Βασάλτης

Βασάλτης

Ο βάσαλτης είναι έκχυτο εκρηξιγενές πέτρωμα το οποίο σχηματίζεται από την ταχεία ψύξη βασαλτικής λάβας που εκτείθεται στην ή κοντά στην επιφάνεια ενός πλανήτη ή δορυφόρου. Η περιεκτικότητά του σε οξείδιο του πυριτίου είναι κάτω από 50%, με περιεκτικότητα κατά μάζα σε χαλαζία κάτω από 20%. Η σύστασή του είναι ανάλογη με το πλουτωνικό πέτρωμα γάββρο.

Ο βασάλτης είναι συνήθως χρώματος γκρι ή μαύρο, αλλά σύντομα γίνεται καφέ ή στο χρώμα της σκουριάς εξαιτίας της οξείδωσης των μαφικών (πλούσια σε σίδηρο) ορυκτών. Σπανιότερα μπορεί να είναι πράσινος. Αν και συνήθως είναι σκούρος, ο βασάλτης μπορεί να έχει μεγάλη ποικιλία σκίασης εξαιτίας των τοπικών γεωχημικών διεργασιών. Ο βασάλτης σχεδόν πάντα έχει λεπτόκοκκη υφή επειδή η ταχεία ψύξη του ρευστού πετρώματος δεν επιτρέπει τον σχηματισμό μεγάλων κρυστάλλων ορυκτών. Πολλοί σπάνια διακρίνονται κρύσταλλοι πορφυρίτη. Όταν η θεμελιώδης μάζα του έχει υαλώδη εμφάνιση, τότε ονομάζεται υαλώδης βασάλτης. Ο βασάλτης μπορεί να αποκτήσει σπογγώδη μορφή επειδή μέσα του εγκλωβίστηκε κατά τη ψύξη αέρας, οπότε και αποκαλείται σκωρία. Οι κοιλότητες στις οποίες υπήρχε ο αέρας στη συνέχεια μπορεί να πληρωθούν με άλλα ορυκτά, όπως ο ασβεστίτης, ο οπάλιος και ο ζεόλιθος, οπότε και ονομάζεται αμυγδαλοειδής βασάλτης. Μπορεί να περιέχει επίσης μαγνητίτη, οπότε και αποκτά μαγνητικές ιδιότητες.

Ο βασάλτης είναι πολύ κοινό πέτρωμα. Από αυτό αποτελούνται οι πυθμένες των ωκεανών. Επίσης είναι πολύ συνηθισμένος σε νησιά τα οποία σχηματίστηκαν από θερμά σημεία, όπως τα νησιά της Χαβάης, τα οποία αποτελούνται σχεδόν αποκλειστικά από βασάλτη. Επίσης ανευρίσκονται σε περιοχές όπου έλαβαν χώρα εκτεταμένες ροές λάβας, όπως στο οροπέδιο Ντέκκαν, στην Ισλανδία, στην Παταγονία και τα νησιά Φίνγκαλ στην Σκωτία. Βασάλτης έχει βρεθεί επίσης στην Ιω, τον τρίτο μεγαλύτερο δορυφόρο του Δία, στην Σελήνη, στον Άρη, την Αφροδίτη και τον αστεροειδή 4 Εστία.

Εξαιτίας της αντοχής στην μηχανική πίεση, ο βασάλτης χρησιμοποιείται σε οικοδομικές κατασκευές, αλλά παρουσιάζει μέτρια αντίσταση στη φθορά και αποσαθρώνεται εύκολα. Συχνά έχει στηλοειδή εμφάνιση, επειδή κατά τη συρρίκνωση που προκαλείται από την ψύξη του μάγματος σχηματίζονται πολυγωνικά πρίσματα που μοιάζουν με κολώνες.