Noreg

Kongeriket Norge/Noreg
Kongsríki Noreg

(Flagg Noreg) Skjaldarmerki Noreg (Skjaldarmerki Noreg)
Tjóðarslagorð: Einig og tru til Dovre fell
Tjóðsangur: Ja, vi elsker dette landet
Alment mál	Norskt (sámiskt í summum fylkjum)
Høvuðsstaður	Oslo
Kongur	Haraldur V
Forsætisráðharri	Jens Stoltenberg
Fullveldi	870-1387, 1905→
Vídd  - tilsamans  - vøtn (%)	385,155 km² 7,0%
Íbúgvar  - tilsamans 2007  - tættleiki	4 770 000 14,4/km²
Gjaldoyra	Norsk króna (NOK)
Tíðarøki	UTC +1
Økisnavn á alnetinum	.no, .sj¹ og .bv¹
Telefonkota	+47
¹ikki notað

Noreg, í talumáli ofta Norra, á gomlum føroyskum Noregur og Norðvegur; er kongaríki í Norðurevropu. Í eystri hevur Noreg mark við Svøríki, Finnland og Russland, í suðuri við Skagerrak, í norðri Barentshavið og vesturi er Atlantshavið. Tað er langt land, sum smalkar longri norður, ið kemur. Har smalast er, eru bara 6,3 km frá sjónum og eystur at svenska markinum. Størsti parturin av landinum er fjallalendi, og fram við allari strondini er skergarður við túsundtals oyggjum.

Søga

Høvuðsgrein: Noregs søga

Eidsvoll 1814

Sambært kongssøgum savnaði Haraldur Hárfagri allan Noreg undir ræði sítt. Í 872 hevði hann skipað lensmansríki í Noregi. Av harðræði hansara var stór útflyting vestur í hav til Føroya, Hetlands, Orknoya, Íslands, Grønlands og aðrar staðir. Tó at hesi londini tá vóru uttanfyri Noregs ríki, vórðu tey øll løgd undir norskt kongsvald seinni.

Upp gjøgnum tíðirnar var Noreg við hvørt sjálvstøðugt, við hvørt undir donskum yvirvaldi og við hvørt undir svenskum. Men mesta av tíðini var tað sjálvstøðugt kongsríki, sjálvt um tað var undir útlendskum yvirvaldi. Tað var hetta, ið gjørdi tað gjørligt hjá noregsmonnum at loysa frá Svøríki í 1905. Eitt nýtt fullveldisríki varð ikki stovnað við hesum. Tað einasta sum hendi, var at svenski kongurin varð settur frá í Noregi, og politiska samstarvið millum Noregs og Svøríkis uppsagt.

Búskapur

Tá ið komið varð fram á olju og gass í Norðsjónum í 1969, hevði tað stórar búskaparligar broytingar við sær í Noregi, og landið er nú størsta oljuland í Evropa. Mong túsund fólk starva í oljuvinnuni, annaðhvørt á boripøllum, á reinsiverkum ella í smiðjum, ið gera til dømis skip og pallar til oljuvinnuna. Noreg selur hinum londunum í Evropa meginpartin av oljuni og gassinum.

Handilsflotin í Noregi er ein av heimins størstu. Mong túsund fólk arbeiða á skipasmiðjum og sigla við farmaskipum og ferjum, sum javnt og samt sigla ímillum býirnar og oyggjarnar á vesturstrondini. Størsti havnabýur er høvuðsstaðurin, Oslo. Sløk hálv millión fólk býr í hesum ferðarmikla býi, sum er mentunarligur, útbúgvingarliður og íðnaðarligur miðdepil í landinum.

Mong fólk arbeiða í ídnaðinum; týðandi vinnuvegir eru oljuvinna, skipasmíð og námsvinna. 6% av arbeiðsfólkinum arbeiðir í fiskivinnu, skógarvinnu og landbúnaði.

Politikkur

Tinglimir

Flokkur	Tinglimir	% á vali (2005)
Ap Arbeiderpartiet	61	32,7 %
FrP Fremskrittspartiet	38	22,1 %
H Høyre	23	14,1 %
SV Sosialistisk Venstreparti	15	8,8 %
KrF Kristelig Folkeparti	11	6,8 %
Sp Senterpartiet	11	6,5 %
V Venstre	10	5,9 %
Tilsamans	169	97%

Oslo

Sí eisini

• Politiskir flokkar í Norra

Landafrøði

Mynd:Kongeriket Norge.png

Kort yvir Kongsríki Norra (trýst á myndini)

Landið er langt og smalt liggur fram við Norðuratlantshavinum og havøkjum so sum Skagerrak, Norðsjógvin, Norskahavi og Barentshavinum, har ið kendu norsku firðirnir eru. Oyggin Jan Mayen og Svalbarð eru partur av norska kongaríkinum. Og Bouvetoy har suðri í Atlantshavinum er norskt hjáland. Eisini eigur Norra hjálondini Peteroy har suðri í Kyrrahavið og økið Maudland í Antarktis. Norra er býtt sundur í 19 fylki, sum aftur eru býtt sundur í 431 kommunur. Norra er eisini býtt sundur í fimm landspartar.

Bara 3% av Noregi er egnað til dyrkilendi: Annars eru mest fjøll, berligar víddir og djúp vøtn. Mesta og besta landbúnðarjørðin er fram við og innast á botni í fjørðunum. Mongu, longu og djúpu firðirnir vórðu til, tá ið skriðjøklar skriðu av fjøllunum út ímóti strondini og gróvu seg níður í dalarnar. Firðirnir eru frá náttúrunar hond góðar havnir, og har búgva nógvir útróðarmenn og bøndur. Mong ferðamannaskipi á føgru norsku fjørðunum.

Býir

Bergen

Kort yvir Noregi (trýst á myndini)

	Bý	Íbúgvar
1	Oslo	839 423
2	Bergen (Bjørgvin)	220 418
3	Stavanger/Sandnes	181 280
4	Trondheim	152 845
5	Fredrikstad/Sarpsborg	99 227
6	Drammen	93 006
7	Skien/Porsgrunn	85 812
8	Kristiansand	65 636
9	Tromsø	53 622
10	Tønsberg	46 091

Fylkir í Norra

• Akershus
• Aust-Agder
• Buskerud
• Finnmark
• Hedmark
• Hordaland
• Møre og Romsdal
• Nordland
• Nord-Trøndelag
• Oppland
• Oslo
• Østfold
• Rogaland
• Sogn og Fjordane
• Sør-Trøndelag
• Telemark
• Troms
• Vest-Agder
• Vestfold

Mentan

Henrik Ibsen (1828-1906)

Høvuðsgrein: Norsk mentan

Sí eisini

• Skandinavia
• Norðurlond
• Evropa