p.ej. una espada) ensin sufrir nenguna clase de dañu. N'ocasiones aseméyase que'l cuerpu ye cortáu, separáu y depués recompuestu ensin sufrir dañu dalgunu.

Artes allegaos que s'estremaron del ilusionismu

Dellos xuegos clásicos

Vease tamién

Trampantojo

Referencies

↑ «maxa-opinion/ Maxa con animales». Archiváu dende l'maxa-opinion/ orixinal, el 3 d'avientu de 2015. «2»
↑ BBC News. «Día Internacional del magu» (inglés). Consultáu'l 31 de xineru de 2013.

Enllaces esternos

Sociedá Española d'Ilusionismu
La Maxa: Un mínimu intentu d'aproximamientu a definila y acutala por Juan Tamariz.
findacadabra - Mapamundi con indicaciones de sitios rellacionaos col arte del ilusionismu

[1] «maxa-opinion/ Maxa con animales». Archiváu dende l'maxa-opinion/ orixinal, el 3 d'avientu de 2015. «2»

[2] BBC News. «Día Internacional del magu» (inglés). Consultáu'l 31 de xineru de 2013.

[1]

[2]