مارکی دو ساد

مارکی دو ساد
چهره‌نگاشته‌ای از دوناتین آلفونس فرانسُیس، مارکی دو ساد توسط شارل-اِمِده-فیلیپ فن لو تاریخ این چهره‌نگاشته به سال ۱۷۶۰، هنگامی که ساد نوزده ساله بوده، بازمی‌گردد و تنها تصویر قطعی و معتبر از او است.
نام هنگام تولد	دوناتیِن آلفونس فرانسوا، مارکی دو ساد
زادهٔ	۲ ژوئن ۱۷۴۰ پاریس، پادشاهی فرانسه
درگذشت	۲ دسامبر ۱۸۱۴ (۷۴ سال) تیمارستان شارنتون، ول-دو-مرن، بازگشت بوربون‌ها به سلطنت فرانسه
کارهای برجسته	۱۲۰ روز در سودوم (۱۷۸۵) ژوستین (۱۷۹۱) فلسفه در اتاق خواب (۱۷۹۵) ژولیت (۱۷۹۹)
همسر(ها)	رِنِه-پلاژی کُردیر دِ لانِی
دوره	اواخر قرن ۱۸ میلادی
حیطه	فرانسه
مکتب	لیبرتین
علایق اصلی	پورنوگرافی، خداناباوری، هیچ‌انگاری اخلاقی
ایده‌های چشمگیر	سادیسم

دوناتیِن آلفونس فرانسوا، مارکی دو ساد (فرانسه: [dɔnasjɛ̃ alfɔ̃z fʁɑ̃swa maʁki də sad]؛ ۲ ژوئن ۱۷۴۰ – ۲ دسامبر ۱۸۱۴) نویسنده، اشراف‌زاده و لیبرتین فرانسوی بود که به‌دلیل حبس‌های مکرر در نتیجهٔ جرائم جنسی، پورنوگرافی، توهین به مقدسات مسیحی و داستان‌های بلند سبک لیبرتین، تبدیل به یکی از خطرناک‌ترین و ممنوعه‌ترین نویسندگان تاریخ شد. کلمهٔ سادیسم مشتق از شخصیت‌های داستانی او است؛ شخصیت‌های داستانی که از تحمیل رنج بر دیگران لذت می‌برند. داستان‌های بلند و کوتاه، نمایش‌نامه، گفتگوها و قطعات سیاسی که هنگام حیات موفق به انتشار بخشی از آن‌ها با نام حقیقی شد، اکثراً با نام مستعار و نیز پس از مرگش منتشر شدند.

داستان بلند ۱۲۰ روز در سودوم، ژوستین، ژولیت و فلسفه در اتاق خواب، که آمیزه‌ای از توصیفات تصویری از اعمال جنسی، تجاوز، شکنجه، قتل و بچه‌آزاری با گفت و شنودها و مباحثی مانند دین، سیاست، سکس و فلسفه هستند.

زندگی

دوناتین آلفونس فرانسوا، مارکی دو ساد در ۲ ژوئن ۱۷۴۰، در پاریس متولد شد. او تنها فرزند ژان باتیست فرانسوا ژوزف، کنتِ ساد (پدر) و ماری الُنور مایه از کارمان (مادر) بود. خانوادهٔ او اشرافی از نوع استانی بودند که اصالت‌شان به سدهٔ سیزدهم بازمی‌گشت. اصالت مادر او به یکی از شاخه‌های خاندان کنده و به خانوادهٔ سلطنتی فرانسه متصل می‌شد. پدرش یکی از سروان‌های واحد نظامی دراگون و عهده‌دار ماموریت‌هایی دیپلماتیک از طرف پادشاهی روسیه، بریتانیا و اسقف اعظم کُلن بود.

در ۱۴ سالگی وارد مدرسه ارتشی شد که فرزندان خانواده‌های اشراف در آن ثبت‌نام می‌کردند. در ۱۷ سالگی در جنگ علیه پروس شرکت کرد. در سال ۱۷۶۳ درجه سروان گرفت. او با بازیگران تئاتر رابطه داشت و پدرش برای پایان دادن به این قضیه او را وادار به ازدواج کرد. ساد فراز و نشیب‌های زیادی را گذراند. چندین بار به اتهام لواط به زندان رفت و دو بار از اعدام با گیوتین نجات یافت. او در حالی که ۳۰ سال از زندگی‌اش را در زندان گذرانده بود در ۲ دسامبر سال ۱۸۱۴ در سن ۷۴ سالگی درگذشت.

تأثیر

علاقه‌مندی به نوشته‌های او در قرن بیستم افزایش یافت و اساس ساختمان فکری متفکرانی مانند فریدریش‌نیچه، زیگموندفروید و نیز نحله‌های فکری مانند فراواقع‌گرایی، تمامیت‌خواهی و آنارشیسم را متأثر از افکار دوناتین آلفونس فرانسُیس، مارکی دو ساد، می‌دانند؛ همان‌طوری که بیشتر روشنفکران برجسته مانند آنجلا کارتر، سیمون دو بووآر و رولان بارت تحقیقات و مطالعات خود را راجع به نوشته‌های او منتشر کردند و در طول این قرن زندگی‌نامه‌های بی‌شماری دربارهٔ او منتشر شد. همچنین از نمایش‌های فرهنگی تولید شده براساس نوشته‌ها و زندگی شخصی او می‌توان به نمایش‌نامهٔ مارا-ساد نوشتهٔ پتر وایس و اقتباس سینمایی سالو یا ۱۲۰ روز در سودوم ساختهٔ پیر پائولا پازولینی اشارتی داشت. نویسندهٔ آمریکایی روجر شاتوک و فمینیست رادیکال آندریا دورکین، از احیای مجدد سابقه و آوازهٔ دو ساد در سدهٔ بیستم میلادی به‌وسیلهٔ روشنفکران و هنرمندان انتقاد جدی کردند و استدلال کردند که این احیا، منتج به ترویج وحشی‌گری‌های پورنوگرافی و خطرناک برای زنان در میان جوانان و اذهان نابالغ خواهد شد.

فلسفه ساد داشتن روابط آزاد جنسی و میل به آزار جنسی است. این دیدگاه در زمان او در فرانسه بسیار مورد انتقاد واقع شد. رمان‌های ساد پیرامون مطالبی مانند سکس و خشونت و تجاوز و مرده‌خواهی نوشته شده است. امروزه از سادیسم به عنوان یک خصیصه شخصیتی یاد می‌شود. در مورد بیماری، اختلال یا خصیصه دانستن این ناهنجاری رفتاری نظرات موافق و مخالفی وجود دارد و همچنان مورد بحث فیلسوفان و روانشناسان است.

کتاب‌شناسی

• ژوستین (رمان)
• ژولیت (رمان)
• فلسفه در اتاق خواب (کتاب)
• نمایش‌نامهٔ مکالمهٔ کشیش و مرد محتضر
• ۱۲۰ روز در سودوم
• عاشقانه‌های زندان
• نظری دربارهٔ رمان
• Eugnie de Franval
• The Count Oxtiern
• Contes et fabliaux

در ایران

در ایران نمایش‌نامه مارا-ساد چندین بار اجرا شده است. بهرام بیضایی با اقتباس از این نمایش‌نامه آرش ساد را به زبان فارسی نوشته است. این نمایش به کارگردانی محمد رحمانیان به اجرا درآمده است.

کتاب ۱۲۰ روز در سودوم توسط علی طباخیان به فارسی نیز ترجمه شده است.

همچنین رمان ژوستین تحت عنوان ژوستین یا مصائب فضیلت توسط علی طباخیان به فارسی نیز ترجمه شده است.

رمان ژولیت تحت عنوان ژولیت یا مواهب فضیلت توسط علی طباخیان به فارسی نیز ترجمه شده است.

کتاب فلسفه در اتاق خواب او نیز در سال ۱۴۰۱ توسط علی طباخیان به پارسی برگردانده شد.

رضا اسپیلی کتاب نظری دربارهٔ رمان را ترجمه و نشر الکترونیکی روزگار آن را منتشر کرده است.

جستارهای وابسته

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Marquis de Sade». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۴.
• سالو یا ۱۲۰ روز در سودوم
• پیر پائولو پازولینی
• سالو (ایتالیا)
• سالو (اسپانیا)
• دو ساد (فیلم)

منابع

• مصطفوی، خشایار (۱۳۹۴). سکس، آنارشیست، شقاوت در تئاتر آقای فرناندو آرابال. پست اسکریپت.
• Les infortunes de la vertu- Sade-La Flèche- Paris-2002