Эстәлеккә күсергә

Мария Лялькова

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Мария Лялькова
чех Marie Ljalková
Рәсем
Зат ҡатын-ҡыҙ
Гражданлыҡ  Чехословакия
 Чехия
Тыуған ваҡыттағы исеме чех Marie Petrušáková
Имя в браке Marie Ljalková[1], Marie Navrátíková[1], Marie Kazdová[1] һәм Marie Lastovecká[1]
Тыуған көнө 3 декабрь 1920({{padleft:1920|4|0}}-{{padleft:12|2|0}}-{{padleft:3|2|0}})[2][1]
Тыуған урыны Городенка[d], Польша Республикаһы[d]
Вафат булған көнө 7 ноябрь 2011({{padleft:2011|4|0}}-{{padleft:11|2|0}}-{{padleft:7|2|0}})[3][2][1] (90 йәш)
Вафат булған урыны Брно[d]
Бер туғандары Naděžda Anastasie Pospíšilová[d]
Һөнәр төрө хәрби хеҙмәткәр, снайпер
Эшмәкәрлек төрө Хәрби эш[1] һәм военная медицина[d][1]
Хәрби звание полковник[d]
Һуғыш/алыш Икенсе бөтә донъя һуғышы, Соколово янындағы алыш[d], Днепр өсөн алыш, Көнсығыш Карпат операцияһы[d] һәм Днепр-Карпат операцияһы
Ғәскәр төрө Чехословацкая армия в изгнании[d][4]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
великий офицер ордена Белого льва Ҡыҙыл Йондоҙ ордены Военный крест
 Мария Лялькова Викимилектә

Мария Лялькова (чех Marie Ljalková), ҡыҙ фамилияһы — Петрушакова (чех Petrušáková)[5], икенсегә кейәүгә сыҡҡандан һуң — Ластовецка (чех Lastovecká[5]; 3 декабрь 1920 йыл7 ноябрь 2011 йыл) — чех снайперы, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. Полковник.

1920 йылдың 3 декабрендә Польшаның (хәҙер Украинаның Ивано-Франковск өлкәһе) Городенка ҡалаһында[6] волынь чехтары ғаиләһендә тыуған. 12 йәшенә етем ҡалғас, уны тәрбиәгә бер туған инәһе үҙенә ала[6]. Һуңынан Мария күрше Станиславов (хәҙер Ивано-Франковск) ҡалаһына күсә һәм бында техник училищела белем ала. Германия СССР-ға һөжүм иткәндән һуң, Ырымбур өлкәһе Быҙаулыҡ ҡалаһына эвакуациялана, бында РККА-ның 1-се чехословак айырым пехота батальоны формалаша[7]. 1942 йылдың 1 мартында медицина курстарын һәм төп хәрби әҙерлекте үтеп, ошо подразделение хәрбиҙәре сафтарына ҡабул ителә. Һуңынан снайперҙар курсын үтә[6].

Тышҡы рәсемдәр
Чехословак батальоны снайперы Мария Лялькова-Ластовецка.

Уның беренсе тапҡыр һуғышҡа инеүе 1943 йылдың мартында Соколово янындағы алышта була[5]. Был алышта Лялькова СВТ-40 винтовкаһынан 5 немец һалдатын (шул иҫәптән бер пулемётсыны) атып үлтерә[7]), шул уҡ ваҡытта ул боҙҙа ятта. Тик төндә генә уны боҙға йәбешеп туңған хәлендә чехословак һалдаттары табып ала[5]. Мария шулай уҡ Һул яр һәм Уң яр Украинаны азат итеү өсөн алыштарҙа ҡатнаша, улар барышында 30-ҙан кәм түгел немец һалдаттарын һәм офицерҙарын юҡ итә. 1-се чехословак танк батальонының баш шәфҡәт туташы сифатында Чехословакияны азат итеү өсөн алыштарҙа ҡатнаша. 1944 йылдың сентябрендә Көнсығыш Карпат операцияһы барышында Дукля артылышы янындағы алыштарҙа артиллерия снарядының шартлауы уның умыртҡаһын һындыра, ә 1,5 см ҙурлыҡтағы снаряд ярсығы башына эләгә, әммә Мария иҫән ҡала[5].

Һуғыштан һуң Михаил Ляльковҡа кейәүгә сыға[5]. Тиҙҙән ул Чехословакияға китә һәм икенсегә Вацлав Ластовецка менән никалаша[6], фамилияһын алыштыра[5]. Полковник званиеһын ала[8]. Лялькова Прагала һәм Оломоуцта хәрби госпиталдәрҙә эшләй[6], артабан Брно ҡалаһында йәшәй. 1960-сы йылдар башынан 1990-сы йылдар аҙағына тиклем Брнола экскурсовод булып эшләй, рус телен яҡшы белгәнгә күрә[5] СССР туристары өсөн иң ҡәҙерле экскурсовод була[6]. Чехословакия легионер йәмғиәте (Икенсе донъя һуғышы ветерандары йәмғиәте) ағзаһы була, Көньяҡ Моравияла бер нисә спорт, мәҙәни ҙәм йәмәғәт сараларының ҡурсалаусыһы булараҡ сығыш яһай, мәктәптәрҙә лекциялар уҡый, балалар эше менән шөғөлләнә[5].

Бөйөк Ватан һуғышында күрһәткән батырлыҡтары өсөн Ҡыҙыл Йондоҙ ордены[5], шулай уҡ Чехословакия хәрби тәреһе менән бүләкләнә[5][6]. 2010 йылдың 28 октябрендә Чехия алдында күрһәткән фиҙакәр хеҙмәттәре өсөн II дәрәжә Аҡ арыҫлан ордены менән бүләкләнә[7][8], уға был награданы Чехия Республикаһы президенты Вацлав Клаус шәхсән тапшыра[5].

2011 йылдың 7 ноябрендә Брно ҡалаһында вафат була[7][9].

СССР дәүләт наградалары:

Чехословакия дәүләт наградалары:

  • Хәрби тәре
  • Аҡ арыҫлан ордены (Чехия, 2010)
  • Соколово хәтер миҙалы (1948)
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Lastovecká-Ljalková, Marie // Чешская национальная авторитетная база данных
  2. 2,0 2,1 Marie Ljalková-Lastovecká // Encyklopedie dějin města Brna (чеш.) — 2004.
  3. http://www.mocr.army.cz/informacni-servis/zpravodajstvi/zemrela-valecna-veteranka-a-nejznamejsi-ceska-snajperka-marie-lastovecka-62161/
  4. Databáze příslušníků čs. vojenských jednotek v zahraničí za 2. sv. války
  5. 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 Катерина Прокофьева. Умерла Мария Лялькова-Ластовецка — самый знаменитый чешский снайпер. Радио Прага (10 ноябрь 2011). Дата обращения: 17 июль 2014.
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Каглян Олександр. Марія Лялькова — жінка-снайпер із Городенки (укр.). Діловий сайт Городенка і Городенківський район (7 май 2011). Дата обращения: 17 июль 2014.
  7. 7,0 7,1 7,2 7,3 Anna Brandejská. Zemřela slavná česká válečná snajperka Marie Ljalková-Lastovecká (чеш.). iDNES.cz (9. listopadu 2011). Дата обращения: 17 июль 2014.
  8. 8,0 8,1 Seznam osobností vyznamenaných při příležitosti 28. října 2010 (чеш.). Novinky.cz (28. října 2010). Дата обращения: 17 июль 2014. 2015 йыл 10 апрель архивланған.
  9. Ivan Holas. V Brně zemřela válečná veteránka bitvy u Sokolova. Český rozhlas (9. listopadu 2011). Дата обращения: 17 июль 2014.
  • Jaroslav Láník. Vojenské osobnosti československého odboje 1939—1945 (2005) ISBN 80-7278-233-9
  • Zlatica Zudová-Lešková, Marie Ljalková (Lastovecká), roz. Petrušáková, in: Vojenské osobnosti československého odboje 1939—1945, Praha 2005 s. 176.
  • Zlatica Zudová-Lešková, Ženy v čs. armáde v rokoch 1939—1945, in: Statečné ženy, o kterých se málo ví (ed. Helmichová, Šárka), Praha 2003, s. 9-32.