Перайсці да зместу

Руская каляя

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Фінляндыя. Электравоз Sr2 кампаніі VR на каляі 1524 мм.
Расія. Омск. Электравоз ЭП2К на каляі 1520 мм.
Сахалінская вобласць, перашыўка японскай каляі на рускую.

Руская каляяшырыня чыгуначнай каляі, роўная 1520 мм (таксама — 1524 мм).

Распаўсюджанасць

[правіць | правіць зыходнік]

Каляя з шырынёй 1520 або 1524 мм — другая па сумарнай даўжыні пракладзеных ліній у свеце, з'яўляецца асноўнай на тэрыторыі краін былога СССР, а таксама ў Фінляндыі і Манголіі. Такая ж шырыня каляі выкарыстоўваецца ў метрапалітэнах і ў большасці трамвайных сістэм краін былога СССР, а таксама ў метро Хельсінкі.

Каляя з шырынёй 1520 мм выкарыстоўваецца на чыгунцы таксама і ў Афганістане, на лініях, якія ідуць ад Кушкі (Туркменістан) да Тарагундзі (Герацкі вілаят) і ад Галаба (Узбекістан) да Хайратона (Балхскі вілаят) і Мазары-Шарыфа. Аднак разам з каляёй 1520 мм на тэрыторыі Афганістана таксама пракладзена лінія шырынёй 1435 мм з Ірана і дзве лініі шырынёй 1676 мм з Пакістана.

Асобныя лініі ў іншых краінах

[правіць | правіць зыходнік]

Існуе некалькі асобных ліній шырынёй 1520/1524 мм, пракладзеных у краінах, дзе гэты стандарт не з'яўляецца асноўным, а менавіта:

  • Балгарыя. Кароткі ўчастак на паромнай тэрмінале ў Варне, з якога ажыццяўляюцца рэйсы на Адэсу і Поці. Абсталяваны абсталяваннем для змены калясак у вагонаў.
  • Венгрыя. Участак даўжынёй каля 46 км ад станцыі Захонь да мяжы з Украінай[1].
  • Германія. Кароткі ўчастак на паромнай тэрмінала ў порце Засніц (Мукран). Пасля распаду СССР паромнае перавозкі некалькі разоў перарываліся. З чэрвеня 2012 года дзейнічае рэгулярная лінія паміж Засніцам і (праз Балтыйск) Усць-Лугай[2].
На мяжы Швецыі і Фінляндыі, злева направа:
першая і трэцяя рэйкі: каляя 1524 мм (Фінляндыя);
другая і чацвёртая рэйкі: каляя 1435 мм (Швецыя).
На кітайскай станцыі Маньчжурыя. Справа можна бачыць расійскія вагоны, у цэнтры фота — кітайскія.
  • Кітай. На чыгуначных памежных пераходах:
    • Пераход Забайкальск (РФ) — Маньчжурыя (КНР)[3].
    • Пераход Градэкава (РФ) — Суйфэньхэ (КНР).
    • Пераход «Залатое звяно» Чаротавы (РФ) — Хуньчунь (КНР).
    • Фунікулёр на пік Вікторыя ў Ганконгу.
  • КНДР. Памежны пераход Хасан (РФ) — Туманган (КНДР). У 2011 годзе быў адноўлены 54 км участак чыгункі Туманган — Раджын (КНДР).
  • Польшча. Польская шырокакалейная металургічная лінія
    • Пераход Мамонава (РФ) — Браневе (Польшча).
  • Румынія. Аднапутная лінія, якая злучае Малдову і металургічны камбінат у Галац.
  • Славакія. Шырокакалейная лінія Ужгарад — Кошыцэ і лінія Ч'ерна-над-Тысаў — Чоп (Украіна).
  • ЗША. Фунікулёры Дзюкейн і Манангалела ў Пітсбургу, Пенсыльванія
  • Швецыя. Кароткі ўчастак на сартавальнай станцыі Хапаранда. Выкарыстоўваецца для перагрузкі паміж фінскімі і шведскімі цягнікамі.

Існуюць таксама адносна кароткія транзітныя ўчасткі, якія ідуць па тэрыторыі Ірана, Польшчы, Румыніі.

Раней існавалі

[правіць | правіць зыходнік]

Першая чыгуначная лінія Ірана, Джульфа — Тэгеран, таксама была пабудавана з шырынёй 1520 мм, але пазней перашытая на 1435 мм па палітычных прычынах.

  • лініі чыгунак, пабудаваныя Расійскай імперыяй на тэрыторыі Кітая, у прыватнасці, КУЧ (перашывалася двойчы, спачатку японцамі ў 1930-я гады, потым кітайцамі ў 1950-е);
  • чыгункі з каляёй на тэрыторыі Заходняй Беларусі, Віленскага краю і Валыні, якія ўвайшлі ў пачатку 1920-х гадоў у склад Польшчы (потым былі перашытыя зноў на 1524 мм);
  • Панамская чыгунка (да 2000 года);
  • чыгункі з каляёй 1524 мм, пракладзеныя ў XIX стагоддзі ў ЗША, галоўным чынам у паўднёвых штатах.

Шырыня каляі ў 1524 мм ўпершыню стала выкарыстоўвацца ў Расійскай імперыі ў ходзе пабудовы Мікалаеўскай чыгункі. Магчыма, гэта было звязана з тым, што на будаўніцтве працавалі кансультанты з Амерыкі, і перш за ўсе Дж. В. Уістлер (у той час такая каляя была папулярная ў паўднёвых штатах ЗША). Магчыма таксама, што выкарыстоўваць гэтую шырыню каляі прапанавалі рускія інжынеры п. П. Мельнікаў і . М. А. Крафт, якія наведалі Злучаныя Штаты перад пачаткам будаўніцтва Мікалаеўскай чыгункі. Акрамя таго, гэтая шырыня каляі была зручная тым, што выяўлялася круглым лікам — 5 футаў або 60 цаляў. Пры выбары шырыні каляі адыграў важную ролю ваенны аспект — выдатная ад еўрапейскай шырыня каляі абцяжарвае саперніку забеспячэнне войскаў пры ўварванні ў Расію (менавіта так было ў часы Першай сусветнай, а затым Вялікай Айчыннай вайны, калі нямецкім войскам давялося ажыццяўляць перагрузку складаў, а пазней мяняць шырыню каляі для свайго рухомага складу на ўсёй акупаванай тэрыторыі). Існуе версія, што такая шырыня каляі абраная асабіста імператарам Мікалаем I, пры якім і будаваліся першыя ў Расіі чыгункі. Зрэшты, усе тры першыя чыгункі Расійскай імперыі — Царскасельская, Варшаўска-Венская і Мікалаеўская мелі розную шырыню каляі, і да моманту будаўніцтва Мікалаеўскай чыгункі ў суседніх з Расіяй краінах адзінага стандарту каляі яшчэ не было. Чыгункі Царства Польскага мелі еўрапейскую шырыню каляі, што было выклікана неабходнасцю больш цеснай сувязі з чыгункамі Германіі і Аўстра-Венгрыі, суседнімі з Царствам Польскім, з поўначы, захаду і поўдня.

Змена шырыні каляі

[правіць | правіць зыходнік]

Пачынаючы з мая 1970 г., чыгункі СССР змянялі шырыню каляі з 1524 мм на 1520 мм. Але Правілы тэхнічнай эксплуатацыі дапускаюць эксплуатацыю існай каляі 1524 мм да яе капітальнага рамонту або рэканструкцыі.

У Фінляндыі Фінскімі Дзяржаўнымі чыгункамі шырыня каляі не змененая — 1524 мм.

Пасля распаду СССР і атрымання незалежнасці Эстонія вярнулася да старой шырыні каляі ў 1524 мм для гарманізацыі параметраў і дакументацыі з Фінляндскімі чыгункамі. Старое палатно не перашывалі, бо гэтага і не трэба, аднак пры куплі новага рухомага складу патрабаванні могуць выстаўляцца менавіта пад 1524 мм.

Фінскія чыгункі дазваляюць допускі -10 +30 мм, якія ўзмацняюцца для хуткаснага паведамленні: цягнік Sm6 «Алегра», напрыклад, мае каляю роўна 1522 мм. Шырыня каляі савецкіх (расійскіх) чыгунак: 1520 +8 -4 мм.

Зноскі

  1. Венгрия проложит ширококолейную железную дорогу до Украины (руск.). РЖД-Партнер (16 лютага 2012). Праверана 2 лютага 2014.(руск.) . РЖД-Партнер (2012-02-16). Праверана 2 лютага 2014.
  2. {{{загаловак}}}. — 2011.
  3. С сопредельной станции на российскую также проложена колея 1435 мм.