Chưởng doanh

Chưởng doanh (Hán Việt: 掌營 - tiếng Anh: Army Commander), thường được đọc hoặc viết sai là Chưởng Dinh trong tiếng Việt, là một chức quan võ được đặt ra vào thời chúa Nguyễn tại Việt Nam. Chưởng doanh là cấp bậc cao nhất trong quân đội và chịu điều hành trực tiếp từ vua, trật Chánh Nhị Phẩm.

Thời chúa Nguyễn, quân đội chúa Nguyễn được chia làm 3 loại: quân túc vệ ở kinh thành Phú Xuân, quân chính quy thường trực tại các dinh và thổ binh tại các địa phương. Quân chính quy đóng tại các doanh (trại), được phiên chế theo thứ tự: doanh, cơ, đội và thuyền. Đứng đầu dinh là Chưởng dinh, đứng đầu cơ là Chưởng cơ và Cai cơ; đứng đầu các đội có Cai đội và Đội trưởng.

Thời Nguyễn, chức Chưởng doanh được bãi bõ và thay thế bằng chức Đề đốc.

Ngộ nhận

• Cách đọc và viết chữ 營 trong tiếng Việt. Theo Từ điển Chức Quan Việt Nam, 營 đọc là doanh để chỉ một đơn vị quân đội lớn. Ngược lại, 營 được đọc là dinh để chỉ một đơn vị hành chính trên phủ huyện. Vì vậy, tùy theo từng trường hợp thuộc hành chính hoặc quân sự mà từ 營 được đọc và viết khác nhau trong tiếng Việt. Ví dụ, chức Chưởng doanh, trấn thủ dinh Bình Khang. Từ Doanh trong Chưởng doanh nên được hiểu như Doanh trại. Từ Dinh trong dinh Bình Khang nên được hiểu như một đơn vị hành chính như dinh, phủ, tỉnh, trấn. Vì vậy, trong thời chúa Nguyễn, không hề có chức Chưởng dinh mà chỉ có chức Chưởng doanh. Ngược lại, không hề có doanh Bình Khang mà chỉ có dinh Bình Khang (ngoại trừ trường hợp nếu thật sự có tên gọi một doanh trại thời chúa Nguyễn là Bình Khang doanh, nhưng tên này không liên quan gì đến cơ quan hành chính tên Bình Khang).
• Lầm lẫn chức vụ của Chưởng doanh. Việc dùng sai từ Chưởng doanh (với từ Chưởng dinh) dẫn đến sự ngộ nhận rằng do dinh là cơ quan hành chính cao nhất thời chúa Nguyễn nên Chưởng dinh có lẽ là vị quan võ coi mọi mặt về dân sự lẫn quân sự trong dinh mà mình quản lý. Đây là một ngộ nhận. Thời chúa Nguyễn, mỗi dinh có chức quan Lưu thủ đứng đầu, quân sự thì có chức quan Tuần thủ chỉ huy. Chức Chưởng doanh không liên quan đến việc hành chính trong dinh.
• Lầm lẫn chức Chưởng doanh và chức Chưởng cơ. Đây là một ngộ nhận. Theo phiên chế thời chúa Nguyễn, Chưởng doanh cao hơn và là cấp trên của Chưởng cơ.