Edukira joan

Kaldear Eliza Katolikoa

Wikipedia, Entziklopedia askea
Kaldear Eliza Katolikoa
ܥܕܬܐ ܟܠܕܝܬܐ ܩܬܘܠܝܩܝܬܐ
Ecclesia Chaldaeorum Catholica
PrimatuaLouis Raphaël I.a Sako
EgoitzaBagdad (Irak)
Jarraitzaileak490.370 (2010[1])
Eliz-hizkuntza(k)Asiriera, aramera
Webguneahttp://www.saint-adday.com/

Kaldear Eliza Katolikoa (asiriera klasikoz: ܥܕܬܐ ܟܠܕܝܬܐ ܩܬܘܠܝܩܝܬܐ‎; ʿītha kaldetha qāthuliqetha) Ekialdeko Eliza katolikoa da, Erromatar Eliza Katolikoarekin erabateko komunioan dagoena eta Erromako Erromako aita santuaren autoritatea onartzen duena. 500.000 jarratzaile inguru ditu, gehienbat iparraldeko Irak, hego-ekialdeko Turkia, ipar-ekialdeko Siria eta ipar-mendebaldeko Iranen bizi diren asiriarrak. 2013ko urtarrilaren 31tik Louis Sako da Kaldear Elizaren aitalehena[2].

Kristautasuna II. mendean zabaldu zen Irak eta Iranen. V. mendean Sortaldeko elizak nestorianismoa hartu zuen dotrina gisa. Eliza asko hedatu zen; Txina, Mongolia eta Malabar kostaraino iritsi zen XIV. menderako. Garai hartan 250 apezpikutegitan banatutako 60-80 milioi jarraitzaile izatera heldu zen[3].

1551. urtean Erromako elizarekin bat egin zuen, Joan Sulaka aitalehenak Erromara joan eta fede katolikoa hartu zuenean. Hala ere, bateratzea ez zen erabatekoa izan 1830 arte; urte horretan Pio VIII.a aita santuak Joan Hormizd II.a aitalehena karguan berretsi eta Babiloniako Kaldearren patriarka izendatu zuen[3].

Historian zehar asiriar-kaldearrek jazarkunde ugari jasan dute. Gertari tragikoena 1915eko asiriar genozidioa izan zen, non otomandarrek 270.000 kaldear inguru, 1,5 milioi armeniarrekin batera, hil baitzituzten[4]. 2003an estatubatuarrek Irak okupatu zutenetik kaldearrak, eta gainerako gutxiengo erlijiosoak, esetsiak izan ziren: buruzagi erlijiosoen bahiketa eta hilketak, heriotza mehatxuak etxeak edota negozioak uzten ez bazituzten, elizen suntsipena...[5] 2008an talde islamista batek Mosulgo artzapezpiku Paulos Faraj Rahho bahitu eta hil zuen[6].

Kaldear erritua

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kaldear Eliza katolikoak Kaldeako erritua, Siria Ekialdeko erritua ere deitua, jarraitzen du. Jerusalemgo eta Antiokiako elizen errituetan du sorrera, hango kristauak antzinako babiloniarren ondorengoak baitziren; gerora Asian zehar Indiaraino zabaldu zen. Kaldeako errituaren ezaugarri nagusia Ekialdeko beste erritu kristauen aldean soilago izatea da. Liturgian asiriera, arameraren dialektoa, erabiltzen da.

Ekialde Hurbileko gainerako lurraldeak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Munduaren gainerakoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. Ronald ROBERSON: «The Eastern Catholic Churches 2010», Catholic Near East Welfare Association. 2014ko irailaren 17an kontsultatua
  2. Mgr Louis SAKO nouveau Patriarche des Chaldéens Mission-chaldeenne.org. 2014ko irailaren 19an kontsultatua
  3. a b Chrétiens d'Irak en danger[Betiko hautsitako esteka] Croire.com. 2014ko irailaren 19an kontsultatua
  4. Marwan CHAHINE: Sarcelles en Chaldée Liberation.fr. 2014ko irailaren 19an kontsultatua
  5. Sabah HAJJAR: Iraq's Persecution of Christians Continues to Spiral out of Control Chaldean.org. 2014ko irailaren 19an kontsultatua
  6. L'archevêque chaldéen de Mossoul, Faraj Rahho, a été retrouvé mort La-croix.com 2014ko irailaren 19an kontsultatua

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]