Clip papur

Clipiau papur gyda gorchudd plastig lliwgar, atyniadol

Dyfais bychan syml ond hylaw yw clip papur, weithiau hefyd clipyn papur. Cynhyrchir fel rheol o fetal ac fe'i ddylunir fel y gall cynnull a chadw swpyn o ddogfennau printiedig at ei dilydd. Mae eicon y clip papur hefyd yn cael ei ddefnyddio yn wyneb-ddalen e-bost er mwyn dynodi bod atodiad i'r neges.

Defnyddir y clipiau i ddal taflenni rhydd nad oes angen eu rhwymo. Cyn defnyddio'r clip, defnyddiwyd pinnau, sydd â'r anfantais o fod yn wrthrychau miniog.^[1]

Nodweddion[golygu | golygu cod]

Mae ei ffurf fwyaf cyffredin yn cynnwys darn o wifren gyda dwy debygrwydd sy'n ymuno â chynghorion hirgrwn, gyda gwahanol blygiadau i gael pwysau ar y dogfennau, heb eu niweidio, gan eu cadw gyda'i gilydd. Mae gan fodel defnydd estynedig arall siâp cwadranlog gyda dolen drionglog y tu mewn.

Gellir gwneud y clipiau o wahanol ddeunyddiau a gorffeniadau; fodd bynnag, dur yw'r un a ddefnyddir fwyaf. Mae ei faint a'i drwch yn dibynnu ar y defnydd y bwriedir ei wneud.^[2]

Hanes[golygu | golygu cod]

Clip a ddyluniwyd gan y Norwyad, Johan Vaaler

Johan Vaaler yn 1887 fel myfyriwr ym Mhrifysgol Christiana Oslo bellach

Celrflun anferth o glip papur yn Sandvika, Norwy. Yn eironig, mae'n darlunio clip "Gem" ac nid yr un a batentwyd gan Vaaler

Rhoddwyd y patent cyntaf am rywbeth tebyg i glip i'r Samuel B. Fay yn 1867. Fe'i cynlluniwyd i ddal labeli ar decstilau, ond cafodd ei farchnata hefyd fel clip. Ym 1877, fe wnaeth ei gydwladwr Erlman J. Wright batentu'r gwrthrych cyntaf a gynlluniwyd yn benodol i ddal papurau, yn debyg i fodelau cyfredol.^[3]

Ni chafodd y clipiau cyntaf o wifren eu patentu, ond yn ddiamau fe'u cynhyrchwyd gan y cwmni Prydeinig, The Gem Manufacturing Company yn y 1890au. Felly'r enw "clip Gem" sy'n ymddangos mewn rhai ysgrifau. Y gair Swedeg am glip papur yw gem.

Ar y llaw arall, roedd dyfodiad y clip i Dde America yn araf gan eu bod yn cael eu hystyried yn ddiangen. Cafodd y clip cyntaf yn y cyfandir hwn, a sefydlwyd gan y teulu Cubillos, ei sefydlu yn 1911 yn ninas Guayaquil, Ecwador.

Norwy a'r Clip Papur[golygu | golygu cod]

Ym 1899, gofynnodd y Norwyad, Johan Vaaler, am roi patent ar glipiau o ffurfiau amrywiol, rhai yn debyg iawn i'r clip presennol. Oherwydd hyn, mae rhai awduron yn pwyntio at Norwy fel crud y clip. Yr un flwyddyn, cyflwynodd y Americanwr, William Middlebook, batent ar gyfer peiriant a gynlluniwyd i gynhyrchu clipiau; mae lluniad y clip yn debyg iawn i'r ffordd arferol bresennol.

Cyfrannodd ddigwyddiadau gwrth-Natsiaidd yr Ail Ryfel Byd yn fawr at y grêd mai dyfais Norwyaidd oedd y clip papur. Byddai gwladgarwyr Norwyaidd yn gwisgo'r clip papur ar lapel ei siaced neu godi fel arwydd o wrthwynebiad a wrthryfel i wladychiad y wlad gan yr Almaen Natsiaidd. Byddai gwisgo'r pin papur yn y modd yma, fel ag yr oedd piniau bachodyn yn dangos arwyddlun y brenin Haakon VII, brenin Norwy yn waharddiedig. Doedd symbolaeth (a mytholeg hyd yn oed) genedlaethol y clip ddim mor wybodus i'r gwisgwyr a oedd yn eu gwisgo yn fwy am i'r clip fod yn arwydd o frawdoliaeth ac undod cenedlaethol yn erbyn yr Almaenwyr. Yn fuan gwaharddwyd gwisgo'r clip papur a gallai rheini oedd yn cael ei dal yn ei wisgo dderbyn cosb llym.^[4]

Amrywiol[golygu | golygu cod]

Mae'r clip mwyaf hyd o 6 metr ac mae'n pwyso bron i dunnell. Fe'i cynhyrchwyd yn 1998 yn Amherst (Canada); prynodd cwmni buddsoddi yn 2001 ac mae'n ei arddangos yn Massachusetts (Florida).

Defnyddir "clip papur" fel rhan o sgwrs mewn gwers Gymraeg yn y rhaglen Catchphrase gan BBC Wales. Yn y gyfres i bobl oedd am ddysgu siarad Cymraeg, defnyddiwyd sgwrs rhwng Catrin a Guto wrth iddynt drafod defnyddio "clip papur".^[5]