Rubik kubu: Redaktələr arasındakı fərq

Rubik kubu
Rubik kubu
Başqa ad(lar)	Sehrli kub
Növü	Qarışıq tapmaca
Şirkət	Rubik's Brand Ltd
Ölkə	Macarıstan
Mövcudluq	19 may 1974–bu gün
İxtiraçı	rubiks.com
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixə interaktiv şəkildə baxın

← Əvvəlki redaktə

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun

VizualVikimətn

Sətirdə

Səhifəsinin 17:33, 26 may 2024 tarixinə olan son versiyası

Rubik kubu (danışıq variantı Kubik Rubik, ilk vaxtlar Sehrli kub kimi tanınırdı) — daha kiçik ölçülü 27 kubdan ibarət, xaricdən görünməyən oxlar ətrafında fırlana bilən plastmas kub. Hər bir tərəfdəki 9 kvadrat 6 rəngdən biri ilə boyanır. Adətən qarşı-qarşıya dayanan rənglər: ağ-sarı, göy-yaşıl, qırmızı-narıncı olur. Ümumilikdə 54 rəngli kvadratdan ibarətdir. Kubun tərəflərinin döngəsi rəngli kvadratları müxtəlif üsullarla düzməyə imkan yaradır. Oyunçunun vəzifəsi kubun tərəflərini fırladarkən onu elə bir vəziyyətə qaytarmaqdır ki, hər bir tərəf eyni rəngli kvadratlardan ibarət olsun.

Tarixi

Macarıstanda hazırlanan Rubik kubunun qutusu, 1982

Rubik kubu 1974-cü ildə macar heykəltəraşı və arxitektura müəllimi Ernö Rubik tərəfindən ixtira edilmiş mexaniki tapmacadır. 1975-ci ildə HU170062 nömrəli Macar patentini alan Rubik beynəlxalq patent üçün müraciət etməyib. 1977-ci ilin sonunda ilk yoxlama istehsalı edilmiş və Budapeştdəki oyuncaq mağazalarına paylanılmışdır.

Bu gün Rubik kubu və Ernö Rubikin digər tapmacalarının hüquqları Ernö Rubikin dostu – Tom Kremerin artıq 40 ildir ki, sahib olduğu Seven Towns Ltd. ingilis şirkətinə məxsusdur.

"Rubik kubu" adı macar, alman, portuqal və çin dilləri istisna olmaqla, dünyanın bir çox dillərində qəbul olunub. Sadalan 4 dildə isə onun ilkin adından istifadə edilir ("Sehrli kub", macar. Bűvös kocka; alm. Zauberwürfel; port. Cubo Mágico; çin. 魔方 mofan)

Yarışlar

Rubik kubunu ən qısa vaxtda kimin həll edə biləcəyini görmək üçün bir çox yarışma keçirilir. İlk Dünya çempionatı 5 iyun 1982-ci ildə Budapeştdə təşkil olunub. Yarışı ABŞ-nin Los-Anceles şəhərindən qatılan Vyetnamlı tələbə Minh Thai 22,95 saniyəlik müddətlə qazanmışdır.

Bir çox insan tərəfindən daha qısa müddətlərə çatsa da, yarış qaydalarına uyğun olaraq qeyd edilmədiklərindən rəsmi olaraq tanınmayıblar. Yalnız Dünya Kub Cəmiyyəti (ing. World Cube Association — WCA) tərəfindən təşkil olunan yarışlarda vurulan rekordlar qeyd edilir. 2004-cü ildə WCA Stackmat taymeri adı verilən xüsusi bir alət ilə yeni qaydalarlar müəyyən edilib. Rubik kubunun sürətli quraşdırma üzrə hal-hazırkı rekord 2018-ci ildəki yarışlarda Yusheng Du (杜宇生) tərəfindən qeydə alınıb – 3.47 saniyə. Əvvəlki rekordlar 4.22 və 4.59 saniyə, uyğun olaraq Feliks Zemdegs və SeungBeom Cho məxsus idi. Rubik kubunun sürətli quraşdırılması ilə məşğul olan insanlar spidkuberlər adlanırlar. Sürətli quraşdırılmanın özü isə spidkubinq (ing. speedcubing sözündən)

Alternativ yarışlar

Yuxarıdakılara əlavə olaraq kubu müxtəlif vəziyyətlərdə quraşdırmaqla əlaqəli qeyri-rəsmi yarışlar da mövcuddur. Bu yarışlara bunlar aid edilə bilər:

Gözü bağlı quraşdırma
Kubun üzərindəki rəngləri qarışdırmaq üçün xüsusi olaraq işıqlandırılmış otaqlarda quraşdırma
Su altında nəfəsini tutaraq quraşdırma
Tək əldən istifadə edərək quraşdırma

Variantları

Ənənənəvi 6 rəngli 3x3x3 ölçülü (ilkin variantı) kublardan əlavə, 2x2x2 (2 rəngli, uşaqlar üçün), 4x4x4, 5x5x5 ölçülü kublara da rast gəlinir. Hal-hazırda ən böyük Rubik kubu 11x11x11 ölçülüdür.

Öz dahiyanə ixtirası kubdan təxminən 30 il sonra, məşhur professor Ernö Rubik təqdimatı 2009-cu ildə Almaniyadakı sərgidə baş tutan yeni bir mexaniki tapmaca yaratdı – Rubik kürəsi.

Kombinatorika

Rubik kubunun müxtəlif vəziyyətlərinin sayı 43 252 003 274 489 856 000 — ə bərabərdir (qeyri-mümkün kombinasiyalar da daxil olmaqla). Bu rəqəm mərkəzi kvadratların vəziyyətlərinin müxtəlif olmasını nəzərə almır). Onu da nəzərə almaqla bütün vəziyyətlərin sayı 88 580 102 706 155 225 088 000 – dək yüksəlir. Lakin kubun quraşdırılması zamanı adətən mərkəzi kvadratların yerləşməsi(orientasiyası) nəzərə alınmır. Çünki kubların əksəriyyətində ona nəzarət etmək üçün işarə yoxdu.

Proqramlar

Rubik kubu tipli tapmacaların kompüterdə çox çətin variantlarda (100x100x100 və ya 1000x1000x1000 ölçülü), ağlagəlməz (fiziki aləmdə) – 4 və 5 ölçülü analoqları modelləşdirilə bilər.

Maraqlı faktlar

Rubik kubu bütün dövrlər üçün ən çox satılan məhsuldur^[2].

Daxili quruluşu

Mərkəzi kub
Daxili kub
Küncdəki kub

İstinadlar

↑ ¹ ² https://activerain.com/blogsview/5501527/happy-46th-birthday-to-the-rubik-s-cube-.
↑ Biznes sahəsi barədə ən maraqlı faktlar. Arxivləşdirilib 2013-07-27 at the Wayback Machine (az.)

[_9a3e8abb4d910e07-1] ¹ ² https://activerain.com/blogsview/5501527/happy-46th-birthday-to-the-rubik-s-cube-.

[2] Biznes sahəsi barədə ən maraqlı faktlar. Arxivləşdirilib 2013-07-27 at the Wayback Machine (az.)

[1]

[2]

@@ Sətir 1: / Sətir 1: @@
+{{Oyuncaq
-[[Şəkil:Rubiks cube solved.jpg|thumb|Rubik Kubu]]
+| başqa ad = Sehrli kub
+| növü = Qarışıq tapmaca
-'''Rubik Kubu''' (danışıq variantı "Kubik Rubik", ilk vaxtlar “Sehrli Kub” kimi tanınırdı), daha balaca ölçülü 27 kubdan ibarət, xaricdən görünməyən oxlar ətrafında fırlana bilən plastmas kubdur. Hər bir tərəfdəki 9 kvadrat 6 rəngdən biri ilə boyanır. Adətən qarşı-qarşıya dayanan rənglər: ağ-sarı, göy-yaşıl, qırmızı-narıncı olur. Ümumilikdə 54 rəngli kvadratdan ibarətdir. Kubun tərəflərinin döngəsi rəngli kvadratları müxtəlif üsullarla düzməyə imkan yaradır. Oyunçunun vəzifəsi kubun tərəflərini fırladarkən onu elə bir vəziyyətə qaytarmaqdır ki, hər bir tərəf eyni rəngli kvadratlardan ibarət olsun.
+| ölkə = Macarıstan
+| şirkət = Rubik's Brand Ltd
+}}
+'''Rubik kubu''' (danışıq variantı '''Kubik Rubik''', ilk vaxtlar '''Sehrli kub''' kimi tanınırdı) — daha kiçik ölçülü 27 kubdan ibarət, xaricdən görünməyən oxlar ətrafında fırlana bilən plastmas [[kub]]. Hər bir tərəfdəki 9 kvadrat 6 rəngdən biri ilə boyanır. Adətən qarşı-qarşıya dayanan rənglər: ağ-sarı, göy-yaşıl, qırmızı-narıncı olur. Ümumilikdə 54 rəngli kvadratdan ibarətdir. Kubun tərəflərinin döngəsi rəngli kvadratları müxtəlif üsullarla düzməyə imkan yaradır. Oyunçunun vəzifəsi kubun tərəflərini fırladarkən onu elə bir vəziyyətə qaytarmaqdır ki, hər bir tərəf eyni rəngli kvadratlardan ibarət olsun.
 == Tarixi ==
-[[Şəkil:Magic cube original pack.jpg|thumb|[[Macarıstan]]da hazırlanan Rubik Kubunun qutusu, [[1982]]]]
+[[Fayl:Magic cube original pack.jpg|thumb|[[Macarıstan]]da hazırlanan Rubik kubunun qutusu, [[1982]]]]
-Rubik Kubu 1974-cü ildə macar heykəltəraşı və arxitektura müəllimi Ernö Rubik tərəfindən ixtira edilmiş mexaniki tapmacadır.
+Rubik kubu 1974-cü ildə macar heykəltəraşı və arxitektura müəllimi [[Ernö Rubik]] tərəfindən ixtira edilmiş mexaniki tapmacadır.
 -ci ildə HU170062 nömrəli Macar patentini alan Rubik beynəlxalq patent üçün müraciət etməyib. 1977-ci ilin sonunda ilk yoxlama istehsalı edilmiş və Budapeştdəki oyuncaq mağazalarına paylanılmışdır.
-[[Şəkil:Professor's Cube disassembly 0.jpg|thumb|left|5×5×5]]
+[[Fayl:Professor's Cube disassembly 0.jpg|thumb|left|5×5×5]]
-Bu gün Rubik Kubu və Ernö Rubikin digər tapmacalarının hüquqları Ernö Rubikin dostu – Tom Kremerin artıq 40 ildir ki, sahib olduğu Seven Towns Ltd. ingilis şirkətinə məxsusdur.
+Bu gün Rubik kubu və Ernö Rubikin digər tapmacalarının hüquqları Ernö Rubikin dostu – Tom Kremerin artıq 40 ildir ki, sahib olduğu Seven Towns Ltd. ingilis şirkətinə məxsusdur.
-“Rubik Kubu” adı macar, alman, portuqal və çin dilləri istisna olmaqla, dünyanın bir çox dillərində qəbul olunub. Sadalan 4 dildə isə onun ilkin adından istifadə edilir (“Sehrli kub”, macar. Bűvös kocka; alm. Zauberwürfel; port. Cubo Mágico; çin. 魔方 mofan)
+"Rubik kubu" adı macar, alman, portuqal və çin dilləri istisna olmaqla, dünyanın bir çox dillərində qəbul olunub. Sadalan 4 dildə isə onun ilkin adından istifadə edilir ("Sehrli kub", macar. Bűvös kocka; [[Alman dili|alm]]. Zauberwürfel; port. Cubo Mágico; çin. 魔方 mofan)
 == Yarışlar ==
-[[Şəkil:Disassembled Rubik's cube.jpg|thumb|Kubun quruluşu]]
+[[Fayl:Disassembled Rubik's cube.jpg|thumb|Kubun quruluşu]]
-Rubik Kubunu ən qısa vaxtda kimin həll edə biləcəyini görmək üçün bir çox yarışma keçirilir.
+Rubik kubunu ən qısa vaxtda kimin həll edə biləcəyini görmək üçün bir çox yarışma keçirilir.
-İlk Dünya çempionatı 5 iyun 1982-ci ildə Budapeştdə təşkil olunub. Yarışı ABŞ-ın Los-Angeles  şəhərindən qatılan Vyetnamlı tələbə Minh Thai 22,95 saniyəlik müddətlə qazanmışdır.
+İlk Dünya çempionatı [[5 iyun]] [[1982]]-ci ildə [[Budapeşt]]də təşkil olunub. Yarışı ABŞ-nin [[Los-Anceles]] şəhərindən qatılan Vyetnamlı tələbə Minh Thai 22,95 saniyəlik müddətlə qazanmışdır.
-Bir çox insan tərəfindən daha qısa müddətlərə çatsa da, yarış qaydalarına uyğun olaraq qeyd edilmədiklərindən rəsmi olaraq tanınmayıblar. Yalnız Dünya Kub Cəmiyyəti (‘’World Cube Association’’ - WCA) tərəfindən təşkil olunan yarışlarda vurulan rekordlar qeyd edilir.
+Bir çox insan tərəfindən daha qısa müddətlərə çatsa da, yarış qaydalarına uyğun olaraq qeyd edilmədiklərindən rəsmi olaraq tanınmayıblar. Yalnız Dünya Kub Cəmiyyəti ({{Dil-en|World Cube Association}} — WCA) tərəfindən təşkil olunan yarışlarda vurulan rekordlar qeyd edilir.
 -cü ildə WCA Stackmat taymeri adı verilən xüsusi bir alət ilə yeni qaydalarlar müəyyən edilib.
-Rubik kubunun sürətli quraşdırma üzrə hal-hazırki rekord 2008-ci ildəki yarışlarda Erik Akkersdeyk tərəfindən qeydə alınıb – 7.08 saniyə. Əvvəlki rekordlar 8.72 və 9.86 saniyə, uyğun olaraq yapon Yu.Nakadzime və fransız Tibo Jakinoya məxsus idi.
+Rubik kubunun sürətli quraşdırma üzrə hal-hazırkı rekord 2018-ci ildəki yarışlarda Yusheng Du (杜宇生) tərəfindən qeydə alınıb – 3.47 saniyə. Əvvəlki rekordlar 4.22 və 4.59 saniyə, uyğun olaraq Feliks Zemdegs və SeungBeom Cho məxsus idi.
-Rubik kubunun sürətli quraşdırılması ilə məşğul olan insanlar spidkuberlər adlanırlar. Sürətli quraşdırılmanın özü isə spidkubinq (ing. sppeedcubing sözündən)
+Rubik kubunun sürətli quraşdırılması ilə məşğul olan insanlar spidkuberlər adlanırlar. Sürətli quraşdırılmanın özü isə spidkubinq ([[İngilis dili|ing]]. speedcubing sözündən)
 == Alternativ yarışlar ==
-[[Şəkil:Disassembled-rubix-1.jpg|thumb|Rubik Kubu]]
+[[Fayl:Disassembled-rubic-cube-1.jpg|thumb|Rubik kubu]]
-Yuxarıdakılara əlavə olaraq kubu müxtəlif vəziyyətlərdə quraşdırmaqla əlaqəli qyri-rəsmi yarışlar da mövcuddur. Bu yarışlara bunlar aid edilə bilər:
+Yuxarıdakılara əlavə olaraq kubu müxtəlif vəziyyətlərdə quraşdırmaqla əlaqəli qeyri-rəsmi yarışlar da mövcuddur. Bu yarışlara bunlar aid edilə bilər:
-•	Gözü bağlı quraşdırma
+* Gözü bağlı quraşdırma
-•	Kubun üzərindəki rəngləri qarışdırmaq üçün xüsusi olaraq işıqlandırılmış otaqlarda quraşdırma
+* Kubun üzərindəki rəngləri qarışdırmaq üçün xüsusi olaraq işıqlandırılmış otaqlarda quraşdırma
-•	Su altında nəfəsini tutaraq quraşdırma
+* Su altında nəfəsini tutaraq quraşdırma
-•	Tək əldən istifadə edərək quraşdırma
+* Tək əldən istifadə edərək quraşdırma
 == Variantları ==
+Ənənənəvi 6 rəngli 3x3x3 ölçülü (ilkin variantı) kublardan əlavə, 2x2x2 (2 rəngli, uşaqlar üçün), 4x4x4, 5x5x5 ölçülü kublara da rast gəlinir. Hal-hazırda ən böyük Rubik kubu 11x11x11 ölçülüdür.
-Ənənənəvi 6 rəngli 3x3x3 ölçülü (ilkin variantı)kublardan əlavə, 2x2x2 (2 rəngli, uşaqlar üçün), 4x4x4, 5x5x5 ölçülü kublara da rast gəlinir. Hal-hazırda ən böyük Rubik Kubu 11x11x11 ölçülüdür.
 Öz dahiyanə ixtirası kubdan təxminən 30 il sonra, məşhur professor Ernö Rubik təqdimatı 2009-cu ildə Almaniyadakı sərgidə baş tutan yeni bir mexaniki tapmaca yaratdı – Rubik kürəsi.
 == Kombinatorika ==
+Rubik kubunun müxtəlif vəziyyətlərinin sayı 43 252 003 274 489 856 000 — ə bərabərdir (qeyri-mümkün kombinasiyalar da daxil olmaqla). Bu rəqəm mərkəzi kvadratların vəziyyətlərinin müxtəlif olmasını nəzərə almır). Onu da nəzərə almaqla bütün vəziyyətlərin sayı 88 580 102 706 155 225 088 000 – dək yüksəlir. Lakin kubun quraşdırılması zamanı adətən mərkəzi kvadratların yerləşməsi(orientasiyası) nəzərə alınmır. Çünki kubların əksəriyyətində ona nəzarət etmək üçün işarə yoxdu.
-Rubik Kubunun müxtəlif vəziyyətlərinin sayı 43 252 003 274 489 856 000 - ə bərabərdir (qeyri-mümkün kombinasiyalar da daxil olmaqla). Bu rəqəm mərkəzi kvadratların vəziyyətlərinin müxtəlif olmasını nəzərə almır). Onu da nəzərə almaqla bütün vəziyyətlərin sayı 88 580 102 706 155 225 088 000 – dək yüksəlir. Lakin kubun quraşdırılması zamanı adətən mərkəzi kvadratların yerləşməsi(orientasiyası) nəzərə alınmır. Çünki kubların əksəriyyətində ona nəzarət etmək üçün işarə yoxdu.
 == Proqramlar ==
+Rubik kubu tipli tapmacaların kompüterdə çox çətin variantlarda (100x100x100 və ya 1000x1000x1000 ölçülü), ağlagəlməz (fiziki aləmdə) – 4 və 5 ölçülü analoqları modelləşdirilə bilər.
+== Maraqlı faktlar ==
-Rubik Kubu tipli tapmacaların kompüterdə çox çətin variantlarda (100x100x100 və ya 1000x1000x1000 ölçülü), ağlagəlməz (fiziki aləmdə) – 4 və 5 ölçülü analoqları modelləşdirilə bilər.
+* Rubik kubu bütün dövrlər üçün ən çox satılan məhsuldur<ref>[http://banker.az/mqallr/bu-maraqldr/5403-biznes-sah-si-bar-d-n-maraql-faktlar Biznes sahəsi barədə ən maraqlı faktlar.] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20130727170314/http://banker.az/mqallr/bu-maraqldr/5403-biznes-sah-si-bar-d-n-maraql-faktlar |date=2013-07-27 }}{{ref-az}}</ref>.
 == Daxili quruluşu ==
@@ Sətir 49: / Sətir 56: @@
 </gallery>
+== İstinadlar ==
-{{Link FA|tr}}
+{{İstinad siyahısı}}
+{{İntellektual oyunlar}}
 [[Kateqoriya:Mexaniki oyuncaqlar]]
 [[Kateqoriya:Macarıstan ixtiraları]]
+[[Kateqoriya:1974-cü ildə yarananlar]]
-[[ar:مكعب روبيك]]
-[[be:Кубік Рубіка]]
-[[be-x-old:Кубік Рубіка]]
-[[bg:Куб на Рубик]]
-[[bn:রুবিক’স কিউব]]
-[[ca:Cub de Rubik]]
-[[cs:Rubikova kostka]]
-[[da:Rubiks terning]]
-[[de:Zauberwürfel]]
-[[el:Κύβος του Ρούμπικ]]
-[[en:Rubik's Cube]]
-[[eo:Kubo de Rubik]]
-[[es:Cubo de Rubik]]
-[[et:Rubiku kuubik]]
-[[eu:Rubiken kuboa]]
-[[fa:مکعب روبیک]]
-[[fi:Rubikin kuutio]]
-[[fr:Rubik's Cube]]
-[[gl:Cubo de Rubik]]
-[[he:קובייה הונגרית]]
-[[hr:Rubikova kocka]]
-[[hu:Rubik-kocka]]
-[[hy:Ռուբիկի խորանարդ]]
-[[id:Kubus Rubik]]
-[[it:Cubo di Rubik]]
-[[ja:ルービックキューブ]]
-[[ka:რუბიკის კუბი]]
-[[kk:Рубик текшесі]]
-[[km:រូប៊ិក ខ្យូប]]
-[[ko:루빅스 큐브]]
-[[la:Cubus Rubik]]
-[[lb:Rubik's Cube]]
-[[lt:Rubiko kubas]]
-[[lv:Rubika kubs]]
-[[mk:Рубикова коцка]]
-[[ml:റൂബിക്സ് ക്യൂബ്]]
-[[ms:Kiub Rubik]]
-[[my:ရုဘစ်ကျု]]
-[[nl:Rubiks kubus]]
-[[nn:Rubiks kube]]
-[[no:Rubiks kube]]
-[[pl:Kostka Rubika]]
-[[pnb:روبک دی کیوب]]
-[[pt:Cubo de Rubik]]
-[[ro:Cubul Rubik]]
-[[ru:Кубик Рубика]]
-[[scn:Cubbu di Rubik]]
-[[simple:Rubik's Cube]]
-[[sk:Rubikova kocka]]
-[[sl:Rubikova kocka]]
-[[sr:Рубикова коцка]]
-[[sv:Rubiks kub]]
-[[ta:ரூபிக்கின் கனசதுரம்]]
-[[te:రూబిక్స్ క్యూబ్]]
-[[th:ลูกบาศก์ของรูบิค]]
-[[tl:Kubo ni Rubik]]
-[[tr:Rubik Küpü]]
-[[uk:Кубик Рубіка]]
-[[vi:Lập phương Rubik]]
-[[wuu:魔方]]
-[[zh:魔方]]
-[[zh-classical:魔方]]
-[[zh-yue:扭計骰]]

İntellektual oyunlar
Komanda oyunları	Breyn-rinq • Xəmsə • Nə? Harada? Nə zaman?
Stolüstü oyunlar	Çin şahmatı • Dama • Qo • Şahmat
Pazl oyunları	Rubik kubu • Sudoku

Rubik kubu: Redaktələr arasındakı fərq

Səhifəsinin 17:33, 26 may 2024 tarixinə olan son versiyası

Mündəricat

Tarixi

Yarışlar

Alternativ yarışlar

Variantları

Kombinatorika

Proqramlar

Maraqlı faktlar

Daxili quruluşu

İstinadlar

Naviqasiya menyusu

Rubik kubu: Redaktələr arasındakı fərq

Səhifəsinin 17:33, 26 may 2024 tarixinə olan son versiyası

Tarixi

Yarışlar

Alternativ yarışlar

Variantları

Kombinatorika

Proqramlar

Maraqlı faktlar

Daxili quruluşu

İstinadlar

Naviqasiya menyusu

Axtar