baczyć

Old Polish

Etymology

Back-formation from obaczyć. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /baːt͡ʃʲɨt͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /bɒt͡ʃʲɨt͡ɕ/

Verb

baczyć impf

1. to see; to heed
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[1], page 549:

     Poczną pytać: Azalim ja? Iże w tem pytaniu nie baczyli, czyja by ręka ostała w misie z Jezucristem

     [Poczną pytać: "Azalim ja?", iże w tem pytaniu nie baczyli, czyja by ręka ostała w misie z Jezukrystem]

2. (attested in Greater Poland) to notice, to heed; to be aware of
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 65, 18:

     Przeto wisluszal bog y baczil iest glos prosby moiey (propterea exaudivit deus et attendit voci deprecationis meae)

     [Przeto wysłuszał Bog i baczył jest głos prośby mojej (propterea exaudivit Deus et attendit voci deprecationis meae)]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 15v:

     Attendere andencken pylnye bączycz

     [Attendere andencken pilnie baczyć]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 98v:

     Percipio perfecte capio baczą

     [Percipio perfecte capio baczę]

3. (attested in Greater Poland) to consider, to ponder
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[3], page 701:

     Też jeszcze mamy baczyć, wspominając trudną mękę, ktorą cirpiał miły Cristus u Annasza

     [Też jeszcze mamy baczyć, wspominając trudną mękę, ktorą cirpiał miły Krystus u Annasza]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 67v:

     Innuere id est nutum facere vel signum vel dari intelligi bączycz albo porozvmyecz

     [Innuere id est nutum facere vel signum vel dari intelligi bączyć albo porozumiecz]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 98r:

     Pensare ponderare vel deliberare wegen baczycz vązycz roszvazącz

     [Pensare ponderare vel deliberare wegen baczyć ważyć rozważać]

4. to contemplate
   • 1901 [Middle of the 15th century], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 426:

     Baczy zawsze møkø (propterea considera semper passionem filii mei)

     [Baczy zawsze mękę (propterea considera semper passionem filii mei)]

5. to examine
   • 1886 [c. 1455-1460], Emil Kałużniacki, editor, Die polnische Recension der Magdeburger Urtheile und die einschlägigen deutschen, lateinischen und czechischen Sammlungen, page 197:

     Bacz dobrze ten ortel, czo gy lagyesz

     [Bacz dobrze ten ortel, co ji łajesz]

6. (attested in Greater Poland) to remember
   • 1853 [End of the 15th century], Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, volume 4, page 136:

     Baczczye przyklad, kosthirowye, nąpyschczye gy dzysz w zwey glowye

     [Baczcie przykład, kostyrowie, napiszcie ji dziś w swej głowie!]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 33v:

     Contemplari beschawen oder betrachten bączycz naboznye roszmyslącz

     [Contemplari beschawen oder betrachten baczyć nabożnie rozmyślać]

7. to conclude, to draw a conclusion
   • 1853 [End of the 15th century], Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, volume 4, page 140:

     Thu szthąd baczczye, yzecz thak dawno roszlewągya krew luczką marno

     [Tu stąd baczcie, iżeć tak dawno rozlewają krew ludzką marno]

8. to know, to be aware of
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[4], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 93, 8:

     Rozumeycze glupi w ludzoch a szaleni nekedi baczicze (stulti aliquando sapite)

     [Rozumiejcie, głupi w ludzioch a szaleni niekiedy baczycie (stulti aliquando sapite)]

Derived terms

noun

• baczenie

 

Descendants

• Masurian: bácÿcz
• Polish: baczyć
  • → Belarusian: ба́чыць (báčycʹ)
  • → Ukrainian: ба́чити (báčyty)
• Silesian: bŏczyć

References

• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “baczyć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “baczyć”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Further reading

• Mańczak, Witold (2017) “baczyć”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “baczyć”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Brückner, Aleksander (1927) “baczyć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), Warsaw: Wiedza Powszechna

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish baczyć. By surface analysis, back-formation from obaczyć.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈba.t͡ʂɨt͡ɕ/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈbɒ.t͡ʂɨt͡ɕ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -at͡ʂɨt͡ɕ
• Syllabification: ba‧czyć

Verb

baczyć impf

1. (intransitive, literary) to heed, to pay attention to, to mind [with na (+ accusative) ‘to what’]

   nie bacząc na cenę ― no matter the cost

   nie bacząc na koszty ― sparing no expense

   baczyć na groźbę ― to heed a threat

   baczyć na niebezpieczeństwo ― to recognize a danger

   baczyć na konsekwencje ― to be wary of the consequences

   baczyć na etykietę ― to mind one's manners

2. (transitive, obsolete) to see, to observe
3. (transitive, obsolete) to consider, to take into consideration
4. (intransitive, obsolete) to take care of, to remember [with o (+ locative) ‘of what’]
5. (transitive, obsolete) to remember, to recall
6. (intransitive, obsolete) to think

   Synonym: myśleć

7. (transitive, Middle Polish) to watch over, to guard
8. (transitive, Middle Polish) to apply; to sustain
9. (transitive, Middle Polish) to consider (to ponder over)

   Synonym: rozważać

10. (transitive, Middle Polish) to heed (to hear or listen to what someone is saying)
11. (transitive, Middle Polish) to consider as bad
12. (transitive, Middle Polish) to consider, to opine

    Synonyms: być zdania, mniemać, sądzić, uważać

13. (transitive, Middle Polish) to conclude (to draw a conclusion)

    Synonym: wnioskować

14. (transitive, Middle Polish) to foresee, to expect
15. (transitive, Middle Polish) to forgive, to show mercy
16. (transitive, Middle Polish) to heed, to beware (to be alert and guarding)
17. (Middle Polish) The meaning of this term is uncertain.
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎^[5], page 250c:

      Noto, Známionuyę/ Cechuyę/ też baczę/ Bierzę ſobie na myśl/ też ſromocę

      [Noto, Znamionuję/ Cechuję/ też baczę/ Bierzę sobie na myśl/ też sromocę]

18. (reflexive with się, obsolete) to come around, to come to one's senses

    Synonym: opamiętywać się

19. (reflexive with się, Middle Polish) to notice, to catch sight of
20. (reflexive with się, Middle Polish) to be knowledgeable in something

    Synonym: znać się

21. (reflexive with się, Middle Polish) to watch, to guard, to keep an eye on
22. (reflexive with się, Middle Polish) to consider oneself as

    Synonym: uważać się

23. (reflexive with się, Middle Polish) to concern (to be about)

    Synonym: dotyczyć

24. (reflexive with się, Middle Polish) to come out, to turn out to be; to appear
25. (reflexive with się, Middle Polish) to see or observe oneself, to sense oneself
26. (reflexive with się, Middle Polish) to confess, to confide

    Synonyms: przyznawać, zwierzać się

27. (reflexive with się, Middle Polish) to strive for; to be tempted by
28. (reflexive with się, Middle Polish) to be heeded (to be taken into consideration)

Conjugation

Conjugation of baczyć impf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		baczyć
present tense	1st	baczę			baczymy
	2nd	baczysz			baczycie
	3rd	baczy			baczą
	impersonal	baczy się
past tense	1st	baczyłem, -(e)m baczył	baczyłam, -(e)m baczyła	baczyłom, -(e)m baczyło	baczyliśmy, -(e)śmy baczyli	baczyłyśmy, -(e)śmy baczyły
	2nd	baczyłeś, -(e)ś baczył	baczyłaś, -(e)ś baczyła	baczyłoś, -(e)ś baczyło	baczyliście, -(e)ście baczyli	baczyłyście, -(e)ście baczyły
	3rd	baczył	baczyła	baczyło	baczyli	baczyły
	impersonal	baczono
future tense	1st	będę baczył, będę baczyć	będę baczyła, będę baczyć	będę baczyło, będę baczyć	będziemy baczyli, będziemy baczyć	będziemy baczyły, będziemy baczyć
	2nd	będziesz baczył, będziesz baczyć	będziesz baczyła, będziesz baczyć	będziesz baczyło, będziesz baczyć	będziecie baczyli, będziecie baczyć	będziecie baczyły, będziecie baczyć
	3rd	będzie baczył, będzie baczyć	będzie baczyła, będzie baczyć	będzie baczyło, będzie baczyć	będą baczyli, będą baczyć	będą baczyły, będą baczyć
	impersonal	będzie baczyć się
conditional	1st	baczyłbym, bym baczył	baczyłabym, bym baczyła	baczyłobym, bym baczyło	baczylibyśmy, byśmy baczyli	baczyłybyśmy, byśmy baczyły
	2nd	baczyłbyś, byś baczył	baczyłabyś, byś baczyła	baczyłobyś, byś baczyło	baczylibyście, byście baczyli	baczyłybyście, byście baczyły
	3rd	baczyłby, by baczył	baczyłaby, by baczyła	baczyłoby, by baczyło	baczyliby, by baczyli	baczyłyby, by baczyły
	impersonal	baczono by
imperative	1st	niech baczę			baczmy
	2nd	bacz			baczcie
	3rd	niech baczy			niech baczą
active adjectival participle		baczący	bacząca	baczące	baczący	baczące
passive adjectival participle		baczony	baczona	baczone	baczeni	baczone
contemporary adverbial participle		bacząc
verbal noun		baczenie

Derived terms

adjective

• baczny

 

adverb

• bacznie

 

noun

• baczność

 

verbs

• obaczyć pf, obaczać impf
• odzobaczyć pf
• przebaczyć pf, przebaczać impf
• wybaczyć pf, wybaczać impf
• zobaczyć pf

 

Descendants

• → Belarusian: ба́чыць (báčycʹ)
• → Ukrainian: ба́чити (báčyty)

Further reading

• baczyć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• baczyć in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “baczyć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “baczyć się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Paweł Kupiszewski (17.02.2016) “BACZYĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Paweł Kupiszewski (17.02.2016) “BACZYĆ%20SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “baczyć”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “baczyć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “baczyć”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 81
• baczyć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego