Huk qanunu: Redaktələr arasındakı fərq
Naviqasiyaya keç
Axtarışa keç
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə Təkmilləşdirilmiş mobil redaktə |
||
| (15 istifadəçi tərəfindən edilmiş 20 dəyişiklik göstərilmir) | |||
| Sətir 1: | Sətir 1: | ||
'''Huk qanunu''' — cismin [[deformasiya]]sı zamanı yaranan elastiklik qüvvəsi, bu deformasiyanın ölçüsü ilə düz mütənasibdir. Huk qanunu 1660-cl ildə ingilis alimi [[Robert Huk]] tərəfindən kəşf olunmuşdur. F= -kx |
|||
'''Hük qanunu''' — Elastiki cisimə təsir edən qüvvənin təsirindən əmələ gələn [[deformasiya]], tətbiq olunan qüvvə ilə mütənasibdir ([[yay|yay]], [[çubuq (inşaat mexanikası)|çubuq]], [[konsol (arxitektura)|konsol]], [[tir (texnika)|tir]] və s.)Hük qnunu [[1660]]ildə ingilis alimi [[Hük|Robert Hüq]] tərəfindən kəş olunmuşdur. |
|||
Huk qanunu ancaq kiçik deformasiyalarda doğrudur mütənasiblik həddini aşdıqda, [[gərginlik]]lə [[deformasiya]] arasındakı asılılıq qeyri xətti olur. |
|||
== Nazik çubuqlar üçün |
== Nazik çubuqlar üçün Huk qanunu == |
||
Nazik çubuğun dartılmasında Hüq qanunu aşağıdakı kimi yazılır: |
Nazik çubuğun dartılmasında Hüq qanunu aşağıdakı kimi yazılır: |
||
<!-- Данное выражение написано по модулю, минус здесь не нужен -->: <math>F = k \Delta l.</math> |
<!-- Данное выражение написано по модулю, минус здесь не нужен -->: <math>F = k \Delta l.</math> |
||
Burada <math>F</math> — qüvvə , <math>\Delta l</math> — mütləq uzanma я, а <math>k</math> — ''[[elastiki modul]]'' . |
Burada <math>F</math> — qüvvə , <math>\Delta l</math> — mütləq uzanma я, а <math>k</math> — ''[[elastiki modul]]'' . |
||
Elastikiyyət əmsalı materialın xassəsindən və ölçülərindən asılıdır. Aşkar şəkildə çubuğun ölçülərini istifadə edərək elastikiyyət əmsalını aşağıdakı kimi yazmaq olar. (kəsiyinin en sahəsi <math>S</math> və uzunluq <math>L</math>) |
Elastikiyyət əmsalı materialın xassəsindən və ölçülərindən asılıdır. Aşkar şəkildə çubuğun ölçülərini istifadə edərək elastikiyyət əmsalını aşağıdakı kimi yazmaq olar. (kəsiyinin en sahəsi <math>S</math> və uzunluq <math>L</math>) |
||
: <math>k = \frac{ES} L.</math> |
: <math>k = \frac{ES} L.</math> |
||
<math>E</math> |
<math>E</math> ''[[Yunq modulu|birinci növ elastiklik modulu və ya Yunq modulu]]'' və materialın mexaniki xarakterikdir. |
||
: <math>\varepsilon = \frac{\Delta l} L</math> |
: <math>\varepsilon = \frac{\Delta l} L</math> |
||
| Sətir 22: | Sətir 21: | ||
: <math>\Delta l = \frac{FL} {ES}.</math> |
: <math>\Delta l = \frac{FL} {ES}.</math> |
||
== Ümumiləşdirilmiş |
== Ümumiləşdirilmiş Huk qanunu == |
||
Ümumi halda gərginlik deformasiya üç ölçükü fəzada 2 ranqlı tenzorla istifadə olunur. (9 komponentə malikdir.) Onları əlaqələndirən tenzoru 4 ranqlı tenzor olmaqla <math>C_{ijkl}</math> 81 sabit təşkil edir. Tenzor <math>C_{ijkl}</math>, simmetrik olduğu halda gətginlik və deformasiya tenzorunda yalnız 21 sabitdən asılı olurlar. Bu zaman Hük qanununu aşağıdakı kimi yazmaq olar: |
Ümumi halda gərginlik deformasiya üç ölçükü fəzada 2 ranqlı tenzorla istifadə olunur. (9 komponentə malikdir.) Onları əlaqələndirən tenzoru 4 ranqlı tenzor olmaqla <math>C_{ijkl}</math> 81 sabit təşkil edir. Tenzor <math>C_{ijkl}</math>, simmetrik olduğu halda gətginlik və deformasiya tenzorunda yalnız 21 sabitdən asılı olurlar. Bu zaman Hük qanununu aşağıdakı kimi yazmaq olar: |
||
: <math>\sigma_{ij} = \sum_{kl} C_{ijkl} \cdot \varepsilon_{kl},</math> |
: <math>\sigma_{ij} = \sum_{kl} C_{ijkl} \cdot \varepsilon_{kl},</math> |
||
burada <math>\sigma_{ij}</math> — [[gərginlik tenzoru]], <math>\varepsilon_{kl},</math> — [[deformasiya tenzoru]]. |
burada <math>\sigma_{ij}</math> — [[gərginlik tenzoru]], <math>\varepsilon_{kl},</math> — [[deformasiya tenzoru]]. İzatrop materialın tenzoru <math>C_{ijkl}</math> . |
||
İzatrop materialın tenzoru <math>C_{ijkl}</math> . |
|||
gərginlik və deformasiya tenzorlarının simmetrik olması şərtindən istifadə edərək Hük qanununu aşağıdakı kimi hallarda yazmaq olar. |
gərginlik və deformasiya tenzorlarının simmetrik olması şərtindən istifadə edərək Hük qanununu aşağıdakı kimi hallarda yazmaq olar. |
||
Xətti elastik cisim üçün: |
Xətti elastik cisim üçün: |
||
:<math>\varepsilon_x=\frac{\sigma_x}{E}-\frac{\mu}{E}\sigma_y-\frac{\mu}{E}\sigma_z</math> |
: <math>\varepsilon_x=\frac{\sigma_x}{E}-\frac{\mu}{E}\sigma_y-\frac{\mu}{E}\sigma_z</math> |
||
:<math>\varepsilon_y=\frac{\sigma_y}{E}-\frac{\mu}{E}\sigma_x-\frac{\mu}{E}\sigma_z</math> |
: <math>\varepsilon_y=\frac{\sigma_y}{E}-\frac{\mu}{E}\sigma_x-\frac{\mu}{E}\sigma_z</math> |
||
:<math>\varepsilon_z=\frac{\sigma_z}{E}-\frac{\mu}{E}\sigma_x-\frac{\mu}{E}\sigma_y</math> |
: <math>\varepsilon_z=\frac{\sigma_z}{E}-\frac{\mu}{E}\sigma_x-\frac{\mu}{E}\sigma_y</math> |
||
:<math>\gamma_{xy}=\frac{\tau_{xy}}{G}</math> |
: <math>\gamma_{xy}=\frac{\tau_{xy}}{G}</math> |
||
:<math>\gamma_{yz}=\frac{\tau_{yz}}{G}</math> |
: <math>\gamma_{yz}=\frac{\tau_{yz}}{G}</math> |
||
:<math>\gamma_{xz}=\frac{\tau_{xz}}{G}</math> |
: <math>\gamma_{xz}=\frac{\tau_{xz}}{G}</math> |
||
burada <math>E</math> — [[Yunq modulu]], <math>\mu</math> — [[Puasson əmsalı]], <math>G=\frac{E}{2(1+\mu)}</math> — [[yerdəyişmə modulu]]. |
burada <math>E</math> — [[Yunq modulu]], <math>\mu</math> — [[Puasson əmsalı]], <math>G=\frac{E}{2(1+\mu)}</math> — [[yerdəyişmə modulu]]. |
||
== İstinadlar == |
|||
{{İstinad siyahısı}} |
|||
== Həmçinin baxın == |
== Həmçinin baxın == |
||
* [[Elastiki modul]] |
* [[Elastiki modul]] |
||
* [[Puasson əmsalı]] |
* [[Puasson əmsalı]] |
||
| Sətir 56: | Sətir 55: | ||
* [[Elastiklik nəzəriyyəsi]] |
* [[Elastiklik nəzəriyyəsi]] |
||
[[Kateqoriya:Fizika]] |
|||
== Qeydlər == |
|||
{{qeydlər}} |
|||
[[Kateqoriya:Физические законы|Гука]] |
|||
[[Kateqoriya:Физика твёрдого тела]] |
|||
[[Kateqoriya:Теория упругости]] |
|||
Səhifəsinin 23:52, 12 sentyabr 2023 tarixinə olan son versiyası
Huk qanunu — cismin deformasiyası zamanı yaranan elastiklik qüvvəsi, bu deformasiyanın ölçüsü ilə düz mütənasibdir. Huk qanunu 1660-cl ildə ingilis alimi Robert Huk tərəfindən kəşf olunmuşdur. F= -kx
Huk qanunu ancaq kiçik deformasiyalarda doğrudur mütənasiblik həddini aşdıqda, gərginliklə deformasiya arasındakı asılılıq qeyri xətti olur.
Nazik çubuqlar üçün Huk qanunu
[redaktə | mənbəni redaktə et]Nazik çubuğun dartılmasında Hüq qanunu aşağıdakı kimi yazılır:
Burada — qüvvə , — mütləq uzanma я, а — elastiki modul .
Elastikiyyət əmsalı materialın xassəsindən və ölçülərindən asılıdır. Aşkar şəkildə çubuğun ölçülərini istifadə edərək elastikiyyət əmsalını aşağıdakı kimi yazmaq olar. (kəsiyinin en sahəsi və uzunluq )
birinci növ elastiklik modulu və ya Yunq modulu və materialın mexaniki xarakterikdir.
en kəsiyindəki normal gərginlik
Bu forma materialın hər kiçik hissəsində doğrudur.
Ümumiləşdirilmiş Huk qanunu
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ümumi halda gərginlik deformasiya üç ölçükü fəzada 2 ranqlı tenzorla istifadə olunur. (9 komponentə malikdir.) Onları əlaqələndirən tenzoru 4 ranqlı tenzor olmaqla 81 sabit təşkil edir. Tenzor , simmetrik olduğu halda gətginlik və deformasiya tenzorunda yalnız 21 sabitdən asılı olurlar. Bu zaman Hük qanununu aşağıdakı kimi yazmaq olar:
burada — gərginlik tenzoru, — deformasiya tenzoru. İzatrop materialın tenzoru .
gərginlik və deformasiya tenzorlarının simmetrik olması şərtindən istifadə edərək Hük qanununu aşağıdakı kimi hallarda yazmaq olar.
Xətti elastik cisim üçün:
burada — Yunq modulu, — Puasson əmsalı, — yerdəyişmə modulu.