Фрыдрых Шылер
Фрыдрых Шылер | |
---|---|
Friedrich Schiller | |
| |
Асабістыя звесткі | |
Імя пры нараджэнні | Іаган Крыстаф Фрыдрых фон Шылер |
Дата нараджэння | 10 лістапада 1759 |
Месца нараджэння | Марбах-на-Некары, герцагства Вюртэмберг (цяпер — у зямлі Бадэн-Вюртэмберг) |
Дата смерці | 9 мая 1805 (45 гадоў) |
Месца смерці | Веймар, герцагства Саксен-Веймар (цяпер — у зямлі Цюрынгія) |
Пахаванне | |
Грамадзянства | |
Бацька | Іаган Каспар Шылер[d] |
Маці | Элізабэт Даратэя Шылер[d] |
Жонка | Шарлота фон Ленгефельд[d] |
Дзеці | Эмілія фон Глейхен-Русвурм[d], Эрнст фон Шылер[d], Karl von Schiller[d] і Caroline Junot[d] |
Альма-матар | |
Месца працы | |
Прафесійная дзейнасць | |
Род дзейнасці | |
Гады творчасці | 1789 — 1805[1] |
Кірунак | рамантызм |
Жанр | вершы, балады, п'есы |
Мова твораў | нямецкая |
Грамадская дзейнасць | |
Член у | |
Подпіс | |
Творы ў Вікікрыніцах | |
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Фрыдрых ШЫЛЕР, Іаган Крыстаф Фрыдрых фон ШЫЛЕР (ням.: Johann Christoph Friedrich von Schiller; 10 лістапада 1759, Марбах-на-Некары, Германія — 9 мая 1805, Веймар, Германія) — нямецкі паэт, філосаф, гісторык і драматург. Увайшоў у гісторыю сусветнай літаратуры як палымяны абаронца чалавечай асобы.
Біяграфічныя звесткі
Скончыў ваенную школу ў Вюртэмбергу (1780). 3 1789 прафесар Іенскага ўніверсітэта. Друкаваўся з 1776.
Цягам часу апошніх сямнаццаці гадоў свайго жыцця (1788—1805), Шылер сябраваў з ужо вядомым і ўплывовым Іаганам Вольфгангам Гётэ, з якім ён абмяркоўваў пытанні па эстэтыцы і натхняў Гётэ на заканчэнне твораў, пакінутых у чарнавым варыянце. Гэты перыяд сяброўства двух паэтаў і іх літаратуразнаўчай палемікі ўвайшоў у нямецкую літаратуру пад назвай веймарскі класіцызм.
Творчасць
У ранніх драмах перыяду «Буры і націску» («Разбойнікі», паст. 1782; «Змова Фіеска ў Генуі», «Каварства і каханне», абедзве паст. 1784) выявіліся бунтарскія імкненні да свабоды, пратэст сулраць тыраніі і дэспатызму. У філасофскай лірыцы (ода «Да радасці», вершы «Багі Грэцыі», «Песня пра звон» і інш.) і гістарычных п'есах (драматычная паэма «Дон Карлас», паст. 1787; трылогія «Валенштайн», паст. 1798—99; рамантычныя трагедыі «Марыя Сцюарт», паст. 1800; «Арлеанская дзева», паст. 1801; народная драма «Вільгельм Тэль», паст. 1804) развіваў ідэі Асветніцтва. Сусветна вядомыя яго балады «Кубак», «Пальчатка», «Паліхратаў пярсцёнак», «Івіхавы жураўлі» (усе 1797).
Аўтар прац па эстэтыцы «Пра трагічнае ў мастацтве» (1792), «Пісьмы пра эстэтычнае выхаванне чалавека» (1795), «Пра этычную і драматычную паэзію» (1797); па гісторыі «Гісторыя Трыццадігадовай вайны» (1793) і інш.
Творы
П'есы
- «Разбойнікі» (1781)
- «Змова Фіеска ў Генуі» (1784)
- «Каварства і любоў» (1783)
- «Дон Карлас, інфант іспанскі» (1787)
- драматычная трылогія «Валенштайн» (1800)
- «Арлеанская дзева» (1801)
- «Марыя Сцюарт» (1800)
- «Месінская нявеста» (1803),
- «Вільгельм Тэль» (1804)
- «Дзімітры» (не была завершана з-за смерці драматурга)
Проза
- Артыкул «Злачынец з-за згубленага гонару» (1786)
- «Духабачнец» (незавершаны раман)
- Eine großmütige Handlung
Паштовыя маркі і манеты
-
Паштовая марка Нямецкай федэральнай пошты да 150-годдзя са дня смерці Шылера (1955)
-
Паштовая марка Нямецкай федэральнай пошты да 200-годдзя са дня нараджэння Шылера (1959)
-
Паштовая марка Нямецкай федэральнай пошты з серыі прысвечанай найвядомейшым немцам (1962)
-
Памятная манета ГДР (1972)
-
Паштовая марка пошты ГДР прысвечаная 200-гадовага юбілею са дня ўступлення Шылера ў пасаду ў Іенскім універсітэце
Беларускія пераклады
Да паэзіі Шылера ў сваёй творчасці звярталіся такія дзеячы беларускай культуры, як Янка Лучына, Максім Багдановіч і Янка Купала. Сярод перакладчыкаў яго вершаў і балад на беларускую мову, акрамя Багдановіча — Юрка Гаўрук, Максім Лужанін, Ніна Мацяш, Уладзімір Папковіч і Васіль Сёмуха. Першы пераклад («Каварства і каханне») зрабіў Кузьма Чорны, «Вільгельма Тэля» пераклаў Алесь Дудар. «Разбойнікі» былі перакладзеныя на беларускую Піменам Панчанкам. Шылеравы п'есы на Беларусі ставіліся на рускай і польскай мовах пачынаючы з 1840—1850-х гадоў, пасля пастаноўкі адбываліся на беларускай.
У 1993 годзе ў выдавецтве «Мастацкая літаратура» ў серыі «Скарбы сусветнай літаратуры» быў выдадзены самы буйны (на сённяшні дзень) збор твораў Шылера ў беларускіх перакладах. З прадмовай Лявона Баршчэўскага выданне змяшчала пераклады некалькіх шылераўскіх вершаў і балад («Амалія», «Мастакі», «Падзел зямлі», «Дзяўчына з далёкага краю», «Пальчатка», «Рыцар Тогенбург» і «Надзея») у перакладах Юркі Гаўрука, Васіля Сёмухі і Яўгена Баласіна. З драматычных твораў Шылера ў выданні былі надрукаваныя трагедыя «Падступства і каханне» ў перакладзе Міколы Ермалаева, драматычная паэма «Дон Карлас, інфант іспанскі» ў перакладзе Лявона Баршчэўскага, псіхалагічная трагедыя «Марыя Сцюарт» у перакладзе Васіля Сёмухі і драма «Вільгельм Тэль» у перакладзе Уладзіміра Папковіча.
Літаратура
- Гаўрук Ю. Пясняр радасці і хараства // Маладосць. 1959. № 11.
- Сакалоўскі У. Шылер // БЭ ў 18 т. Т. 18. Кн. І. Мн., 2004.
- ↑ RKDartists Праверана 6 верасня 2022.
- Нарадзіліся 10 лістапада
- Нарадзіліся ў 1759 годзе
- Асобы
- Нарадзіліся ў Марбахе-на-Некары
- Нарадзіліся ў Вюртэмбергу
- Памерлі 9 мая
- Памерлі ў 1805 годзе
- Памерлі ў Веймары
- Пахаваныя ў Веймары
- Выпускнікі Енскага ўніверсітэта
- Выкладчыкі Енскага ўніверсітэта
- Паэты паводле алфавіта
- Паэты Германіі
- Гісторыкі
- Гісторыкі Германіі
- Драматургі паводле алфавіта
- Драматургі 18
- Драматургі XIX стагоддзя
- Драматургі Германіі
- Пісьменнікі паводле алфавіта
- Пісьменнікі Германіі
- Нямецкамоўныя паэты
- Нямецкамоўныя пісьменнікі
- Постаці нямецкай гістарыяграфіі