Espezieen iraungipen
 |
Artikulu hau hobetzeko lanean ari da wikilari bat. Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira edukian edo formatuan. Mesedez, aldaketa handi bat egin baino lehen, eztabaida ezazu haren lankide orrian edo artikuluaren eztabaida orrian, erredakzioa koordinatzeko. |
Iraungipena, biologian eta ekologian, espezie baten kide guztien desagerpena ematen denean gertatzen da. Desagerpena ematen da espezieko azken kidea hil egiten denean. Aldiz, sexu bidez ugaltzen diren animalietan, ale bakarra edo sexu bereko aleak geratzean ezinbestekoa da desagerpena.
Eboluzioaren bidez espezie berriak sortzen dira, eta espeziazioaren bidez ere. Hala ere, beste espezie batzuk iraungitzen dira baldintzeie edo beste lehiakideen aurrean ezin direlako biziraun. Normalki, espezie baten irungipena bere lehenengo agerpena eta 10 milioi urte geroago gertatu ohi da, baina fosil bizidunak deritzonak aldiz, aldaketarik gabe bizi ohi dira milioka urtez. Iraungipena gertakari naturaltzat hartuta dago. Estimatzen da, behin ixistitu izan diren espezien %99,9 a gaur egun iraungituak daudela esan daiteke.
Iraungipen masiboak gertakari arraroak ziren gizakien hedapeneko garaian. Baina duela 100.000 urte gizakien hazkundearekin batera iraungipena ere asko areagotu da.
Definizioa
Lehen esan bezala, espezie bat iraungitu egingo da espezie horretako azken kidea hiltzean. Beraz kide gutxi gelditzean eta erreproduzitzea ezinezkotzan ematean ere esan daite espezie hori, irungitua dagoela. Ekologian, iraungipena ere esan ohi zaio eremu batean gertatutako espezia desagerpenari. Beste leku batean espezie hori bizirik jarraitzen bada ere. Iraungitzeko arriskuan dauden espeziei espeziea arriskuan eta bizirik irauteke daudenak izatedun espezieak. Gizakiek arriskuan dauden espezieak bizirik ateratzeko ahaleginak egiten dituzte hainbat zoologiko eta edo beste edozein giro artifizialean ezarriz.
Espezie baten iraungipenak bere bizilekuan parte hartzen duten beste espezien irungipena ekar desake, irungipen kateatua deritzon gertakariari bide emanez.
kausak
Espezien iraungipenaren kausarik nabarmenena gizakiaren eskuhartzea litzateke. Ehizaren, kutsaduraren, habiten deuseztapenen...direla medio.
|
Artikulu hau zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |