Jump to content

Қозоғистоннинг этник демографияси

From Vikipediya
2022-йил бошидаги туманлар бўйича Қозоғистондаги қозоқларнинг улуши

Қозоғистон кўп миллатли мамлакат бўлиб, у ерда маҳаллий этник гуруҳ бўлган қозоқлар аҳолининг асосий қисмини ташкил қилади. 2021-йил ҳолатига кўра, этник қозоқлар аҳолининг қарийб 70 фоизини ва Қозоғистондаги этник руслар 16 фоизга яқинни ташкил қилди[1]. Булар мамлакатдаги икки доминант этник гуруҳ бўлиб, бошқа кўплаб гуруҳлар вакиллари, жумладан украинлар, ўзбеклар, немислар, татарлар, чеченлар, ингушлар, уйғурлар, корейслар ва месхетин турклари Қозоғистонда аҳолининг маълум фоизинигина ташкил этади[2].

Тарихи

[edit | edit source]
Марказий Осиё этник демографияси, 1992-йил

Қозоғистоннинг ҳукмрон этник гуруҳи қозоқларнинг келиб чиқиши ХВ асрдан, Олтин Ўрда парчаланганидан сўнг бир қанча туркий ва турк-мўғул қабилалари қозоқ хонлигини барпо этиш учун бирлашган пайтдан бошланади. Яхлит маданият ва миллий ўзига хослик билан улар Россия мустамлакасигача ер юзида мутлақ кўпчиликни ташкил қилдилар.Россиянинг Қозоғистон ҳудудига юриши 18-асрнинг охирида, қозоқлар ғарбий мўғул қалмоқларининг такрорий ҳужумларидан ҳимоя қилиш эвазига Россия ҳукмронлигини номинал равишда қабул қилгандан сўнг бошланди. 1890-йилларда рус деҳқонлари Шимолий Қозоғистоннинг унумдор ерларига жойлаша бошладилар, натижада кўплаб қозоқлар янги яйловлар излаб шарққа қараб Хитой ҳудудига кўчиб ўтишди.

Қозоғистон демографияси 1897—1970-йиллар. Йирик этник гуруҳлар

ХХ асрдаги кескин ўзгаришлар

[edit | edit source]

Қозоғистоннинг этник таркибини сезиларли даражада шакллантирган катта омил 1920- ва 1930-йиллардаги йирик очарчилик эди. Турли маълумотларга кўра, 1930-йилларда қозоқларнинг 40 фоизи очликдан ўлган ёки мамлакат ҳудудини тарк этган[3]. Расмий ҳукумат рўйхатга олиш маълумотларига кўра, қозоқ аҳолиси 1926-йилдаги 3,6 миллиондан 1939-йилда 2,3 миллионга қисқарган[4].

ХХ аср ўрталарига келиб Қозоғистонда Россия таъсири остида бўлган деярли барча этник гуруҳлар қисмлари яшамоқда. Бу хилма-хил демография мамлакатнинг марказий жойлашуви ва Россия томонидан унинг бошқа чегараларидан мустамлакачилар, диссидентлар ҳамда озчилик гуруҳларини юбориш учун жой сифатида тарихий фойдаланишидан келиб чиққан. 1930-йиллардан 1950-йилларгача Россия мухолифати (ва мухолифат таркибида „айбланган“ руслар) ҳам, айрим озчиликлар ҳам (айниқса, Волга немислари, поляклар, украинлар, қрим-татарлар ва қалмоқлар) ўзининг маданий мероси ёки эътиқодлари туфайли, асосан Иосиф Сталиннинг жамоавий буйруғи билан меҳнат лагерларида қамоққа олинган. Бу Қозоғистонни герман, ҳинд-эрон, корейс, чечен ва туркий гуруҳлар бир-биридан фарқ қиладиган ер юзидаги кам сонли жойлардан бирига айлантиради. 

Совет Иттифоқи қулаганидан сўнг, Қозоғистоннинг немис аҳолиси (Касачстандеуцче) 1990-йилларда оммавий равишда кўчиб кетишни бошладилар[5], чунки Германия бу Спäтауссиэдлер деб аталувчи миллатини ўзига қайтаришга тайёр эди ва кўплаб руслар ҳам Россияга қайтиб кетишди[5]. Шунингдек, юнонларнинг кўпчилиги Грецияга қайтиш имкониятидан фойдаланишди.  Баъзи гуруҳларнинг эмиграция учун яхши имкониятлари камроқ эди, аммо иқтисодий вазият туфайли уларнинг ҳам кетишларига тўғри келган. 

Қозоғистоннинг тарихий этник таркиби жадвали

[edit | edit source]

Жадвал[4][6][7][8][9]:

Қозог'истонда аҳолини ро'йхатга олиш (1897—2021)
Этник гуруҳ Еар
1897-йил 1926-йил 1939-йил 1959-йил 1970-йил 1979-йил 1989-йил 1999-йил 2009-йил 2021-йил
Популяция % Популяция % Популяция % Популяция % Популяция % Популяция % Популяция % Популяция % Популяция % Популяция %
Қозоқлар 3,392,751 82.89 % 3,627,612 58.52 % 2,327,625 37.84 % 2,794,966 30.02 % 4,161,164 32.39 % 5,289,349 36.02 % 6,534,616 39.69 % 7,985,039 53.40 % 10,096,763 63.07 % 13,497,891 70.35 %
Руслар 454,402 11.1 % 1,275,055 20.57 % 2,458,687 39.97 % 3,974,229 42.69 % 5,449,826 42.42 % 5,991,205 40.80 % 6,227,549 37.82 % 4,479,620 29.96 % 3,793,764 23.70 % 2,981,946 15.54 %
Ўзбеклар 29,564 0.72 % 129,399 2.09 % 120,655 1.96 % 136,570 1.47 % 207,514 1.62 % 263,295 1.79 % 332,017 2.02 % 370,663 2.48 % 456,997 2.85 % 614,047 3.20 %
Уйғурлар 55,815 1.36 % 62,313 1.01 % 35,409 0.58 % 59,840 0.64 % 120,784 0.94 % 147,943 1.01 % 185,301 1.13 % 210,365 1.41 % 224,713 1.40 % 290,337 1.51 %
Украинлар 79,573 1.94 % 860,201 13.88 % 658,319 10.70 % 762,131 8.19 % 930,158 7.24 % 897,964 6.12 % 896,240 5.44 % 547,052 3.66 % 333,031 2.08 % 387,327 2.02 %
Татарлар 55,984 1.37 % 79,758 1.29 % 108,127 1.76 % 191,925 2.06 % 281,849 2.19 % 312,626 2.13 % 327,982 1.99 % 248,954 1.66 % 204,229 1.28 % 197,489 1.03 %
Немислар 2,613 0.06 % 51,094 0.82 % 92,571 1.50 % 659,751 7.09 % 839,649 6.53 % 900,207 6.13 % 957,518 5.82 % 353,441 2.36 % 178,409 1.11 % 226,092 1.18 %
Турклар 68 523 0.01 % 9,916 0.11 % 18,397 0.14 % 25,820 0.18 % 49,567 0.30 % 75,900 0.51 % 97,015 0.61 % 85,478 0.45 %
Озарбайжонлар 12,996 0.21 % 38,362 0.41 % 56,166 0.44 % 73,345 0.50 % 90,083 0.55 % 78,295 0.52 % 85,292 0.53 % 145,615 0.76 %
Корейслар 42 96,457 1.57 % 74,019 0.80 % 78,078 0.61 % 91,984 0.63 % 103,315 0.63 % 99,665 0.67 % 100,385 0.63 % 118,450 0.62 %
Дунганлар 4,888 0.12 % 8,455 0.14 % 7,415 0.12 % 9,980 0.11 % 1,7283 0.13 % 22,491 0.15 % 30,165 0.18 % 36,945 0.25 % 51,944 0.32 % 78,817 0.41 %
Беларуслар 25,584 0.41 % 31,614 0.51 % 107,463 1.15 % 197,592 1.54 % 181,491 1.24 % 182,601 1.11 % 111,927 0.75 % 66,476 0.42 % 76,484 0.40 %
Тожиклар 7,666 0.12 % 11,229 0.18 % 80,75 0.09 % 7,166 0.06 % 19,293 0.13 % 25,514 0.15 % 25,657 0.17 % 36,277 0.23 % 49,827 0.26 %
Курдлар 2,387 0.04 % 6,109 0.07 % 12,299 0.10 % 17,692 0.12 % 25,425 0.15 % 32,764 0.22 % 38,325 0.24 % 47,880 0.25 %
Чеченлар 3 0.00 % 2,639 0.04 % 130,232 1.40 % 34,492 0.27 % 38,256 0.26 % 49,507 0.30 % 31,799 0.21 % 31,431 0.20 % 33,557 0.17 %
Поляклар 1,254 0.03 % 3,762 0.06 % 54,809 0.89 % 53,102 0.57 % 61,335 0.48 % 61,136 0.42 % 59,956 0.36 % 47,297 0.32 % 34,057 0.21 % 35,319 0.18 %
Қирғизлар 10,200 5,033 6,810 9,612 0.07 % 9,352 0.06 % 13,718 0.08 % 10,925 0.07 % 23,274 0.15 % 34,184 0.18 %
Бошқирдлар 2,528 0.06 % 841 0.01 % 3,450 0.06 % 8,742 0.09 % 21,134 0.16 % 32,499 0.22 % 41,847 0.25 % 23,224 0.16 % 17,263 0.11 %
Ингушлар 3 0.00 % 322 0.01 % 47,867 0.51 % 18,356 0.14 % 18,337 0.12 % 19,914 0.12 % 16,893 0.11 % 15,120 0.09 %
Молдаванлар 2,855 0.05 % 2,992 0.05 % 14,844 0.16 % 25,711 0.20 % 30,256 0.21 % 33,098 0.20 % 19,458 0.13 % 14,245 0.09 %
Юнонлар 157 0.00 % 1,374 0.02 % 55,543 0.60 % 39,241 0.31 % 49,930 0.34 % 46,746 0.28 % 12,703 0.08 % 8,846 0.06 %
Мордвалар 11,911 0.29 % 27,244 0.44 % 25,334 0.41 % 25,499 0.27 % 34,129 0.27 % 31,424 0.21 % 30,036 0.18 % 16,147 0.11 % 8,013 0.05 %
Чувашлар 2,267 0.04 % 6,590 0.11 % 11,255 0.12 % 22,690 0.18 % 22,310 0.15 % 22,305 0.14 % 11,851 0.08 % 7,301 0.05 %
Яҳудийлар 1,651 0.04 % 4,499 0.07 % 19,240 0.31 % 28,048 0.30 % 26,954 0.21 % 22,762 0.16 % 18,492 0.11 % 6,743 0.05 % 3,485 0.02 %
Бошқалар 30,591 0.49 % 70,342 1.14 % 10,1379 1.09 % 136,606 1.06 % 142,668 0.97 % 174,670 1.06 % 99,799 0.67 % 82,942 0.52 % 285,275 1.49 %
Жами 4,092,934 6,198,469 6,151,102 9,309,847 12,848,573 14,684,283 16,464,464 14,953,126 16,009,597 19,186,015
2024-йилда Қозоғистоннинг вилоят ва республикага қарашли туманлари ҳамда шаҳарлари бўйича русларнинг улуши

Рўйхат

[edit | edit source]
Этник гуруҳ Популяция
Жами 16,009,597
Қозоқ 10,096,763
Рус 3,793,764
Ўзбек 456,997
Украин 333,031
Уйғур 224,713
Татар 204,229
Немис 178,409
Корейс 100,385
Турк 97,015
Озарбайжон 85,292
Беларус 66,476
Дунган 51,944
Курд 38,325
Тожик 36,277
Поляк 34,057
Чечен 31,431
Қирғиз 23,274
Бошқирд 17,263
Ингуш 15,120
Молдаван 14,245
Арман 13,776
Юнон 8,846
Мордва 8,013
Чуваш 7,301
Удмурт 5,824
Грузин 4,990
Литвалик 4,925
Форс 4,819
Болгар 4,523
Марий 4,416
Лўли 4,065
Яҳудий 3,485
Лазгин 3,481
Хитой 3,424
Қорақалпоқ 2,828
Туркман 2,234
Болқор 1,798
Ҳинд-Пак 1,783
Қрим татар 1,532
Осет 1,326
Авар 1,202
Латвиялик 1,123
Қорачой 995
Эстон 986
Даргин 790
Афғон 659
Араб 618
Пермяк 561
Карел 518
Гагауз 493
Қўмиқ 481
Албан 459
Хант 429
Қалмоқ 422
Румин 421
Америкалик 411
Лак 382
Фин 373
Монгол 365
Магяр 357
Буриот 346
Нўғай 276
Чех 271
Удин 247
Қараим 231
Кабарда 226
Хакас 223
Табасаран 222
Олтой 221
Серб 213
Италян 209
Оссуриялик 195
Инглиз 191
Балуж 137
Толиш 132
Коряк 121
Саха 119
Словак 115
Черкес 111
Хорват 102
Шор 96
Агул 94
Тат 93
Адигей 87
Рутул 82
Абхаз 76
Франсуз 73
Австриялик 61
Ливв 49
Голланд 46
Япон 46
Кубан 45
Испан 41
Тйвин 37
Вет 35
Қримчак 35
Вогул 32
Тоғ яҳудийси 30
Абаза 27
Чуван 25
Грузия яҳудийси 23
Швед 16
Коми 15
Нанай 14
Эвен 11
Бошқалар 8
Ненет 7
Негидал 6
Бухоро яҳудийси 5
Чукчи 5
Алеут 4
Гиляк 4
Долган 3
Ороч 3
Селкуп 2
Удиҳе 2
Цахур 2
Эвенк 2
Вепс 1
Изҳор 1
Улч 1
Ителмен 0
Кет 0
Рушаний 0
Сами 0
Тофалар 0
Улта 0
Шуғнон 0
Энец 0
Юкагир 0

1999-йил аҳолини рўйхатга олиш

[edit | edit source]

Жадвал: Қозоғистоннинг этник таркиби (батафсил аҳолини рўйхатга олиш маълумотлари).

Этник гуруҳ 1999-йил 1989-йил % ўзгариш, 1989 дан 1999 гача % 1999 гача популяция % 1989 гача популяция
Жами популяция 14,953,126 16,464,464 −9.18 100.00 100.00
Қозоқлар 7,985,039 6,534,616 22.20 53.40 39.69
Руслар 4,479,618 6,227,549 −28.07 29.95 37.82
Украинлар 547,052 896,240 −38.96 3.65 5.44
Ўзбеклар 370,663 332,017 11.64 2.47 2.02
Немислар 353,441 957,518 −63.09 2.36 5.82
Татарлар 248,952 327,982 −24.10 1.66 1.99
Уйғурлар 210,339 185,301 13.51 1.40 1.13
Беларуслар 111,926 182,601 −38.70 0.74 1.11
Корейслар 99,657 103,315 −3.54 0.66 0.63
Турклар 75,950 49,567 23.55 0.50 0.30
Озарбайжонлар 78,295 90,083 −13.09 0.52 0.55
Поляклар 47,297 59,956 −21.11 0.31 0.36
Дунганлар 36,945 30,165 22.48 0.24 0.18
Курдлар 32,764 25,425 28.87 0.21 0.15
Чеченлар 31,799 49,507 −35.77 0.21 0.30
Тожиклар 25,657 25,514 0.56 0.17 0.15
Бошқирдлар 23,224 41,847 −44.50 0.15 0.25
Молдаванлар 19,458 33,098 −41.21 0.13 0.20
Ингушлар 16,893 19,914 −15.17 0.11 0.12
Мордвалар 16,147 30,036 −46.24 0.10 0.18
Арманлар 14,758 19,119 −22.81 0.09 0.12
Юнонлар 12,703 46,746 −72.83 0.08 0.28
Қирғизлар 10,896 14,112 −22.79 0.07 0.09
Болгарлар 6,915 10,426 −33.68 0.04 0.06
Лезгинлар 4,616 13,905 −66.80 0.03 0.08
Туркманлар 1,729 3,846 −55.04 0.01 0.02
Бошқа 166,342 203,626 −18.31 1.11 1.24
Жавоб йўқ 1 119 −99.16 0.00 0.00

Жами славян/европа аҳолиси 2009-йилда 27,0 % (1959-йилда 60,3 %, 1970-йилда 57,3 %, 1979-йилда 54,5 %, 1989-йилда 49,8 % ва 1999-йилда 39,0 % билан солиштирганда) ни ташкил этган[10].

Демографик маълумотлар

[edit | edit source]

Муҳим статистика

[edit | edit source]

Юқорида айтиб ўтилганидек, славян гуруҳлари 1960-йиллардан бери туғилишнинг пастлиги ва ўлимнинг юқори даражаси туфайли камайиб бормоқда. Немислар жуда юқори туғилиш кўрсаткичлари билан ажралиб туради, лекин бу асосан қишлоқ аҳолисининг юқори улуши ва улар орасида Меннонитлар ва Эвангелист лютеранлар каби консерватив диний гуруҳларнинг мавжудлиги билан боғлиқдир. 

Жадвал: Қозоғистондаги турли этник гуруҳларнинг демографик хусусиятлари[11]

Этник гуруҳ Туғилганлар Ўлганлар Табиий ўсиш Туғилиш даражаси Ўлиш даражаси Табиий ўсиш
1999 2007 2008 1999 2007 2008 1999 2007 2008 1999 2007 2008 1999 2007 2008 1999 2007 2008
Жами 217,578 321,963 356,575 147,416 158,297 152,706 70,162 163,666 203,869 14.57 20.79 22.75 9.87 10.22 9.74 0.47 % 1.06 % 1.30 %
Қозоқлар 142,363 227,002 254,402 52,337 61,639 61,397 90,026 165,363 193,005 17.77 24.73 27.06 6.62 6.82 6.63 1.12 % 1.79 % 2.04 %
Руслар 39,215 46,667 49,134 62,130 62,151 58,586 −22,915 −15,484 −9,452 8.84 11.94 12.68 14.28 16.30 15.35 −0.54 % −0.44 % −0.27 %
Ўзбеклар 9,534 13,398 15,047 2,224 2,560 2,828 7,310 10,838 12,219 25.54 30.22 33.02 6.04 5.91 6.30 1.95 % 2.43 % 2.67 %
Украинлар 5,156 4,936 5,267 11,426 11,139 10,506 −6,270 −6,203 −5,239 9.56 11.37 12.37 21.55 26.33 25.06 −1.20 % −1.50 % −1.27 %
Уйғурлар 3,529 5,424 6,054 1,187 1,433 1,495 2,342 3,991 4,559 16.72 23.19 25.34 5.70 6.12 6.35 1.10 % 1.71 % 1.90 %
Татарлар 2,398 3,143 3,375 3,363 3,668 3,398 −965 −525 −23 9.70 13.87 14.90 13.88 16.62 15.23 1.70 % −0.28 % −0.03 %
Немислар 4,765 4,267 4,810 3,524 2,606 2,585 1,241 1,661 2,225 13.97 19.28 21.81 10.49 12.06 11.90 0.35 % 0.72 % 0.99 %
Бошқалар 10,411 15,889 17,424 8,651 9,283 9,168 1,760 6,606 8,256 13.79 20.45 22.23 11.66 12.19 11.87 0.21 % 0.83 % 1.04 %
Номаълум 207 1,237 1,062 2,574 3,818 2,743 −2,367 −2,581 −1,681 НА НА НА НА НА НА НА НА НА

Миллатлараро никоҳлар

[edit | edit source]

Қозоғистондаги миллатлараро никоҳларнинг аксарияти турли славян ёки герман гуруҳлари (рус — украин, немис — украин, рус — поляк ёки немис — рус) ўртасида бўлган. Туркий ва европалик этник гуруҳлар ўртасидаги никоҳлар кўпайиб бормоқда, аммо барибир жуда камчиликни ташкил этади.

Жадвал: Ўз этник гуруҳидан ташқари турмуш қурган шахслар сони

Этник гуруҳ Эркаклар Аёллар
1999-йил 2007-йил 2008-йил 1999-йил 2007-йил 2008-йил
Жами 18 402 26 632 24,243 18 402 26 632 24,243
Қозоқлар 2199 4,981 4785 1542 4062 3874
Руслар 5957 7795 6991 7431 9 714 8544
Ўзбеклар 240 714 657 200 600 537
Украинлар 2717 3070 2555 2541 2858 2466
Уйғурлар 269 658 655 224 530 525
Татарлар 948 1682 1425 938 1651 1413
Немислар 2844 2365 2048 3137 2566 2270
Бошқалар 3180 5,351 4,426 2313 4610 4010
Номаълум 48 16 701 76 41 604

Аҳолининг механик ҳаракати

[edit | edit source]

Славян ва герман гуруҳлари 1960-йиллардан бошлаб оммавий равишда Қозоғистондан кетмоқдалар ва ушбу ҳаракат Совет Иттифоқи парчаланганидан кейин 1990-йилларда тезлашди. Бу аҳолида европалик этник гуруҳлар салмоғининг ярмидан кўпроқ қисқаришига олиб келди. 1989-йилдан бери Европа совет этникларининг 50 фоиздан ортиғи Қозоғистонни тарк этган ва 1989-йилгача бўлган этник немис аҳолисининг атиги 15 фоиз қисми ҳозирда мамлакатда қолган.

Қозоғистондан иммиграциянинг катта қисми Россияга йўналтирилган, аммо оз сонлилари Украина, Белоруссия ва Арманистонга ҳам кўчиб келган. Немис ҳукумати этник немислар ва уларнинг немис бўлмаган қариндошларини ватанига қайтаришни тўхтатгунга қадар, Германия барча этник гуруҳлар учун энг мақбул манзиллардан бири эди. Ҳозирда Германияда истиқомат қилаётган 4,5 миллион совет немисларининг ярмига яқини ва уларнинг славян қариндошлари асли қозоғистонлик экани тахмин қилинмоқда. Ҳозирда Қозоғистондан ўртача 2000 га яқин этник немислар Россиянинг Омск вилоятидаги Азовский Немецкий миллий округи (Деуцче Натионалкреис Асоwо) ва Олтой ўлкасидаги Немецкий миллий округи (Натионалкреис Ҳалбстадт) каби этник немислар ҳукмрон бўлган ҳудудларга кўчиб кетишмоқда. Шунингдек, Исроилда яшовчи 1,2 миллион русийзабон яҳудий ва славянларнинг муҳим қисмининг келиб чиқиши Қозоғистонга бориб тақалади.

Бошқа томондан, этник қозоқлар ва ўзбеклар СССР парчаланганидан бери Қозоғистонга кўп миқдорда кўчиб келган. Бу муҳожирлар нафақат Марказий Осиёнинг Ўзбекистон ва Тожикистон каби жанубий давлатларидан, балки Шинжон ва Мўғулистондаги қозоқлар ҳукмрон бўлган ҳудудлардан ҳам келади. Қозоғистон ҳукумати славянлар ҳукмрон бўлган Шимолий ва Шарқий Қозоғистон, шунингдек, немислар ҳукмрон бўлган Қарағанди вилоятига бу ватандошларни (Қандош номи билан машҳур) жойлаштиришни фаол рағбатлантирмоқда. Ўзбекистон ва Туркманистон каби бағрикенглиги кам қўшни халқлардан Қозоғистонга этник славянларнинг паст интенсивликдаги иммиграцияси ҳам мавжуд. Сўнгги йилларда Қозоғистонга 400 000 яқин ўзбек кўчиб келган[12].

Жадвал: Қозоғистондаги иммиграция ҳақидаги маълумотлар

Этник гуруҳ Қозоғистон
Иммигрантлар Эмигрантлар Аниқ иммиграция
1999 2007 2008 1999 2007 2008 1999 2007 2008
Жами 41,320 53,397 46,404 164,947 42,435 45,287 −123,627 10,962 1,117
Қозоқлар 10,909 41,763 35,081 8,258 2,269 2,281 2,651 39,494 32,800
Руслар 20,076 6,658 6,268 91,489 29,492 31,631 −71,413 −22,834 −25,363
Ўзбеклар 1,028 446 439 962 101 137 66 345 302
Украинлар 2,526 601 643 15,315 3,433 3,676 −12,789 −2,832 −3,033
Уйғурлар 95 84 111 99 40 36 −4 44 75
Татарлар 1,129 476 433 3,971 995 1,034 −2,842 −519 −601
Немислар 1,417 517 525 32,921 2,991 3,146 −31,504 −2,474 −2,621
Бошқалар 4,140 2,852 2,904 11,932 3,114 3,346 −7,792 −262 −442
МДҲ давлатлари
Иммигрантлар Эмигрантлар Аниқ иммиграция
1999 2007 2008 1999 2007 2008 1999 2007 2008
Жами 39,461 42,613 31,425 120,240 39,767 42,908 −80,779 2,846 −11,483
Қозоқлар 19,796 32,110 21,222 7,689 2,082 2,120 2,432 30,028 19,102
Руслар 19,796 6,308 6,033 81,020 28,657 30,775 −61,224 −22,349 −24,742
Ўзбеклар 1,020 441 435 921 95 126 99 346 309
Украинлар 2,488 556 600 13,182 3,289 3,532 −10,694 −2,733 −2,932
Уйғурлар 94 73 99 78 29 31 16 44 68
Татарлар 1,124 465 427 3,714 981 1,002 −2,590 −516 −575
Немислар 1,119 259 253 4,164 1,874 2,250 −3,045 −1,615 −1,997
Бошқалар 3,699 2,401 2,356 9,472 2,760 3,072 −5,773 −359 −716
МДҲга аъзо бўлмаган давлатлар
Иммигрантлар Эмигрантлар Аниқ иммиграция
1999 2007 2008 1999 2007 2008 1999 2007 2008
Жами 1,859 10,784 14,979 44,707 2,668 2,379 −42,848 8,116 12,600
Қозоқлар 788 9,653 13,859 569 187 161 219 9,466 13,698
Руслар 280 350 235 10,469 835 856 −10,189 −485 −621
Ўзбеклар 8 5 4 41 6 11 −33 −1 −7
Украинлар 38 45 43 2,133 144 144 −2,095 −99 −101
Уйғурлар 1 11 12 21 11 5 −20 0 7
Татарлар 5 11 6 257 14 32 −252 −3 −26
Немислар 298 258 272 28,757 1,117 896 −28,459 −859 −624
Бошқалар 441 451 548 2,460 354 274 −2,019 97 274

Дин

[edit | edit source]

2009-йилги аҳолини рўйхатга олиш маълумотларига кўра, Марказий Осиёдаги деярли барча туркийлар мусулмонлар ва славянлар православлардир (русларнинг 1 % дан кўпроғи мусулмонлар), корейслар эса христианлик, буддизм, атеизм ва ислом каби турли динлар орасида аралашиб кетган[13]:

Этник гуруҳ Ислом Христианлик Яҳудийлик Буддизм Бошқа Атеизм Номаълум
Жами 70.20 % 26.32 % 0.03 % 0.09 % 0.02 % 2.82 % 0.51 %
Қозоқлар 98.34 % 0.39 % 0.02 % 0.01 % 0.02 % 0.98 % 0.26 %
Руслар 1.43 % 91.64 % 0.04 % 0.02 % 0.03 % 6.09 % 0.75 %
Ўзбеклар 99.05 % 0.39 % 0.01 % 0.01 % 0.02 % 0.37 % 0.16 %
Украинлар 0.94 % 90.74 % 0.03 % 0.01 % 0.02 % 7.31 % 0.94 %
Уйғурлар 98.35 % 0.51 % 0.02 % 0.01 % 0.03 % 0.61 % 0.47 %
Татарлар 79.57 % 10.24 % 0.02 % 0.03 % 0.06 % 8.11 % 1.97 %
Немислар 1.58 % 81.59 % 0.05 % 0.04 % 0.11 % 13.96 % 2.68 %
Корейслар 5.24 % 49.35 % 0.21 % 11.40 % 0.14 % 28.51 % 5.16 %
Турклар 99.13 % 0.30 % 0.01 % 0.01 % 0.02 % 0.33 % 0.21 %
Озарбайжонлар 94.81 % 2.51 % 0.02 % 0.02 % 0.03 % 1.86 % 0.76 %
Беларуслар 0.79 % 90.16 % 0.04 % 0.01 % 0.03 % 7.82 % 1.15 %
Дунганлар 98.93 % 0.37 % 0.01 % 0.03 % 0.04 % 0.34 % 0.28 %
Курдлар 98.28 % 0.53 % 0.03 % 0.02 % 0.02 % 0.74 % 0.38 %
Тожиклар 97.78 % 0.91 % 0.01 % 0.02 % 0.08 % 0.85 % 0.35 %
Поляклар 0.69 % 90.07 % 0.04 % 0.01 % 0.13 % 7.30 % 1.76 %
Чеченлар 93.69 % 2.99 % 0.02 % 0.01 % 0.05 % 2.08 % 1.16 %
Қирғизлар 96.67 % 0.89 % 0.03 % 0.03 % 0.02 % 1.51 % 0.86 %
Бошқалар 34.69 % 52.32 % 0.82 % 0.91 % 0.13 % 8.44 % 2.69 %

Яна қаранг

[edit | edit source]

Манбалар

[edit | edit source]
  1. „[Ресулц оф тҳе 2021 Популатион Cенсус оф тҳе Републиc оф Казакҳстан] (ин Казакҳ). Агенcй оф Стратегиc Планнинг анд Реформс оф тҳе Републиc оф Казакҳстан Натионал Буреау оф Статистиcс“. 2022-09-02да асл нусхадан архивланди. Қаралди: 2022-10-29. {{cите магазине}}: Cите магазине реқуирес |магазине= (ёрдам)
  2. „Численност населения Республики Казахстан по отделним этносам на начало 2016 года“. 2017-йил 14-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2022-йил 29-октябр.
  3. Валерий Михайлов: Во время голода в Казахстане погибло 40 процентов населения
  4. 4,0 4,1 Руссиан Эмпире Cенсус: Cентрал Асиа бй уэзд
  5. 5,0 5,1 Энcарта-энcйcлопедиэ Wинклер Принс (1993—2002) с.в. „Казачстан. § 2.1 Саменстеллинг“. Миcрософт Cорпоратион/Ҳет Спеcтрум.
  6. Алехандров, Микҳаил. Унеасй Аллианcе: Релатионс Бетwеэн Руссиа анд Казакҳстан ин тҳе Пост-Совиэт Эра, 1992-1997. Греэнwоод Пресс, 1999, ИСБН 978-0-313-30965-6
  7. Демограпҳиc ситуатион ин тҳе Републиc оф Казакҳстан ин 2006, Агенcй он Статистиcс оф тҳе Републиc оф Казакҳстан (Интернет Арчиве в. 11-октябр 2007) (русча)
  8. „Итоги переписи населения Республики Казахстан 2009 года“. 2010-йил 28-июнда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 1-июн 2010-йил.
  9. Тҳе популатион оф тҳе Републиc оф Казакҳстан бй индивидуал этҳниc гроупс ат тҳе бегиннинг оф 2022 (Wайбаcк Мачине сайтида 2022-07-27 санасида архивланган), Cоммиттеэ он Статистиcс оф тҳе Министрй оф Натионал Эcономй оф тҳе Републиc оф Казакҳстан (русча)
  10. Оффиcе оф тҳе Унитед Натионс Ҳигҳ Cоммиссионер фор Ҳуман Ригҳц: дата фор 1959-1999 (Интернет Арчиве в. 27-ноябр 2007)
  11. „Арчивед cопй“. 2010-йил 5-июлда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 23-март 2010-йил.
  12. Cентрал Асиан Иммигратион: Степпе Чанге Тҳе Эcономист. 22-март 2007.
  13. „Арчивед cопй“. 2011-йил 11-майда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 24-июл 2011-йил.