Jump to content

Меҳнат Қизил Байроқ ордени

From Vikipediya
Меҳнат Қизил Байроқ ордени
Асл номи русча: Орден Виестура
Мамлакат  СССР
Тури Орден
Кимга топширилади жисмоний шахслар, корхоналар, муассасалар ва меҳнат жамоалари
Статистика
Таъсис санаси 7-сентябр 1928-йилда
Навбат
Кенжа мукофот русча: Орден Дружбы народов

Меҳнат Қизил Байроқ ордени (шунингдек, дастлаб "Меҳнат Қизил Байроқ" ордени сифатида қайд этилган) — меҳнат хизматлари учун топширилган СССРнинг фуқаролик мукофоти. 1928-йилдан 7-сентябр Марказий сайлов комиссияси ва СССР СНК қарори билан ташкил этилган.

Тарих[edit | edit source]

1920-йил 28-декабрда Советларининг ВИИИ Бутунроссия Конгресси томонидан Меҳнат Қизил Байроқ ордени таъсис этилгунига қадар РСФСР Меҳнат Қизил Байроқ ордени таъсис этилди ва бироздан кейин шунга ўхшаш буйруқлар бошқа совет республикаларида ўрнатилди.

РСФСР Меҳнат Қизил Байроқ ордени мисолида таъсис этилган Хоразм Халқ Совет Республикасининг меҳнат ордени билан И.Ленин тақдирланган. Ушбу тартиб музейда сақланади.

РСФСР Меҳнат Қизил Байроқ биринчи тартиби Минск вилояти Гомел вилояти Чигиринскй кўприк Бйкҳовскй Cоунтй музлашдан қишлоқ хўжалиги фидокорона ҳимоя қилиш учун 1921-йил 28-июл куни РСФСР Марказий ижроия қўмитаси қарори билан тақдирланди.

1928-йил 7-сентябр Марказий сайлов комиссияси ва СНК қарори билан Меҳнат Қизил Байроқ ордени таъсис этилди. Кейинчалик, тартиби Низом 1936-йил 7-май Марказий сайлов комиссияси ва СНК СССР қарорлари ва 1943-йил 19-июн ва 1947-йил 16-декабр СССР Олий Совети Президиумининг Фармонига ўзгартишлар киритилди.

1928-йилда Бутуниттифоқ ордени яратилишига қарамай, унинг учун буюртма белгилари фақат 1931-йилда амалга оширилди ва улар яшаган ва ишлаган республикаларга 1931-йилгача гача СССР Меҳнат Қизил Байроқ ордени топширилди. Келажакда бундай мукофотларнинг аксарияти республика нишонига айланди.

РСФСР Меҳнат Қизил Байроқ ва бошқа совет республикаларининг ўхшаш буйруқлари билан мукофотлаш 1934-йилда тўхтатилди. Ушбу буюртмалар билан тақдирланган шахслар учун ушбу буйруқларнинг уставида назарда тутилган ҳуқуқ ва имтиёзлар сақланиб қолди.

Тартиби, ранг тасмасини ва мукофот блокда унинг жойлаштириш кийиш қоидалари СССР фармойишлари ва медаллари ва буюртмалар, медаллар, орден чизиқлар ва нишонларни кийиш қоидалари учун намуналари ва тасмали тавсифи тасдиқлаш тўғрисида "1943-йил 19-июн СССР Олий Совети Президиумининг қарори билан тасдиқланган[1].

Орден тартиби[edit | edit source]

  1. Меҳнат қизил нишони ордени Совет давлати ва жамият олдида ишлаб чиқариш, фан, маданият, адабиёт, санъат, халқ таълими, соғлиқни сақлаш, давлат, жамоат ва бошқа соҳаларда катта меҳнат хизматлари учун мукофотлаш учун таъсис этилган.
  2. Меҳнат Қизил Байроқ ордени билан:
  • СССР фуқаролари;
  • корхоналар, уюшмалар, муассасалар, ташкилотлар, иттифоқ ва автоном республикалар, ҳудудлар, вилоятлар, автоном вилоятларнинг автоном ҳудудлари, туманлар, шаҳарлар ва бошқа аҳоли пунктлари.

„Меҳнат Қизил Байроқ ордени“ СССР фуқароси бўлмаган шахслар, шунингдек хорижий давлатларнинг корхоналари, муассасалари, ташкилотлари, аҳоли пунктлари билан тақдирланиши мумкиндир.

  1. Меҳнат қизил нишони ордени билан мукофотлаш саноат, қишлоқ хўжалиги, қурилиш, транспорт ва халқ хўжалигининг бошқа тармоқларини ривожлантиришда, жамоат ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишда, меҳнат унумдорлигини оширишнинг энг юқори кўрсаткичлари, маҳсулот сифатини яхшилаш, ишлаб чиқаришга янада илғор технологик жараёнларни ишлаб чиқиш ва жорий этишда катта ютуқлар учун амалга оширилади;
  • режали топшириқларни ва қабул қилинган социалистик мажбуриятларни бажаришда ва тўлдиришда барқарор юқори натижаларга эришиш учун;
  • қишлоқ хўжалиги экинлари ҳосилдорлигини ошириш ва жамоат чорвачилиги унумдорлигини оширишда, давлатга қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқариш ва сотишда катта муваффақиятларга эришганлиги учун;
  • илм-фан ва техникани ривожлантириш, уларнинг халқ хўжалигига энг янги ютуқларини жорий этиш, катта техник-иқтисодий аҳамиятга эга бўлган ихтиролар ва рационализаторлик таклифлари учун катта хизматлари учун;
  • мамлакатнинг мудофаа қобилиятини мустаҳкамлашда катта хизматлари учун;
  • совет маданияти, адабиёти ва санъати соҳасидаги самарали фаолияти учун;
  • ёш авлодни тарбиялаш ва коммунистик тарбиялаш, соғлиқни сақлаш, савдо, умумий овқатланиш, уй-жой коммунал хўжалиги, аҳолига маиший хизмат кўрсатиш соҳасида юқори малакали кадрлар тайёрлаш, жисмоний тарбия ва спортни алоҳида ютуқлари ва ривожланиши учун катта хизматлари учун;
  • давлат ва жамият фаолияти соҳасидаги, социалистик қонунийлик ва ҳуқуқ-тартиботни мустаҳкамлашдаги муҳим хизматлари учун;
  • СССР ва бошқа давлатлар ўртасидаги иқтисодий, илмий-техникавий ва маданий ҳамкорликни ривожлантиришда катта хизматлари учун.
  1. Меҳнат Қизил Байроқ кўкрак чап томонида кийилади ва СССР бошқа орденлар ҳузурида қизил байроқ ордени кейин жойлашади[2].
  2. СССР Меҳнат Қизил Байроқ ордени билан мукофот СССР Марказий ижроия қўмитаси ёки Совет Иттифоқи Марказий муассасалари ва идоралар, шунингдек, жамоат ташкилотлари умумиттифоқ марказлари тақдимномасига кўра, унинг Президиуми (ҳозир СССР Олий Совети Президиуми) қарори билан амалга оширилади.

Орденнинг тавсифи[edit | edit source]

Буюртмани ишлаб чиқариш учун ишлатиладиган ташқи кўриниш, ўлчамлар ва материаллар яратилиш жараёнида ҳам, яратилганидан кейин ҳам бир неча марта ўзгарди.

Мукофотланганларга берилган „Меҳнат Қизил Байроқ“ буйруғининг вариантлари уч турга бўлиниши мумкин.

И тури[edit | edit source]

И тури, 1928—1936

„Учбурчак“ орденининг 1928-йилги наъмунаси.

1928-йил намунасидаги СССР Меҳнат Қизил Байроқ ордени кейинги вариантлардан ҳажми ва кўриниши жиҳатидан сезиларли даражада фарқ қилди. Белгининг тагида чегаралардаги тишли қути бўлиб, унинг атрофида буғдой қулоқлари жойлаштирилган. Редукторнинг пастки қисми ўнг бурчакка қараган қизил эмалнинг тўртбурчаклар учбурчагини қоплаган. Учбурчакни қисман қоплайдиган белгининг Марказий қисмида гидроэлектростанция тасвирланган доира мавжуд эди. Доира марказида ўроқ ва болғанинг олтин қопламаси тасвирланган. Доира юқори қисмида — „Барча мамлакатларнинг Пролетарияси“ ёзуви билан кичик ўлчамдаги қизил байроқ, бирлашма!". Буюртманинг пастки қисмида стилизе қилинган қалқонда" СССР"ҳарфлари мавжуд. Аслида буюртма белгиси икки қисмдан иборат. Биринчиси, асосий қисми, пастки қисмида эмал учбурчаги, Марказий доира ва қалқонли тишли қути. Иккинчи қисм — иккита Перчин ёрдамида асосий қисмга бириктирилган Олтин қопламали ўроқ ва болға. Белгининг орқа томонида, унинг Марказий қисмида, марказида тишли ПИН бўлган мунтазам думалоқ шаклдаги катта бўшлиқ мавжуд. ПИН ва мавзу доираси кумушдан тайёрланган. Ўроқ ва болғани ушлаб турадиган иккита Перчин ПИН(3 ва 7 соатда териш) ёнида жойлашган. „МОНДВОР“штампининг конвекс ҳарфлари пиндан тахминан 5 мм пастда (На 6 соат). Стигма бир оз пастга эгилган (кависли). Зıмбалама усули билан амалга ошириладиган буюртма рақами Марказий чуқурликдан ташқарида жойлашган. У „СССР“ҳарфи билан аталган пастки пластинанинг проэкциясига айланади. Сиқиш сомони диаметри 28 мм (эрта белгилар) ёки 32 мм (кеч белгилар) га эга эди.

Буюртма кумушдан қилинган. Белгининг ўлчамлари: кенглиги — 38 мм, баландлиги — 43 мм.

ИИ тури[edit | edit source]

ИИ тоифа белгиси, 1936 — 1943

Орденнинг 1936-йил наъмунаси.

Орден белгиси беш қисмдан иборат. Биринчидан, буюртманинг асосий қисми-гидротехника иншооти ва „Барча мамлакатларнинг Пролетарияси“ёзуви билан бир-бирига боғланган тишли қути". Иккинчи қисм эса" СССР " ёзуви билан эмае қизил байроқ бўлиб, думалоқ олтин билан қопланган эман барглари гулчамбари билан бирга. Иккинчи қисм учта Перчин ёрдамида асосий қисмга бириктирилган. Буюртманинг учинчи қисми буғдойнинг олтин қопламали қулоқлари бўлиб, ўртада лента билан ўралган. Ушбу қулоқлар белгининг асосий қисмига, пастки чегарасига бириктирилган ва иккита перçинле бириктирилган. Буюртманинг тўртинчи қисми олтин билан қопланган буғдой қулоғига ўрнатилган кичик эмал қизил юлдуздир. Перчин билан бириктирилган. Буюртманинг охирги, бешинчи қисми иккита Перчин билан асосий қисмнинг марказида жойлашган Олтин қопламали ўроқ ва болға. Буюртманинг алоҳида элементи 33 мм диаметрли юмалоқ сиқиш сомони деб ҳисобланиши мумкин.

Орденнинг тескари томони силлиқ, бироз конкав. Орқа томоннинг марказида, тагликдаги юмалоқ Пад (гардиш) билан кесилган ПИН леҳимли. Орқа томонда саккизта перçинлер мавжуд. Тўғридан-тўғри ПИН яқинида иккита Перчин (ўроқ ва болға ушлаб турилади) мавжуд. Эмал қизил байроқ ва эман гулчамбарини ушлаб турган учта перçинлер 1, 6 ва 11 соатларида жойлашган. Пастки қисмида, кетма-кет, яна учта Перçин бор. Марказий (6 соатда) эмал қизил юлдузни ушлаб туради. Иккита ён (5 ва 7 соат) олтин билан қопланган буғдой қулоқларини ушлаб туради.

ИИИ тури[edit | edit source]

ИИИ тоифа белгиси, 1943—1991
ИИИ турдаги белгининг тескари томони

1943-йилги наъмунасининг буйруғи йилнинг 1936-йилги наъмунасини такрорлайди, лекин лента билан ёстиқда кийишга мос келади.

Меҳнат қизил байроқ ордени белгиси овал шаклга эга. Белгининг қирралари тишли ғилдирак шаклида ишлаб чиқарилади, унинг юқори қисмида яқут-қизил эмал байроқ билан қопланган. Буюртманинг олд томони марказида гидроэлектростанция ва темир йўл кўпригининг фонида ўроқ ва болғанинг олтин қопламаси тасвирланган. Қуйида тасвир ярим доира шаклида олтин эман гулчамбари билан безатилган. Белгиланган тартибда тишли ғилдирак — „ Барча мамлакатларнинг пролетарлари, бирлашинг!“.

Баннерда — „СССР“ олтин ҳарфлари билан ёзилган ёзув. Буюртманинг пастки қисмида, ўнг ва чапда, буғдой қулоқлари ажралиб туради, ўртада кенг лента билан ушлаб турилади, унда қизил эмал билан қопланган беш қиррали юлдуз тасвирланган. Буюртма кумушдан қилинган. Буюртма ҳажми: баландлиги — 44 мм, кенглиги — 37 мм. буюртма белгисининг юқори қисмида буюртма тасмаси билан қопланган бешбурчак блокга уланган қулоқ бор. Колодочканинг орқа томонида-буюртмани кийимга улаш учун қурилма.

Меҳнат қизил баннерининг буйруғи лентаси ипак Моире кўк рангли бўлиб, қирраларнинг бўйлаб иккита узунламасıна кўк чизиқлар мавжуд. Кўк чизиқларнинг кенглиги 3,5 мм.

Мукофотланганлар[edit | edit source]

СССР Меҳнат Қизил Байроқ ордени билан биринчи марта мукофотланган ҳаво кучлари механикаси Федотов В., Шелагин А.ва Квятковский М.Шимолий қутб ҳудудида аварияга учраган “Италия" самолётини қидириш учун қутқарув экспедициясида фаол иштирок этгани учун.

1-сонли СССР Меҳнат Қизил Байроқ ордени Ленинграддаги Путилов заводи жамоасига топширилди.

Улуғ Ватан уруши бошланишидан олдин СССРда 8 мингдан ортиқ мукофот Меҳнат Қизил Байроқ ордени билан тақдирланди. Ушбу буйруқ билан тақдирланган кишилар орасида ишчи синф, деҳқончилик ва меҳнат зиёлиларининг энг яхши вакиллари, корхоналар, илмий — тадқиқот муассасалари, ўқув юртлари, колхозлар, фермер хўжаликлари илғор жамоалари мавжуд.

1977-йилнинг бошига келиб 1 миллиондан ортиқ мукофот меҳнат қизил нишони ордени билан тақдирланди.

Қизил меҳнат нишони ордени билан тақдирланган шаҳарлар:

Шуни таъкидлаш керакки, СССРнинг энг йирик шаҳарлари бу буйруқ билан мукофотланмаган, улар Лениннинг мақомини олган. Россиянинг 15 миллионер шаҳарларидан (2021-йилгача) фақат Омск Меҳнат Қизил Байроқ ордени билан тақдирланди.

Галерея[edit | edit source]

  • Орден маркалари
  • СССР бренди, 1946
    СССР бренди, 1946
  • СССР бренди, 1952
    СССР бренди, 1952

Манбалар[edit | edit source]

  1. ↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР «Об утверждении образцов и описание лент к орденам и медалям СССР и Правил ношения орденов, медалей, орденских лент и знаков отличия» от 19 июня 1943 года // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик : газета. — 1943. — 23 июн (Андоза:Библиографик қисқартма). — Андоза:Библиографик қисқартма.
  2. ↑ Статут и описаниэ Ордена Трудового Красного Знамени

Адабиётлар[edit | edit source]

  • Трудового Красного Знамени орден // Совецкая энсиклопедия истории Украини: в 4-х томах = Радянска энсиклопедія історії України (укр.) / Відп. ред. А. Д. Скаба. — К.: Гол. редаксія УРЕ, 1972. — Т. 4. — С. 304.
  • Горбачёв А. Н. Многократниэ кавалери орденов СССР. — М.: ПРО-КВАНТ, 2006.
  • Гребенникова Г. И., Каткова Р. С. Ордена и медали СССР. — М., 1982.
  • Дуров В. А. Отечественниэ награди. 1918—1991. — М., 2005.
  • Изотова М. А., Царёва Т. Б. „Глава 5. Советская наградная система“,. Ордена и медали России и СССР, 1, Ростов н/Д: Владис, 2010 — 385 бет. ИСБН 978-5-9567-0960-3. 
  • Куценко А. Н., Смирнов Ю. Д. Ордена совецких республик. — Донеск: Лебед, 1996.
  • Колесников В. Ордена и медали СССР. — М.: ВИ, 1983.
  • Сборник законодателних актов о государственних наградах СССР. — М., 1984.

Манбалар[edit | edit source]

Меҳнат Қизил Байроқ ордени ҳақида Википедиянинг қардош лойиҳаларида кўпроқ билиб олинг
Маъно ва таржималари Викилуғатда
Медиа файллар Викиомборда
Таълим ресурслари Викиверситетда
Хабарлар Викиянгиликларда
Иқтибос, мақол ва маталлар Викииқтибосда
Асарлар матнлари Викиманбада
Китоб ва дарсликлар Викикитобда

Шунингдек[edit | edit source]

Retrieved from "https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Mehnat_Qizil_Bayroq_ordeni&oldid=3786490"