Jump to content

Жасорат ордени

From Vikipediya
"Жасорат Ордени"
Мамлакат  Россия
Тури орден
Кимга топширилади Россия ва ҳарбийларга
Тақдирлаш асоси Россия давлати ва жамиятига ҳарбий хизматлари учун
Ҳолати тақдирланади
Статистика
Таъсис санаси 2 март 1994-йилда

Жасорат ордени — Россия Федерациясининг давлат мукофоти. Россия Федерацияси Президентининг 1994-йил 2 мартдаги 442-сонли „Россия Федерациясининг давлат мукофотлари тўғрисида“ги Фармони билан таъсис этилган. Мукофотнинг эскизининг муаллифи-Россия Федерацияси Халқ рассоми Э. И. Укҳналевдир.

Буюртма табиий офатлар, ёнғинлар, фалокатлар ва бошқа фавқулодда вазиятларда одамларни қутқаришда содир этилган жасур ва қатъий ҳаракатлар учун жиноятчиликка қарши курашда жамоат тартибини ҳимоя қилишда фидойилик, жасорат ва фидоийлик кўрсатган Россия федерацияси фуқароларига, шунингдек, ҳарбий, фуқаролик ёки хизмат бурчини бажаришда ҳам берилади. Низомда белгиланган мукофотларда чет эл фуқаролари ҳам "Жасорат" ордени билан тақдирланишлари мумкин.

Тарих[edit | edit source]

"Шахсий жасорат учун"ордени

28-декабр 1998-йил, СССР Олий Совети Президиумининг Фармони билан „Шахсий жасорат учун“ ордени таъсис этилди. Ҳуқуқшунослик фанлари номзоди М. А. Рогов таъкидлаганидек, буйруқнинг низоми СССР фуқароларини одамларни қутқариш, жамоат тартибини ва социалистик мулкни ҳимоя қилиш, жиноятчиликка, табиий офатларга ва бошқа фавқулодда вазиятларга қарши курашда кўрсатган жасорат ва фидоийлик учун мукофотлашни назарда тутади[1].


Россия Федерацияси Президентининг 1994-йил 2 мартдаги 442-сонли „Россия Федерациясининг давлат мукофотлари тўғрисида“ ги фармони билан бошқа мукофотлар билан бир қаторда" Жасорат ордени" таъсис этилди. Тарихчи, тарих фанлари номзоди А. И. Гончаров ушбу буюртмани „Шахсий жасорат учун“ совет ордени билан таққослайди ва баъзи манбаларда "Жасорат ордени" аслида" Шахсий жасорат учун" ордени буйруғининг ворисига айланди, чунки бу мукофотларнинг низомида умумийлик жуда кўп[2].

Николай ИИ давридаги „милиция билетида“ милиция хочининг тасвири

"Жасорат ордени"буйруғини яратиш жараёнида мукофот шакли ва унинг номи ҳақида баҳс-мунозаралар бўлиб ўтди. Шундай қилиб, А. И. Гончаров янги мукофотнинг иш номларидан бири Америка „Пурпле Ҳеарт“медали эканлигини таъкидлади. Эскизларни ишлаб чиқишда Ўзбекистонда хизмат кўрсатган санъат арбоби А. М. Авербач, Давлат Тарих музейи катта илмий ходими В. А. Дуров, тарих фанлари доктори И. В. Моҳейко, тарих фанлари номзоди П. К. Корнаков иштирок этди. Кўкрак нишони шакли Россия Федерацияси Президенти ҳузуридаги кенгаш раиси-давлат геролдмейстер Жорж Вадимович Вилинбахов томонидан таклиф қилинган ва белгининг буйруғининг якуний эскизини Россия Федерациясининг халқ рассоми Евгений Илйич Укҳналев (1931-2015), шунингдек, Россия Федерациясининг замонавий давлат герби, президентлик белгиси ва Россия Федерациясининг қатор юқори давлат мукофотлари муаллифи сифатида танилган..

"Жасорат ордени" белгисида" Рупперт хочи", яъни айланада ёзилган расми олинган. Шунга ўхшаш шакл, Гончаров таъкидлаганидек, Россия императорлик қўшинида, хусусан, 1812 ва 1855-йиллардаги ,милициясининг хочларида, шунингдек, Александр ҳарбий мактабида мавжуд эди, аммо „у ҳеч қачон Россия тартибига хос бўлмаган“. Э. Укҳналов олтин давлат герби билан қопланган буюртма белгиси устида жойлаштириш таклифини берди.лекин 1990 — йиллар бошида Россияда иқтисодий вазият анча мукофот нархини кўтарди, бу шаклда "Жасорат ордени" ишлаб чиқарилмади,чунки рассом тўлиқ мўлжалланган лойиҳани амалга ошириш учун рухсат бермади. А. И. Гончаровнинг фикрига кўра, бу ўзгариш" қўшимча тантанаворликни ва уйғунликни келтириб чиқаради", лекин ундан воз кечиб, белгининг марказий қисмидаги буюртманинг якуний версиясида тасвирланган "давлат герби, ундан ажраладиган нурлар орасида унинг кичик ҳажми деярли йўқолади".

Буюртма тартиби[edit | edit source]

2015-йил Россия почта маркасидаги „Россия Федерациясининг давлат мукофотлари“ сериясидан жасорат ордени

Россия Федерацияси Президентининг 2010-йил 7- сентабрдаги „Россия федерацияси давлат мукофот тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида“ ги 1099-сонли Фармони билан тасдиқланган мукофот Низомига мувофиқ (2021-йил 19-ноябрдаги 665-сонли Фармоннинг нашрида) Россия федерацияси фуқаролари жамоат хавфсизлигини таъминлашда кўрсатган фидоийлик ва жасорат учун"Жасоратордени "билан тақдирланадилар. Жиноятчиликка қарши курашда, фавқулодда вазиятларда одамларни қутқаришда, шунингдек, ҳаётга таҳдид соладиган шароитларда ҳарбий, фуқаролик ёки хизмат бурчини бажаришда жасур ва қатъий ҳаракатлар учун ҳам шу орден билан мукофотланадилар.



Формали кийимдаги барча унвонлар билан кийилганда, у Нахимов ордени лентасидан кейин жойлашган. Фуқаролик кийимида жасорат ордени лентаси кўкракнинг чап томонида розетка шаклида жойлаштирилади.

Тавсиф[edit | edit source]

Буюртма белгисининг орқа томони


Белгининг орқа томони горизонтал равишда ҳарфлар билан тўлдирилган "жасорат" ёзуви, шунингдек, буюртма белгиси рақами жойлаштирилган. [3]

Буюртма белгиси қулоқ ва узук ёрдамида қирраларнинг бўйлаб оқ чизиқлар билан қизил рангли ипак муар тасмаси билан қопланган бешбурчак блокга уланади. Ипларнинг кенглиги-24 миллиметр, чизиқлар кенглиги-2 миллиметр[3].

"Жасорат ордени" кийимларда парадда кийилади. Хоч 15,4 миллиметрнинг учлари орасидаги масофа, пастки бурчакнинг юқори бурчагидан 19,2 миллиметрнинг юқори бурчагига баландлиги, юқори томоннинг узунлиги 10 миллиметр, ҳар бир томоннинг узунлиги 16 миллиметр, ҳар бир томоннинг узунлиги, пастки бурчаги 10 миллиметр[3].

Формали кийимларда 8 мм баландликдаги буюртма тасмасини ишлатганда, тармоқли кенглиги 24 миллиметрга тенг. Буюртма тасмасида розет шаклида кумуш металлдан тайёрланган буюртма белгисининг миниатюрали тасвири жойлаштирилган. Хочнинг учлари орасидаги масофа 13 миллиметр. Чиқиш диаметри-15 миллиметр.

Мукофотлаш[edit | edit source]

Жасорат буйруғининг биринчи икки отлиқларидан бири учувчи Валерий Остапчук

„Коммерсант“ нашри таъкидлаганидек, "Жасорат ордени" „замонавий Россиянинг энг катта ордени“ ҳисобланади; нашрга кўра, 2014 да мукофотланган буюртмалар сони 80 мингдан ошди. Турли манбаларга кўра, "Жасорат ордени" билан мукофотланганлар"нинг умумий сони 100 мингдан ошди.

Россия федерацияси қонунчилиги "Жасорат ордени"жанобларга махсус имтиёзлар бермайди." Мардлик ордени "билан тақдирланган ҳарбий хизматчилар армиядан ишдан бўшатилганда иш ҳақининг икки баробар миқдорида бир марталик имтиёзга эга [2].

"Жасорат ордени" илк маротаба 1994-йили 11-ноябрда мукофотлаш бошланди.Россия Президенти Борис Елциннинг Баренц денгизидаги „Якҳрома“ кемасида ҳалокатга учраган одамларни қутқаришда кўрсатган жасорати ва фидойилиги учун Архангелск минтақавий ҳаво транспорти бошқармаси Нарян-Марский Бирлашган авиация отряди ходимлари мукофотланди: самолёт қўмондони ўринбосари Валерий Эвгениевич Остапчук ва вертолёт қўмондони Валерий Павлович Афанасевлар бошчилигидаги гуруҳи[4].

Кўплаб мукофотланган аскарлар, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари ходимлари ва қутқарувчилар. „Коммерсант ҳокимияти“ журналида „Шимолий Кавказдаги уруш қатнашчилари "Жасорат ордени"нинг соҳиби бо'лдилар. 1995-йил январ ойида Грознийнинг ҳужуми пайтида, барча ўлик ва ярадор ҳарбийлар, шунингдек, уларнинг жанговар маҳоратидан қатъи назар, шахсларни автоматик равишда мукофотлаш учун шу мукофот топширилди“.


7 ёшида вафот этган Эвгений Табаков "Жасорат ордени" ва айни пайтда Давлат мукофотига сазовор бўлган Россиянинг энг ёш фуқароси бўлган энг ёш отлиқ эди. У ўлимидан сўнг 28-ноябр 2008-йилида вафот этганидан кейин орден билан тақдирланди.Укатта опаси Жаннни квартирасига кирган зўравонлардан ҳимоя қилишга уриниб кўрди, аммо жиноятчи томонидан ўлдирилди.

Гуруҳ мукофотлари[edit | edit source]

Мукофотдан кейин майдон формасида жасорат ордени

Мардлик ордени учун биринчи давлат мукофоти чечен уруши даври ўз ичига олади:тартиби март 3 137 ўртасидаги уруш вазифаларни амалга 137 гвардияси парашют-парашют полк, барча ҳарбий хизматчилари тақдирланди 1994-йил 21-декабр 1995-йил Чечен Республикаси ҳудудида. Кейинчалик баталонда „Валор баталони“адабий номи аниқланди. Буюртманинг бошқа гуруҳ мукофотлари ҳам маълум:

  • 1998-йил 22-октабрда вафотидан сўнг 1968-йил март ойида Совет денгиз ости кемасининг К-129[5];
  • Июл 5 1999-йил тартиби 500 29-октабр 1955, ҳарбий кемаси „Новороссийск“ ҳалокатига учраган экипаж 117 аъзолари, шунингдек, қутқарув ишлари давомида ажралиб денгизчилар кўпроқ тақдирланди;
  • 1999-йил август ойида Россия Федерациясининг 31 нафар ҳаво кучлари зобити ва аскарлари-Босниядан Косовога маршга чиқиш[6];
  • 2000-йил март ойида 776 баландликда жангда иштирок этган 76-гвардия ҳаво-қўниш бўлинмасининг 104-гвардия парашют-парашют полкининг 68 нафар аскари ва 6-компания зобитлари, улардан 63 нафари ўлимдан кейин мукофотланди[2][7];
  • 2000-йил 26-августда вафот этган атом сув ости кемасининг 117 нафар аъзоси „Курск“, 2000-йил 12-августда ҳалок бўлган[2][8].


Тўртта жасорат ордени билан тақдирланган бир неча киши, улар орасида:

  • полковник Андрей Валентинович Воловиков, ҳарбий учувчи, Россия Федерацияси қаҳрамони[2];
  • йирик Александр Сергеэвич Кузнецов, Россия Федерацияси қаҳрамони;
  • ўтиш:
  • полиция полковниги Алексей Викторович Новгород, Россия ички ишлар вазирлиги ходими;
  • подполковник Дмитрий В. Уткин, Россия қуролли кучлари ГРУ махсус кучларининг 2-алоҳида бригадасининг махсус[9];
  • 1-даражали капитан Николай Иванович Филин, чуқур ҳарбий техника синовчиси, Россия Федерацияси қаҳрамони (тўртинчи тартиб — ўлимдан кейин);
  • Ўзбекистон Республикаси билан дипломатия муносабатларини 1992-йил 18-мартда ўрнатган.
Россия Президенти Дмитрий Медведев ва жасорат ордени то'рт марта отлиқ Андрей Воловиков, октабр 15 2008-йил Россия Президенти Дмитрий Медведев ва жасорат ордени уч марта отлиқ Анатолий Сwан, апрел 4 2011-йил Россия президенти Владимир Путин ва жасорат ордени уч марта отлиқ Вадим Байкулов, март 17 2016-йил

Ҳералдик таъсир[edit | edit source]

"Ўлганларни қутқариш учун"медали

"Жасорат ордени"билан бир вақтда, лойиҳа муаллифи П. К. Корнаков бўлган „ўлганларни қутқариш учун“ медали ҳам яратилди. Россия Федерацияси Президентининг 2010-йил 7-сентабрдаги 1099-сонли Фармони билан тасдиқланган медалнинг расмий тавсифида қайд этилганидек, медалнинг олд томонида „жасорат ордени белгисининг енгил тасвири“ жойлаштирилган.

„Ўлганларни қутқариш учун“ ордени ва медаллари билан боғлиқ равишда А. И. Гончаров бошқа қарзларни ҳам кўрсатади. „Ўлганларни қутқариш учун“ медалининг оқ ва қизил лентаси комбинацияси "Жасорат ордени" лентасининг рангига ўхшайди. Шундай қилиб, медалнинг олд томонига жойлаштирилган тасвир ва лентанинг рангларини ишлатиш буюртма ва медалнинг бевосита алоқаси ҳақида гапиради", дейди тадқиқотчи. Гончаровнинг фикрига кўра, бу омил бир қатор мутахассисларнинг „ўлганларни қутқариш учун“ медалини "Жасорат медали" ёки "Жасорат ордени" билан қайта номлаш ҳақидаги таклифини илгари сурди.

Комментариялар[edit | edit source]

Эслатмалар[edit | edit source]

  1. Рогов 2004.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Щеголев 2009.
  3. 3,0 3,1 3,2 Изотова, Царёва 2008.
  4. „Указ Президента Российской Федерации от 11.11.1994 г. № 2081 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»“. кремлин.ру. Сайт Президента России. 2018-йил 12-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 1-август.
  5. „Гибель подводной лодки "К-129" (1968)“. РИА Новости (2018-йил 8-март). 2018-йил 2-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 2-август.
  6. „Погибший экипаж Ил-76 награжден орденом Мужества посмертно“ (2016-йил 19-июл). 2018-йил 2-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 2-август.
  7. „Путин поручил провести в 2020 году памятные мероприятия в честь десантников, погибших в ЧР“. ТАСС (2018-йил 30-июл). 2018-йил 2-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 2-август.
  8. „Указ Президента Российской Федерации от 26.08.2000 № 1578 «О награждении государственными наградами Российской Федерации военнослужащих Вооруженных Сил Российской Федерации и гражданских лиц»“. право.гов.ру. Официальный интернет-портал правовой информации. Қаралди: 2018-йил 2-август.
  9. „«Фонтанка» насчитала у командира российских наемников Вагнера четыре ордена Мужества“. Медуза (2017-йил 13-январ). 2021-йил 14-июнда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2021-йил 24-март.

Адабиётлар[edit | edit source]

  • Гончаров А. И.. Наградная система Российской Федерации. М.: Посев, 2010. ИСБН 978-5-85824-198-0. 
  • Гусев И. Е.. Ордена, медали и наградные знаки от Петра И до современности. М.: АСТ, 2014. ИСБН 978-5-7793-2432-8. 
  • Изотова М. А., Царёва Т. Б.. Все награды России и СССР. Ордена, медали и нагрудные знаки. Полная энциклопедия орденов и медалей России, Болшой энсиклопедический словар. Ростов н/Д: Вадис: М.: РИПОЛ классик, 2008. ИСБН 978-5-9567-0344-1 (Все награди России и СССР). 
  • Мужества орден // Монголи — Наноматериали. — М. : Болшая российская энсиклопедия, 2013. — С. 383. — (Болшая российская энсиклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 21). — ISBN 978-5-85270-355-2.
  • Рогов М. А.. История наград и знаков МВД России (1802—2002). М.: «Интерпресс», 2004. ИСБН 1-932525-24-6. 
  • Щеголев К. А.. Современные награды России. Традиции и преемственность, История наград. М.: Вече, 2009. ИСБН 978-5-9533-3696-3.