Bước tới nội dung

Tiếng Goth Krym

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Tiếng Goth Krym
Sử dụng tạiKrym
Mất hết người bản ngữ vàoThế kỷ XVII
Dân tộcNgười Goth Krym
Phân loạiẤn-Âu
Hệ chữ viếtBảng chữ cái Goth
Mã ngôn ngữ
Glottologcrim1255[1]

Tiếng Goth Krym là một ngôn ngữ German Đông. Đây là tiếng nói của người Goth Krym từng được nói tại vài nơi hẻo lánh ở Krym cho tới cuối thế kỷ XVIII.[2]

Thông tin

[sửa | sửa mã nguồn]

Sự tồn tại của một thứ ngôn ngữ German ở Krym đã được nhắc đến trong một số tư liệu niên đại từ thế kỷ IX đến XVIII. Song, chỉ một nguồn cho biết chút thông tin về chính ngôn ngữ này: một lá thư của nhà đại sứ người Fleming Ogier Ghiselin de Busbecq, viết năm 1562, cho ta một danh sách khoảng 80 từ cùng một bài hát tiếng Goth Krym.

Tư liệu của Busbecq phức tạp về nhiều mặt. Thứ nhất, người cấp thông tin cho ông phần nào kém tin cậy; một người là người Hy Lạp nói tiếng Goth Krym như ngôn ngữ thứ hai, người kia là một người Goth nói tiếng Hy Lạp làm ngôn ngữ chính. Thứ hai, cách chuyển tự của Busbecq ít nhiều chịu ảnh hưởng từ bản ngữ của ông: phương ngữ Bỉ của tiếng Hà Lan. Thứ ba, chắc chắn có lỗi chữ viết trong phiên bản hiện có của bức thư.

Tuy nhiên, hầu hết phần từ vựng Busbecq ghi chép rõ ràng có gốc German và chính ông cũng nhìn nhận điều đó:

Tiếng Goth Krym Tiếng Goth Kinh Thánh Tiếng Anh Tiếng Hà Lan Tiếng Hạ Saxon Tiếng Đức Tiếng Faroe Tiếng Iceland Tiếng Đan Mạch Tiếng Na Uy Tiếng Thuỵ Điển Nghĩa tiếng Việt
Bokmål Nynorsk
apel apls (đ.) apple appel appel / Appel Apfel epli ('potato') epli æble eple äpple ('apple')
apel (Malus)
táo
handa handus (c.) hand haand Hand hond hönd hånd hand tay
schuuester swistar (c.) sister zus(ter) zus / Sester Schwester systir søster syster chị em
hus -hūs (t.) house huis hoes / huus Haus hús hus nhà
reghen rign (t.) rain regen regen / reagn Regen regn mưa
singhen siggwan sing zingen zingen / sing singen syngja synge syngja sjunga hát
geen gaggan go gaan gaon gehen ganga đi

(Cụm -gg- trong tiếng Goth Kinh Thánh đại diện cho /ŋg/)

Busbecq cũng liệt kê vài từ mà ông không nhận ra, nhưng có từ cùng gốc trong các ngôn ngữ German:

Tiếng Goth Krym Tiếng Goth Kinh Thánh Tiếng Anh Tiếng Hà Lan Tiếng Đức Tiếng Faroe Tiếng Iceland Tiếng Bắc Âu cổ Tiếng Na Uy (BM/NN) Tiếng Thuỵ Điển Tiếng Đan Mạch Tiếng Anh cổ Tiếng Saxon cổ Tiếng Thượng Đức cổ
ano 'gà trống' hana (không ghi nhận) haan Hahn hani haðna
hani
hane (từ lỗi thời) hana hano
malthata 'nói (quá khứ)' (không ghi nhận) (không ghi nhận) mælti mælte †mälde
†mälte
†mælte maþelode gimahlida gimahalta
rintsch 'sống (mũi, lưng)' (không ghi nhận) ridge rug Rücken ryggur hryggur hryggr rygg ryg hrycg hruggi ruggi

(Ghi chú: † từ lỗi thời)

Busbecq nhắc đến một mạo từ chỉ định mà ông viết là thothe. Hai dạng này có thể cho thấy sự phân biệt về giống hay biến thiên tha hình; nếu đây là sự biến thiên tha hình, ta có thể so với sự biến thiên của từ "the" tiếng Anh: được phát âm là /ðə/ hay /ðiː/.

Nguồn tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]
  1. ^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Goth Krym”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
  2. ^ Todd B. Krause and Jonathan Slocum. “The Corpus of Crimean Gothic”. University of Texas at Austin. Bản gốc lưu trữ ngày 2 tháng 3 năm 2007. Truy cập ngày 6 tháng 2 năm 2008.

Tài liệu

[sửa | sửa mã nguồn]
  • MacDonald Stearns, Crimean Gothic. Analysis and Etymology of the Corpus, Saratoga 1978. Includes Latin text of Busbecq's report and English translation.
  • MacDonald Stearns, "Das Krimgotische". In: Heinrich Beck (ed.), Germanische Rest- und Trümmersprachen, Berlin/New York 1989, 175-194.
  • Ottar Grønvik, Die dialektgeographische Stellung des Krimgotischen und die krimgotische cantilena, Oslo 1983.