Tachtichjierrige Oarloch: ferskil tusken ferzjes
Content deleted Content added
red |
L Bewurkings fan "46.226.58.74" (oerlis) werom set ta de ferzje fan "Drewes". Lebel: Weromdraaiïng |
||
(37 tuskenferzjes fan 19 meidoggers net werjûn) | |||
Rigel 1:
[[Ofbyld:Spanish Empire around 1580.png|thumb|It Spaanske ryk om 1580 hinne]]
De '''Tachtichjierrige
It begjin fan de oarloch wurdt rekkene fan de [[slach by Heiligerlee]] ôf op [[23 maaie]] [[1568]] en gie - mei in ûnderbrekking fan 1609 oant 1621 (it [[tolvejierrich bestân]]) - troch oant de [[Frede fan Munster]] op [[30 jannewaris]] [[1648]].
== It begjin fan de oarloch ==
[[Ofbyld:BattleOfHeiligerlee.jpg|thumb|
De direkte oanlieding wienen de ''[[byldestoarm]]'' ([[1566]]) mei de dêrop folgjende ynstelling fan de ''Ried fan Beroerten of Bloedried'' ([[1567]]), de massale flecht [[kalvinisten]] nei û.o. [[Dútslân]] en de tanimmende sintralisaasje fan it [[
== Utwreiding fan de Opstân ==
De dêrop foljende set fan de opstannelingen wie it betinken fan it plan om inkele
Doe't yn [[1576]] de lânfâd [[Luis de Zúñiga y Requesens|Requesens]] - dy't yn 1573 Alva opfolge hie en in evenredich bewâld fierde - hommels ferstoar, kaam it yn de Súdlike Nederlannen ta earnstige ûntefredens. Neidat de Spaanske troepen oproer makke hienen rop de Steaten fan Brabant in gearkomste fan de [[Steaten-Generaal]] byinoar. Underhannelings mei
== De komst fan Parma ==
[[Ofbyld:Vaenius - Alexander Farnese.png|thumb|left|150px|De hartoch fan Parma]]
Gebrûk meitsjend fan de ûntefredens by de katoliken stelde de opfolger fan Don Juan, de [[hartoch fan Parma]], him yn ferbining mei de katolike striders en eallju yn de súdlike Nederlannen. Hy slagge deryn in bûnsmaatskip te sluten mei de Steaten fan Henegouwen en Artois, de [[Uny fan Atrecht]]. Oan de oare kant ferienige Willem fan Oranje him mei in oantal gewesten yn de [[Uny fan Utert
Yn de jierren tusken 1579 en 1589 wit de hartoch fan Parma grutte súksessen te beheljen. Hy werstelt it keninklik gesach en de [[Roomsk-Katolike Tsjerke]] yn alle gewesten te suden fan de grutte rivieren en yn grutte parten fan Oerisel, de Efterhoeke, Drinte en Grinslân.
== De oerwinnings fan Maurits en Loadewyk ==▼
Yn [[1589]] oermastere Parma [[Geertruidenberch]] en it dêrop folgjende jier set it leger fan de Republyk - herfoarme en laat troch prins Maurits, stipe troch in krêftich bestjoer ûnder lieding fan [[Johan fan Oldenbarnevelt]] - útein mei de oanfal en yn in rige oerwinnings waarden tusken [[1590]] en [[1597]] steden en festigings ferovere op de Spanjerts yn Oerisel, Gelderlân, it noardwesten fan Brabant, Drinte, Grinslân en Sieusk-Flaanderen. Allinnich yn it easten behelle [[Spinola]] wat súkses op de Republyk. Lang om let hawwe de fredesûnderhannelings yn [[1609]] laat ta it saneamde ''[[Tolvejierrich bestân]]'' wêrby't de ûnôfhinklikens fan de Republyk troch Spanje erkend waard. ▼
De help dy't de opstannelingen fan de Frânske kening krige en fan [[Elizabeth I fan Ingelân]] (dy't Leicester mei troepen stjoerde), smiet neat oars op dan nije ûnienigens. De Steaten-Generaal fan de opstannige gewesten erkenden net nochris in frjemde as soeverein foarst. Dermei wie de selsstannigens fan de ''[[Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen|Republyk fan de Feriene Nederlannen]]'' yn [[1588]] in feit wurden. Fanôf dat stuit is de opstân in oarloch tusken de Republyk en de Spaanske monargy.
▲Yn [[1589]] oermastere Parma [[Geertruidenberch]] en it dêrop folgjende jier set it leger fan de Republyk - herfoarme en laat troch prins Maurits, stipe troch in krêftich bestjoer ûnder lieding fan [[Johan fan Oldenbarnevelt]] - útein mei de oanfal en yn in rige oerwinnings waarden tusken [[1590]] en [[1597]]
== Herfetsje fan de oarloch ==
Doe't de Republyk nei it bestân, û.o. troch de dea fan Van Oldenbarnevelt, ynwindich ferswakke wie, besocht Spanje op 'e nij Noardlike Nederlannen te betwingen. Yn gearwurking mei de katolike Dútske foarsten hannele Spinoza krêftich en súksesfol tsjin Maurits. Brabant waard troch him ferovere en it easten fan Gelderlân. Lykwols makke de opfolger fan Maurits, [[Freark Hindrik fan Oranje Nassau|Freark Hindrik]] in pear jier letter alle oermasteringen fan Spinola ûngedien. Nije fjildtochten fan him rûnen út op de besetting fan oare
==
* {{nl}} [http://dutchrevolt.leidenuniv.nl ''De Tachtigjarige Oorlog''], [[Universiteit Leien]]
* {{nl}} [http://home.wish.net/~mgelten/Historie/1568-1648.htm
* {{nl}} [http://www.militair.net/Oorlogen/Tachtigjarige%20oorlog/
{{boarnen|boarnefernijing=
Line 32 ⟶ 36:
* {{aut|Groenveld, S.}}, ''De Tachtigjarige Oorlog : opstand en consolidatie in de Nederlanden (ca. 1560-1650)'', Zutphen : Walburg Pers, cop. 2008.
* {{aut|Deursen, A. Th.}}, ''De last van veel geluk. Geschiedenis van Nederland 1555-1702'', (2004).
* {{aut|[[Fruin, R.]]}}, ''Het voorspel van de 80-jarige oorlog'', (earste útjefte 1859)
* {{aut|Fruin, R.}}, ''Tien Jaren uit de 80-jarige oorlog'' 1588-1598, (earste útjefte 1857)
* {{aut|Graaf, R. de}}, ''Oorlog, mijn arme schapen. Een andere kijk op de Tachtigjarige Oorlog'' 1565-1648, (2004).
Line 39 ⟶ 43:
}}
[[Kategory:Tachtichjierrige Oarloch| ]]
[[Kategory:Skiednis fan Belgje]]
[[Kategory:
[[Kategory:Skiednis fan Nederlân]]
[[Kategory:Oarloch yn Jeropa]]
[[Kategory:Oarloch yn de 16e iuw]]
[[Kategory:Oarloch yn de 17e iuw]]
[[Kategory:Oarloch fan de Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen]]
[[Kategory:Oarloch fan Spanje]]
[[Kategory:Oarloch fan Sardynje]]
[[Kategory:Oarloch fan Sisylje]]
[[Kategory:Oarloch fan Napels]]
[[Kategory:Oarloch fan Milaan]]
[[Kategory:Oarloch fan Portegal]]
[[Kategory:Oarloch fan it Hillige Roomske Ryk]]
[[Kategory:Oarloch fan Frankryk]]
[[Kategory:Oarloch fan Ingelân]]
[[
[[Kategory:Militêr treffen fan de geuzen]]
|