Боруссиа Дортмунд

	Боруссиа Дортмунд
Тўлиқ номи	Баллспиэлвереин Боруссиа 09 э. В. Дортмунд
Лақаби	Қора сариқлар
Асос солинган	19-декабр, 1909-йил (114 йил аввал)
Стадион	Wестфаленстадион
Стадион ҳажми	81,365
Президенти	Реинҳард Раубалл
Мураббийи	ГЕР Эдин Терзиć
Вебсайт	https://www.bvb.de/
Мусобақаси	Бундеслига

Баллспиэлвереин Боруссиа 09 э. В. Дортмунд, Боруссиа Дортмунд сифатида танилган^[2] БВБ, ёки оддийгина Дортмунд, Германиянинг профессионал спорт клуби бўлиб, Шимолий Рейн-Вестфалиянинг Дортмунд шаҳрида жойлашган. У Германия футбол лигаси тизимининг юқори тоифаси бўлган Бундеслигада ўйнайдиган профессионал эркаклар футбол жамоаси. Клуб саккизта лига чемпионлиги, бешта ДФБ-Покал, бир УЭФА Чемпионлар лигаси, бир марта Қитъалараро кубок ва бир марта УЭФА Cуп Wиннерс' Cупни қўлга киритган.

1909 йилда дортмундлик ўн саккиз футболчи томонидан ташкил этилган футбол жамоаси 145 000 дан ортиқ аъзога эга бўлган йирик спорт клубининг бир қисмидир,^[3] „Боруссия Дортмунд“ Германиядаги аъзолик бўйича иккинчи йирик спорт клубига айланди. Клубда спортнинг бошқа турлари, хусусан, аёллар гандболининг фаол бўлимлари мавжуд. 1974 йилдан бери дортмундликлар уй ўйинларини Вестфаленстадионда ўтказишади; Стадион Германиядаги энг катта стадиондир ва Дортмунд дунёдаги барча футбол клублари орасида энг юқори ўртача томошабинга эга.^[4]

Тарих

Асосий ва дастлабки йиллар

Клуб 1909 йил 19 декабрда католик черкови ҳомийлигидаги „Учлик ёшлари“ дан норози бўлган бир гуруҳ йигитлар томонидан ташкил этилган бўлиб, улар маҳаллий черков руҳонийининг қаттиқ ва ҳамдардликсиз кўзлари остида футбол ўйнашган. Руҳоний ота Девалд маҳаллий „Зум Wилдсчüтз“ пубининг хонасида бўлиб ўтаётган ташкилий йиғилишни тарқатмоқчи бўлганида эшик олдида тўсиб қўйилган. Таъсисчилар: Франц ва Пол Браун, Генри Клив, Ханс Дебест, Пол Дзиэндзиэлле, Франц, Юлий ва Вилгелм Якоби, Ханс Кан, Густав Мюллер, Франс Риссе, Фриц Шулте, Ханс Сиэболд, Август Тöннесманн, Гейнрих ва Роберт Унгер, Фриц Вебер ва Франс Вендт. „Боруссия“ номи Пруссия учун лотинча, лекин Дортмунддаги „Боруссия“ пиво заводидан олинган.^[5] Жамоа қизил белбоғли кўк ва оқ чизиқли кўйлаклар ва қора шортиларда ўйнай бошлади. 1913 йилда улар бугунги кунда жуда таниш бўлган қора ва сариқ чизиқлар кийишди.

Кейинги ўн йилликларда клуб маҳаллий лигаларда ўйнаб, камтарона муваффақиятларга эришди. 1929 йилда баъзи ҳақ тўланадиган профессионал футболчиларни қўлга киритиш орқали клубнинг бойлигини оширишга уриниш муваффақияцизликка учраган ва жамоани қарзга ботганида улар банкрот бўлишган. Улар жамоанинг камчилигини ўз чўнтагидан қоплаган маҳаллий мухлиснинг сахийлиги туфайлигина омон қолишди.

1930-йилларда Учинчи Рейхнинг юксалиши кузатилди, у бутун мамлакат бўйлаб спорт ва футбол ташкилотларини режим мақсадларига мос равишда қайта тузди. „Боруссия“ президенти фашистлар партиясига қўшилишдан бош тортгани учун алмаштирилди ва урушнинг сўнгги кунларида клуб офисларидан яширинча анти-нацистларга қарши рисолалар тайёрлаш учун фойдаланган бир нечта аъзолар қатл этилди. Клуб янги ташкил этилган Гаулига Wестфаленда катта муваффақиятларга эришди, аммо муваффақиятга эришиш учун Иккинчи Жаҳон Урушидан кейин кутиш керак эди. Айнан шу даврда „Боруссия“ даврнинг энг муваффақиятли томони бўлган Гелзенкирхеннинг „Шалке 04“ жамоаси билан шиддатли рақобатни ривожлантирди. Германиядаги бошқа ҳар қандай ташкилот сингари, Боруссия ҳам урушдан сўнг Иттифоқчиларнинг ишғол маъмурлари томонидан мамлакат институтларини нацистларнинг яқин ўтмишидан узоқлаштиришга уриниш учун тарқатиб юборилди. Қисқа вақт ичида клубни яна иккита – Wеркспортгемеинсчафт Ҳоэсч ва Фреиэр Спортвереин 98 – Спортгемеинсчафт Боруссиа вон 1898 билан бирлаштиришга уриниш бўлди, аммо айнан Баллспиэл-Вереин Боруссиа (БВБ) сифатида улар миллий лига финалида илк бор майдонга тушишди. 1949 йилда улар ВфР Маннҳеимга 2:3 ҳисобида мағлуб бўлишди.

Биринчи халқаро соврин

"Боруссия Дортмунд" лигасининг тарихий жадвали

1946 ва 1963 йиллар оралиғида „Боруссия“ Ғарбий Оберлигада, биринчи дивизион лигасида иштирок этган ва 1950-йилларнинг охиригача немис футболида ҳукмронлик қилган. 1949-йилда „Боруссия“ Штутгартда Маннҳеимга қарши финалгача етиб борди ва қўшимча бўлимлардан сўнг 2:3 ҳисобида мағлуб бўлди. Клуб 1956-йилда Карлсруҳер устидан 4-2 ҳисобида ғалаба қозониб, биринчи миллий чемпионликни қўлга киритди. Бир йил ўтиб, „Боруссия“ Гамбургерни 4:1 ҳисобида мағлуб этиб, ўзининг иккинчи мамлакат чемпионлигини қўлга киритди. Ушбу тўнтаришдан сўнг, Дортмундда учта Алфредос (Алфред Преислер, Алфред Келбасса ва Алфред Ниэпиэкло) афсонага айланди. 1963-йилда „Боруссия“ Футбол бўйича Германия чемпионатининг сўнгги нашрида ғолиб бўлди ва учинчи миллий чемпионликни қўлга киритди.

Бундеслигада дебют

1962 йилда ДФБ Дортмундда йиғилди ва 1963 йил август ойида Бундеслига сифатида ўйнашни бошлаш учун Германияда профессионал футбол лигасини ташкил этиш учун овоз берди. Дортмунднинг „Боруссия“ клуби Бундеслигадан олдинги сўнгги миллий чемпионатда ғалаба қозониб, лигада ўйнаган дастлабки ўн олтита клуб қаторидан жой олди. Иккинчи ўринни эгаллаган Кёлн ҳам автоматик йўлланмани қўлга киритди. Дортмундлик Фридхелм Кониэтзка Бундеслигадаги илк голни ўйиндан бир дақиқа ўтиб урди ва улар якунда „Вердер“га 2:3 ҳисобида мағлуб бўлишди.

1965 йилда Дортмунд ўзининг биринчи ДФБ-Покалини қўлга киритди. 1966-йилда Дортмунд Wиннер’с cуп кубогида Ливерпулга қўшимча бўлимда Зигфрид Хелд ва Рейнхард Либуда томонидан киритилган голлар эвазига 2:1 ҳисобида ғалаба қозонди. Бироқ ўша йили жамоа лигадаги сўнгги беш ўйинининг тўрттасида мағлуб бўлиб, 1860 йилги Мюнхен чемпионидан уч очко ортда қолган ҳолда иккинчи ўринни эгаллаб, Бундеслига пешқадамлигини таслим қилди. Ажабланарлиси шундаки, Мюнхеннинг 1860 йилдаги муваффақиятининг катта қисми яқинда Дортмунддан трансфер қилинган Коницканинг ўйини кучига тўғри келди.

1970-йиллар молиявий муаммолар, 1972-йилда Бундеслигадан тушиб кетиш ва 1974-йилда ўз ватани ҳудуди Вестфалия номи билан аталган Wестфаленстадионнинг очилиши билан характерланди. Клуб 1976-йилда Бундеслигага қайтишга муваффақ бўлди.

Дортмунд 1980 йиллар давомида молиявий муаммоларга дуч келди. БВБ 1986 йилда мунтазам мавсумни 16-ўринда тугатгандан сўнг Фортуна Кёлнга қарши учинчи ҳал қилувчи плей-офф ўйинида ғалаба қозониб, қуйи лигага тушиб қолишдан қочади. Дортмунд 1989 йилда Вердер Бременга қарши 4:1 ДФБ-Покал ғалабасига қадар ҳеч қандай муҳим муваффақиятга эриша олмади. Бу Ҳорст Кöппелнинг мураббий сифатидаги биринчи соврини эди. Ўшанда Дортмунд 1989 йилги ДФЛ-Суперкубогида рақибларига қарши Бавария устидан 4:3 ҳисобида ғалаба қозонган.

Замонавий давр

2011-йилнинг 30-апрелида "Нюрнберг" устидан уй ўйинида 2:0 ҳисобида ғалаба қозониб, маррага 2 тур қолганда „Боруссия“ 2010/11-йилги Бундеслига чемпиони бўлди. Биринчи марта Юрген Клопп раҳбарлигида. 2011/12-йилги кейинги мавсум жамоа учун янада муваффақиятли бўлди: 2012-йил 21-апрелда Юрген Клопп бошчилигидаги жамоа ўз майдонида „Боруссия“ ни 2:0 ҳисобида мағлуб этди ва чемпионат тугашидан икки тур олдин кетма-кет иккинчи марта ва клуб тарихида саккизинчи марта Германия чемпиони бўлди. Натижада жамоа 81 очко тўплади ва мавсумда атиги уч марта мағлубиятга учради. Шу мавсумда „Боруссия“ "Бавария" ни кетма-кет бешинчи марта мағлуб этиб, Германия Кубоги соҳиби бўлди. Финал 5:2 ҳисобида якунланди. Учта тўпни Роберт Левандовский урди. Сезон „Боруссия“ нинг Чемпионлар Лигасидаги чиқишлари билан ёғланди, у эрда гуруҳ турнирида жамоа 6 ўйинда атиги тўрт очко тўплади ва охирги ўринни эгаллади^[6].

2012/13-йилги мавсум бошланишидан олдин „Боруссия“ „Бавария“ га Германия Суперкубогига мағлуб бўлди. Германия Кубогининг чорак финалида клубларнинг янги учрашуви ҳам „Бавария“нинг ғалабаси билан якунланди. Чемпионат тугашидан яна олти тур олдин, Мюнхен клуби „Боруссия“ дан рекорд 20 очкога олдинда бўлганида, амалдаги чемпионлик унвони билан ажралиб туришга тўғри келди.

Дортмундларнинг Чемпионлар Лигасидаги ишлари бироз бошқача эди: бу сафар „Боруссия“ Мадриднинг „Реал“ клубини ортда қолдириб, гуруҳда 1-ўринни эгаллади, бу эса унга 1/8 да энг кучли рақибни таъминламади. Чорак финалда, сафарда нол дурангдан сўнг, Испаниянинг „Малага“ клубига қарши драматик жавоб ўйинида „Боруссия“ ярим финалга чиқди ва қўшилган вақтда 2 та гол урди. Ярим финалда дортмундликларни яна Мадриднинг „Реал“клуби билан бирлаштирди. Ўз майдонидаги биринчи ўйинда „Боруссия“ 4:1 ҳисобида ғалаба қозонди – барча 4 та тўп, улардан бири пеналти билан Роберт Леwандоwски урди. Жавоб ўйинида Мадрид клуби фақат иккита гол уришга муваффақ бўлди ва „Боруссия“ финалга чиқди, у эрда яна мавсумда „Бавария“га мағлуб бўлди. 25-май куни Лондонда „Боруссия“ финал ўйинида 1:2 ҳисобида мағлуб бўлди. Ғалаба қозониш учун Арен Роббен гол урди. „Бавария“ дарвозасига пеналти билан голни Илкай Гундоган урди, у одатда ўйин ҳисобини Марио Манжукич очганидан кейин зарба бермайди. Ўйинда жароҳат туфайли „Боруссия“ нинг асосий ўйинчиси Марио Гöтзе иштирок этмади, бир неча кун олдин у „Бавария“ га 37 миллион евро эвазига ўтишини эълон қилди.

Дортмундликлар 2013-йилги Германия Суперкубогида „Бавария“ дан реванш олишга муваффақ бўлишди (4:2). 2013 йил ёзда клуб Донецкдаги "Шактёр" да Гецнинг ўрнини топди Генрих Мхитарян немис клубига 27 миллион еврога тушди. Сезонлар ўртасида клубга Сократис Папастатопоулос (10 миллион евро) ва Пер-Эмерик Обамеянг (13 миллион евро) ҳам келди, бу эса клубга янги мавсумда ҳам ўша „Бавария“билан чемпионлик учун курашишга имкон берди.

2013/14 йилги мавсумнинг биринчи ярмида "Боруссия "яхши стартга қарамай, муваффақияцизликка учради, " Бавария " чуқур ажралишга кетди. Чемпионлар Лигасида Илкая Гундоганнинг кутилмаган жароҳатлари муваффақияциз бошланишнинг жиддий омили бўлди, „Боруссия“ "Наполи"дан мағлуб бўлди, аммо меҳмонларда ўша пайтда кучли "Арсенал" ни мағлуб этди. Ҳал қилувчи ўйин „Олимпик“ билан Марселдан ўтди, ғалаба Дортмундларни биринчи ўринга олиб чиқди, бошқа натижа эса жамоани турнирдан чиқариб юборди. Фақат сўнгги дақиқаларда Кевин Гросскреуз Олимпикдан ғалаба қозонди. Чемпионлар Лигасининг 1/8 финалида" Боруссия „меҳмон ўйинида 4:2 ҳисобида россиялик “Зенит" ни мағлуб этди ва ҳатто ўз майдонидаги жавоб ўйинида 1:2 ҳисобида мағлубият немис жамоасига икки учрашув суммаси бўйича кейинги раундга ўтишга тўсқинлик қилмади. Чорак финалда яна Мадриднинг Реал Мадрид CФ клуби рақиб бўлди. Биринчи ўйинда „Боруссия“ 0:3 ҳисобида мағлуб бўлди. Уй ўйинида „Боруссия“ 2:0 ҳисобида ғалаба қозонди ва турнирни тарк этди. Германия чемпионатида қора-сариқлар иккинчи ўринни эгаллади, Германия Кубоги финалида эса „Боруссия“ қаттиқ курашда қўшимча вақтда асосий рақиб „Бавария“ га мағлуб бўлди (0:2).

2014/15-йилги мавсумда жамоа Германия чемпионатида ўйин инқирозига дуч келди феврал ойининг бошида (19 ўйиндан кейин) жамоа Бундеслигада сўнгги ўринни эгаллади, шу билан бирга УЭФА Чемпионлар Лигаси плей-оффларига чиқди, у эрда 1/8 финалда Туриннинг Жувентус ФC жамоасига мағлуб бўлди, иккала ўйинда ҳам мағлубиятга учради 1:2 сайрда ва 0: 3 уйда. 16-апрел куни матбуот анжуманида Юрген Клопп мавсум якунлангандан сўнг „Боруссия“ ни тарк этишини ва унинг ўрнига Томас Тухел келишини айтди. Мавсум якунлари бўйича" Боруссия „Германия чемпионатида 7-ўринни эгаллаб, Германия Кубоги финалигача етиб борди, у эрда“ Волфсбург " га 1:3 ҳисобида мағлуб бўлди ва учрашув давомида етакчилик қилди. Шундай қилиб, " Боруссия " 2015/16-йилги УЭФА Европа Лигасининг учинчи саралаш раундида иштирок этди.

Пер-Эмерик Обамеянг 2015/16-йилги мавсумнинг энг яхши ўйинчиси деб тан олинган^[7].

2016-йил 22-ноябрда бўлиб ўтган 2016/17-йилги Чемпионлар Лигаси ф гуруҳининг 5-тур ўйини Боруссия Легия (8:4) турнир тарихидаги энг самарали ўйин бўлди (12 гол).

2017/18-йилги мавсумнинг бошланиши Дортмунд учун муваффақияциз бўлди. Биринчи учрашувлар муваффақиятли ўтди, мағлубияциз серия 7 ўйин давом этди, „Боруссия“ биринчи ўринни эгаллади. Аммо кейин 12 ўйин давом этган ғалабасиз серия ва Бундеслигада саккизинчи ўрин бош мураббий Питер Босчнинг истеъфога чиқишига олиб келди. Унинг ўрнига немис мураббийи Питер Штегер келди. Иккала дербида ҳам мағлубиятга учраганига қарамай, у" Боруссия " га иккинчи шамолни берди, мавсум якунлангандан сўнг жамоаси билан Бундеслигада тўртинчи ўринни эгаллашга муваффақ бўлди ва шу билан қора-сариқларни Европа кубоклари зонасига олиб чиқди.

2022/23-йилги мавсумда жамоа Германия чемпиони бўлиш имкониятини қўлдан бой берди, чунки у Майнс га қарши ўйинда сўнгги турда очко йўқотиб, тенг натижа билан ўйнади.

Манбалар

↑ „Боруссиа Дортмунднинг Сигнал Идуна Парк кенгайиши: Германиянинг энг катта стадиони янада каттароқ бо'лади!“. Бундеслига. Қаралди: 10 август 2022.
↑ Манголд, Мах (2005), Дас Аусспрачеwöртербуч, Дуден, 212 анд 282-бет, ИСБН 978-3-411-04066-7
↑ „Дунёнинг то'ртинчи энг катта клуби“. бвб.де (28 ноябр 2016). 2016-йил 30-ноябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 10 август 2022.
↑ „Охирги беш йил ичида футболдаги энг яхши 50 та о'ртача томошабин“ (10 август 2022).
↑ „19.12.1909 йилдаги нотинч асос“. БВБ Cлуб Wебсите. Қаралди: 2014-йил 9-август.
↑ „чампионат“. Қаралди: 2024-йил 28-май.
↑ „Габон'с Пиэрре-Эмериcк Аубамеянг намед Бундеслига Плаер оф тҳе Еар“. 2019-йил 14-апрелда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2024-йил 28-май.

Ҳаволалар

[1] „Боруссиа Дортмунднинг Сигнал Идуна Парк кенгайиши: Германиянинг энг катта стадиони янада каттароқ бо'лади!“. Бундеслига. Қаралди: 10 август 2022.

[2] Манголд, Мах (2005), Дас Аусспрачеwöртербуч, Дуден, 212 анд 282-бет, ИСБН 978-3-411-04066-7

[3] „Дунёнинг то'ртинчи энг катта клуби“. бвб.де (28 ноябр 2016). 2016-йил 30-ноябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 10 август 2022.

[Talksports-4] „Охирги беш йил ичида футболдаги энг яхши 50 та о'ртача томошабин“ (10 август 2022).

[5] „19.12.1909 йилдаги нотинч асос“. БВБ Cлуб Wебсите. Қаралди: 2014-йил 9-август.

[6] „чампионат“. Қаралди: 2024-йил 28-май.

[7] „Габон'с Пиэрре-Эмериcк Аубамеянг намед Бундеслига Плаер оф тҳе Еар“. 2019-йил 14-апрелда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2024-йил 28-май.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

к м т УЭФА Кубок Эгалари Кубоги чемпионлари
1960-йиллар	1960–61: Фиорентина 1961–62: Атлéтиcо Мадрид 1962–63: Тоттенҳам Ҳоцпур 1963–64: Спортинг CП 1964–65: Wест Ҳам Унитед 1965–66: Боруссиа Дортмунд 1966–67: Баерн Мунич 1967–68: АC Милан 1968–69: Слован Братислава 1969–70: Манчестер Cитй
1970-йиллар	1970–71: Челсеа 1971–72: Рангерс 1972–73: АC Милан 1973–74: 1. ФC Магдебург 1974–75: Дйнамо Киев 1975–76: Андерлечт 1976–77: Ҳамбургер СВ 1977–78: Андерлечт 1978–79: Барcелона 1979–80: Валенcиа
1980-йиллар	1980–81: Динамо Тбилиси 1981–82: Барcелона 1982–83: Абердеэн 1983–84: Жувентус 1984–85: Эвертон 1985–86: Дйнамо Киев 1986–87: Ажах 1987–88: Мечелен 1988–89: Барcелона 1989–90: Сампдориа
1990-йиллар	1990–91: Манчестер Унитед 1991–92: Wердер Бремен 1992–93: Парма 1993–94: Арсенал 1994–95: Зарагоза 1995–96: Парис Саинт-Гермаин 1996–97: Барcелона 1997–98: Челсеа 1998–99: Лазио