Википедиа

Toçikon

In voƶa digar ma'noho niz dorad, Toçikon (kitob)-ro bubined.

Toçikon (forsī: تاجیکان‎‎), toçikho (forsī: تاجیک‌ها‎) — gurūhe az mardumoni eronitabor va forsizabon, ki dar kişvarhoi Toçikiston, Afƣoniston, Eron, Uzbakiston, Cin va digar manotiqi Osijoi Mijona zindagī mekunand[42]. Toçikon dar Toçikiston ba forsiji toçikī va dar Afƣoniston ba forsiji darī, ki şoxahoe az zaboni forsiji nav hastand, gūiş mekunand. Toçikon aholiji asosiji Afƣoniston (Xuroson) meboşand — zijoda az 10 to 14 mln, Toçikiston — 9 mln, Uzbekiston (Varorūd) — az 1,8 (rasman) to 11 mln, (ƣajrirasmī), dar umum taqriban 35 mln nafar.

Toçikon
Nomi qavmiji hozira forsī: تاجیک‎
Şumora 25—40 mln[34]
Sukunat

 Afƣoniston: 19 400 000 (2023)[1][2][3][4] mln
 Toçikiston: 8,6 mln (2023)[5][6][7]
 Ūzbekiston: 1 700 000 (arzjobiji ƣajrirasmī, 2021)[8], 8 — 11 mln (arzjobiji ƣajrirasmī, 2017)[9][10][11][12]
 Pokiston: 1 220 000 (2012)[13]
 Eron: 395 000 (2014)[14]
 Rusija: 350 236 (sarşumoriji 2021)[15], muhoçiron dar qalamravi FR — 971 000 (2015)[16] Beş az 3 million[17][18]
 Olmon: 100 000[19]
 IMA: beş az 72 000 (2016)[20]
 Qirƣiziston: 60 148 (2022)[21]
 Cin: 51 069 (2010)[22]
 Podşohiji Muttahida: beş az 40 000[23]
 Qazoqiston: 31 000 (2015)[24]
 Sued: taqriban 26 000[25]
 Turkmaniston: 5300[26]
 Belgija: 5000[27]
 Itolijo: 4800[28]
 Ukraina: 4255 (2001)[29]
 Finljandija: 3500[30]
 Niderland: 3100[31]
 Kanada: beş az 2400[32]

 Latvija: 519 (arzjobiji 2023)[33]
Zabon forsī (toçikī, darī)
Din sunnī va şi'a
Çuz'e az mardumoni eronitabor
Gurūhhoi qavmī
Pajdoiş suƣdijon, boxtariho, xorazmijon, tuxorijon, sakoiho, jūçiho[35][36][37][38][39][40][41]
 Parvandaho dar Vikianbor
Toçir va mansabdori suƣdī dar Cin, ki dar maqbarai ū soli 579 melodī tasvir şudaast.
Bonui toçik, Hammosa Kūhistonī — bonui Ingliston dar soli 2005

Peşina

 
Xalqhoi eronī

Ibtidoi etnogenezi xalqi toçik ba zamonhoi qadimtarin taalluq dorand, ki on vaqt dar Osijoi Markazī va daşthoi Avruosijo qabilahoi hindueronī maskun buda, dar hazorai 2 — ibtidoi hazorai 1 to melod az onho dar voha, vodī va daşthoi Osijoi Markazī qabilahoi eronī taşakkul joftaand. Az onho dar hazorai 1 to melod açdodi bevositai toçikon — boxtariho dar havzai boloob va mijonobi Omu, suƣdijon dar havzahoi Zarafşon va Qaşqadarjo, portho dar Xuroson, marƣijonijon dar vohai Marv, xorazmijon dar pojonobi Omu, parkanho dar vodiji Farƣona va qabilahoi sakoiju massagetiji kūhhoi Pomiru Tijonşon va daşthoi sohili bahrhoi Aralu Xazar taşakkul joftaand[43].

Az rūi nuqtai nazari olimoni Ƣarb, mardumi toçik, jagona millatest, ki nasli asliji xalqhoi bostoniji eronijoni şarqī buda, suƣdijon, xorazmijon, boxtarijon, toharijon va sako-massagetho va digar qabilahoi şarqiji eronī (turonī), ki vuçudi xudro az hazorai dujumi peş az milod dar ta'rixi Osijoi Mijona paj namudaand, darbar megirand[44].

Zaboni bostoniji toçikon, jakcand şeva doşt va şevahoi asosiaş suƣdī, xorazmī va boxtarī bud va ba hamdigar xeşī doşt, ki ba gurūhi zabonhoi eroniji şarqī doxil meşud. Dar vaqti pojdor gardidani dini islom va pahn şudani zaboni forsī, ki bo muçohidoni fors omada bud, in şevaho az bajn meravand va zaboni toçikiji hozira ba misli zaboni mardumi fors ba gurūhi zabonhoi ƣarbiji eronī doxil meşavad[45].

To hol, zaboni jaƣnobī (jaƣnobī zivok) vuçud dorad, ki jake az şevahoi suƣdī ba şumor meravad va bisjor kalimahoi suƣdī dar vodiji Zarafşon vaqti suxanronī istifoda burda meşavand. Incunin, zabonhoi bostoniji sakoiho dar mardumi Badaxşon ehtijot şudaast, ki zabonhoi şuƣnonī, ruşonī, işkoşimiro darbar megirad.

Avalin bor nomi toçikro hamcun «toƶik», olim Mahmudi Qoşƣarī, ki hamasri Ibni Sino bud, dar kitobi xud sabt kardaast va ma'noi onro hamcun forszabonon ma'nidod kardaast. Dar aş'ori şoironi porsigūj ham, kalimai toçik bisjor vomexūrad. Ustod Sa'diji Şerozī dar jake az şe'rhojaş cunin megujad:

شاید که به پادشه بگویند
ترک تو بریخت خون تاجیک

Şojad ki ba podşoh bigujand:
«Turki tu birext xuni toçik».

Mavlono Abdurahmoni Çomī dar borai dūstiji xud bo şoir Alişer Navoī cunin nigoştaast:

او که یک ترک بود و من تاجیک،
هردو داشتیم خویشی نزدیک.

Ū, ki jak turk bud va man toçik,
Hardu doştem xeşiji nazdik.

Xostgohi voƶai toçik

Muhtamaltarin va paziruftatarin asli in voƶa tāzīk-i porsiji mijona ast, ki ma'noi «arab»-ro doşt (muqoisa kuned bo tāzi dar porsiji nav ), jo voƶai hamreşai eronī (suƣdī jo portī). Sipohijoni musulmone, ki ba Farorūd dar oƣozi qarni VIII hamla karda, bar şohoni suƣdī pirūz omadand va bo turkoni qarluq çangidand, na hamai onho az arabho iborat budand, balki dar bajni onho eronihoi ba islom garavida az Forsu mintaqai markaziji Zogrus ham budand[46]. Pas az in turkoni Osijoi Markazī gunae az voƶai eroniji täžik-ro baroi nomidani duşmanoni musulmoni xud ba tavri kullī paziruftand. Dar qarni XI (Jusuf Xoss-Hoçib, Utadƣu bilig, satrhoi 280, 282, 3265) turkhoi qaroxonī in istilohro sarehan dar mavridi musulmononi eroniji havzai Omū va Xuroson, ki zamone raqib, ulgu va sarvar (dar davroni dudmoni Somonī) va zamone digar tobei turkho (az davrai Ƣaznavijon girifta ba ba'd) ba kor mebarand. Navisandagoni eroniji davroni Ƣaznavijon, Salçuqijon va Atobakon (solhoi 1000-1260), ibtidoan az şoir Unsurī (soli 1025) in istilohro pazirufta, doirai korburdi onro vus'at dodand va bo on eronijoni tamomi Eronro, ki hamaknun zeri sultai turkho bud, nomguzorī kardand (Dabirsijoqī, s. 3377, 3408). Sipas eronijon in voƶaro ba unvoni etnonim paziruftand, cunon ki az işorai zerini mas'uli eroniji darbor barmeojad: ما تازیکان “mo tozikon” (Bajhaqī, viroişi Fajjoz, s. 594). Tafovut bajni turk va toçik baroi ifodai hamzistī va raqobati afsari codarnişini nizomī va devonsolori şahrī qolabī şud (Nizomulmulk. تازیک “tozik”, s. 146, 178-179; Fragner, «Tādjīk. 2” dar EI2 10, s. 63).


Sadriddin Ajnī ma'noi kalimai «toçik»-ro xele mufassal va az çihati ta'rixī va zabonşinosī — etimologī tahlil mekunad va isbot menamojad, ki kalimai «toçik» az «toç» barmeojad.

Durustiji in suxanro navisanda va olimi eronī Aliakbar Dehxudo tasdiq mekunad. Asli in kalimai pahlaviji «toçik» mansub ba qabilai «toç» ast, ki az qabilai Eron buda:

Xalqi toçik dar davomi ta'rixi candinhazorsolai xud baso farozu furudi rūzgorro didaast. Toçikon az asrhoi mijona inçonib dar zeri hokimijati sulolahoi serşumori turku muƣulnaƶod zindagī kardaand, vale zaboni toçikiro gum nakardaand. Xuşbaxtona, xalqi baoru nomusi toçik ba olamijon toçiki toçdor budani xudro ba farhangu madanijati xud isbot kardaast.

Din

Aksarijati toçikon pajravi musulmononi sunnimazhabi hanafī hastand, harcand aqallijathoi xurdi şi'ai ismoilija (asosan dar VMKB) va duvozdah imomī niz dar gurūhhoi parokanda vuçud dorand. Ilova bar in, çamoathoi xurdi jahudī (ma'ruf ba jahudijoni buxoroī) az zamonhoi qadim dar şahrhoi Samarqand va Buxoro va to andozae dar şahrhoi Hirotu Kobul va digar çojho zindagī mekardand. Dar asri XX jahudijoni toçik ba kişvarhoi Isroil va Ijoloti Muttahidai Amriko muhoçirat kardand, harcand aksari in muhoçiron robitai xudro bo Vatani xud nigoh doştaand. Ba daleli zuhuri muballiƣoni masehī dar Osijoi Markazī pas az poşxūriji Ittihodi Şūravī, çam'ijati masehī va ateistiji toçik jakcand nafarro taşkil medihad. Dar manotiqi durdasti kūhiston nazdiki 100 nafar az zardūştiho voxūrda meşavad.

Zabon

Toçikon aslan bo zaboni toçikī suxan megūjand.

Şevahoi zaboni toçikī 4 gurūh dorad.

  • Şevai şimolī — Şimoli Toçikiston (vodiji darjoi Sir), Ūzbekiston (vilojathoi Surxondarjo, Qaşqadarjo, Sirdarjo, Samarqand, Namangon, Farƣona, Çizzax, Toşkand, Andiçon, Buxoro) va Qirƣiziston
  • Şevai markazī — şevahoi Mascoh, Ajnī, Hisor va Varzob
  • Şevai çanubī — şevahoi vodiji Raşt va qisman Vorux va vilojati Xatlon
  • Şevai çanubu şarqī — şevahoi boloi Panç va Darvoz.

Zabonhoi digar

Toçikoni jaƣnobī ba zaboni jaƣnobī (jo suƣdiji nav) va toçikoni Badaxşon ba zabonhoi eroniji şarqī (pomirī) suxan megūjand. Zabonhoi pomirī va zaboni jaƣnobī hamcun zabonhoi dar zeri xatari nestşavī tasnif karda meşavand. Qajd kardan zarur ast, ki zaboni jaƣnobī ba gurūhi zabonhoi eroniji şimolu-şarqī va zabonhoi badaxşī ba gurūhi zabonhoi şarqī, xud zaboni toçikī boşad ba gurūhi zabonhoi ƣarbī doxil ast. Zaboni rūsī dar Toçikiston hamcun zaboni bajni muoşirati millatho qabul şudaast. Binobar in bisjori toçikon bo zaboni rusī niz harf mezanand. Toçikoni nazdi mahalhoi ūzbeku qirƣiznişin mutanosiban bo zabonhoi ūzbekivu qirƣizī suxan megūjand. Jahudijoni toçik (jahudijoni buxoro) boşand bo lahçai buxoriji zaboni toçikī harf mezanand.

Mavqei zist va taqsimot

 
Manotiqi toçiknişini Ūzbekiston
 
Mavqe'i zisti toçikon dar Osijoi Mijona (taqriban)
 
Zaboni toçikī dar Toçikiston va Ūzbekiston

Aksarijati toçikon dar Osijoi Mijona zindagī mekunand. Mavqe'i asosiji çoi zist az şarq va şarqu-şimoliji davlati hozirai Eron, dar şimoli davlati Afƣoniston, Toçikiston, Ūzbekiston, Qirƣiziston va Pokiston çojgirand. Zaminhoi rasmiji mardumi toçik, vodiji Farƣona, Coc (Toşkand), vodiji Zarafşon (az Mastcoh sar karda to Samarqandu Buxoro), zaminhoi xati rezişgohi boloobi Amudarjo (darjoi Panç), Murƣob va Kobul, va girdu atrofi havzahoi darjohoi Hilmondu Arƣandob (Afƣoniston) ast.

 
Toçikon dar Toçikiston

Toçikon dar Toçikiston

 
Badaxşizabonho dar Toçikiston
 
Jaƣnobizabonho dar Toçikiston

Dar tamomi qalamravi Toçikiston toçikon sukunat dorand. Dar mintaqahoi Zarafşon va Raşt omextaşavī bo digar millatho kam dida meşavad. Dar mintaqai kūhiji Kūlob ham omextaşavi toçikon noajon ast. Hissai toçikon dar kişvar ba 86 % barobar ast. Balandtarin dar VMKB va ş. Duşanbe — 94 % va 89,5 %, dar Xatlonu Suƣd boşad — 84 % va 82 %, dar NTM — 85 %.

Toçikon dar Qazoqiston

Toçikon dar nimaanklavi nohijai Cordara, Sariaƣoc, Paxtaoral dar Çanubi Qazoqiston (vilojati Turkiston) zindagī mekunand. Şumorai onho — 41 haz. nafar.

 
Toçikon dar Qirƣiziston (nohijaho)

Toçikon dar Qirƣiziston

 
Toçikon dar Qirƣiziston (vilojatho)

Toçikon asosan dar vilojati Bodkand, Ūş va Çalolobodi Qirƣiziston zindagī mekunand. Şumorai onho — 51 haz. nafar.

 
Toçikon dar Afƣoniston (bo rangi sabz)

Toçikon dar Afƣoniston

Hamai forsizabononi Afƣoniston ba lafzi toçikī harf mezanand. Vilojati Hirot dar tasarrufi toçikoni orijoī ast.

Toçikon dar Ūzbekiston

 
Toçikon dar Ūzbekiston az rūi vilojatho

Toçikoni Ūzbekiston to holo simoi toçikiji xudro himoja kardaand. Dar şahrhoi Buxoro, Samarqand, Namangon, Tirmiz va hatto şahri Toşkand toçikon aksari kulli mardumi in şahrhoro taşkil medihand. Dar vilojathoi Farƣona, Namangon, Surxondarjo (hissai balandtarin), Qaşqadarjo, Samarqand toçikon aqallijati zijodtarinro taşkil medihand.

Toçikon dar Eron

Dar Eron du gurūhi buzurgnaƶode vuçud dorad, jake toçikoni nav'i qadim, ki soli 640 ba Hinduston raftand va digare eronijonand. Toçikoni daştī mohrutar va safedtar az toçikoni kuhistonī hastand. Toçikone, ki dar marzi Şarqiji Eron, Xuroson va Fors zindagī dorand, ba lafzu simoi toçikon doxiland.

Toçikoni Eron aslan muhoçiron az Afƣoniston meboşand.

Toçikon dar Pokiston

Toçikoni Pokiston asosan bo zabonhoi gurūhi eroniji şarqī (pomirii) vaxonī suxan megūjand. Zijode az onho dar vilojati Citrol zindagī mekunand. Şumorai onho — 1 mln. 200 haz. nafar.

Toçikoni Cin

 
Uezdi xudmuxtori Toşqūrƣon-Toçikiston dar Cin (bo rangi surx)

Toçikoni Cin gūjandagoni zabonhoi vaxonī va sariqulī meboşand. Onho dar Nohijai xudmuxtori Toşqūrƣon-Toçikistoni vilojati Şinçon-Ūjƣuriston zindagī mekunand. Zabonhoi vaxonī va sarikoliro hukumati cin rasman zaboni toçikī medonad, va toçikon jake az 54 aqallijathoi milliji e'tirofşuda dar Cin meboşand. Şumorai onho — nazdiki 50 haz. nafar.

Toçikon dar Rusija

 
Toçikon (toçikistonijon) dar sub'ekthoi Rusija

Toçikon dar Rusija zijoda az 350000 nafarro (bahoi 2012) taşkil mekunand, ki şahrvandi du davlat ba hisob meravand (Rusija va Toçikiston). Ba ƣajr az in boz zijoda az 1 mln nafar muhoçironi mavsimī dar Rusija koru fa'olijat dorand.

Taşakkul va inkişofi biologiji toçikon (naƶod)

Olimoni çahon, şakli inkişofjobiji biologiji mardumi toçikro ba gurūhhoi Pomiru-Farƣonagī[47] va Bahri Mijonazamin, ki dar doxili naƶodi avrupoī doxil meşavand, çoj kardaand.

Dar donişnomai Brokhauz va Efron, ki dar asri XIX ba naşr omadaast, dar borai şakli zohiriji toçikoni kūhiston, cunin navista şudaast:

«Toçikoni kūhiston, bisjor qaşoq hastand valek az çihati şakli zohiri, şakli xalqhoi bostoniji eronijonro ehtijot kardand. Bisjori onho qadi mijona jo in ki baland, rūi zeboi bajzavī, caşmoni kuşodi rangaş qahvagī va kabud, biniji rosti zebo ba'ze vaqt uqobşakl, peşoniji vase', mūjhoi sijoh, qahvarang va malla dorand.[48]»
     
Duxtarcai toçiki Zarafşonī az dehai Dar-Dar Mardi toçik dar sari dasturxon Bonui toçik az şahri Xuçand

Nigared

Ezoh

  1. ↑ Country Factfiles. — Afghanistan, page 153. // Atlas. Fourth Edition. Editors: Ben Hoare, Margaret Parrish. Publisher: Jonathan Metcalf. First published in Great Britain in 2001 by Dorling Kindersley Limited. London: Dorling Kindersley, 2010, 432 pages. ISBN 9781405350396
  2. ↑ Afghanistan(angl.). Encyclopædia Britannica.
  3. ↑ Afghan, Tajik in Afghanistan(pajvandi dastnoras — ta'rix).
  4. ↑ Afghanistan in 2004 – A survey of the Afghan people (PDF). Kabul, Afghanistan: The Asia Foundation. 2004. Retrieved 2012-11-28.
  5. ↑ Tajik in Tajikistan(pajvandi dastnoras — ta'rix).
  6. ↑ V Duşanbe rodilsja devjatimillionnыj ƶitelь Tadƶikistana(pajvandi dastnoras)
  7. ↑ Cislennostь i natsionalьnыj sostav naselenija dolja tadƶikov v naselenija Tadƶikistan, 2010 godu - 84,3 %.(pajvandi dastnoras — ta'rix).
  8. ↑ Opublikovanы dannыe ob etniceskom sostave naselenija Uzbekistana(rus.). Gazeta.uz(pajvandi dastnoras — ta'rix) (20 avgusti 2021).
  9. ↑ Foltz, Richard. The Tajiks of Uzbekistan. — Central Asian Survey, 1996. — S. 213—216.
  10. ↑ Karl Cordell. Ethnicity and Democratisation in the New Europe. — Routledge, 1998. — S. 201. — 240 p. — ISBN 0415173124. — ISBN 978-0415173124.:

    Consequently, the number of citizens who regard themselves as Tajiks is difficult to determine. Tajikis within and outside of the republic, Samarkand State University (SamGU) academic and international commentators suggest that there may be between six and seven million Tajiks in Uzbekistan, constituting 30 % of the republic's 22 million population, rather than the official figure of 4.7 % (Foltz 1996; 213; Carlisle 1995:88).
  11. ↑ Lena Jonson. Tajikistan in the New Central Asia: Geopolitics, Great Power Rivalry and Radical Islam (International Library of Central Asian Studies). — I.B. Tauris, 2006. — S. 108. — 272 p. — ISBN 978-1845112936. — ISBN 1845112938.:

    According to official Uzbek statistics there are slightly over 1 million Tajiks in Uzbekistan or about 3% of the population. The unofficial figure is over 6 million Tajiks. They are concentrated in the Sukhandarya, Samarqand and Bukhara regions.
  12. ↑ 32 000 000 x 30% = 9 600 000
  13. ↑ There are 1 000 000 Tajiks Persian-speaking native to Pakistan and 220 000 Tajik war-refugees from Afghanistan remain in Pakistan. Ethnologue.com's entry for «Languages of Pakistan'» Bojgonī şudaast 1 sentjabri 2004  sol.. Census of Afghans in Pakistan Bojgonī şudaast 21 marti 2006  sol..
  14. ↑ Tajik (Afghan) in Iran(pajvandi dastnoras — ta'rix). Joshuaproject.net.
  15. ↑ Natsionalьnыj sostav naselenija Rossijskoj Federatsiji soglasno perepisi naselenija 2021 goda(pajvandi dastnoras — ta'rix).
  16. ↑ Cislennostь inostrantsev na territoriji RF(pajvandi dastnoras — ta'rix).
  17. ↑ Skolьko v Rossiji migrantov na 2023 god – kolicestvo v Moskve
  18. ↑ SPRAVEDLIVAJa ROSSIJa – PATRIOTЫ – ZA PRAVDU - Gennadij Semigin: migrantы naxodjatsja v rossijskoj jurisdiktsiji i dolƶnы ƶitь po rossijskim zakonam
  19. ↑ GTZ: Migration and development – Afghans in Germany Bojgonī şudaast 27 sentjabri 2007  sol.: estimate for Tajiks based on total of 100 000 Afghans in Germany.
  20. ↑ Tajik in United States(pajvandi dastnoras — ta'rix). Joshuaproject.net.
  21. ↑ Natsionalьnыj sostav naselenija - Otkrыtыe dannыe - Statistika Kыrgыzstana. www.stat.kg(pajvandi dastnoras — ta'rix).
  22. ↑ (2010)Chinese Nationalities and Their Populations (2010)(pajvandi dastnoras)
  23. ↑ Tajik in United Kingdom(pajvandi dastnoras — ta'rix). Joshuaproject.net.
  24. ↑ Tajik in Kazakhstan(pajvandi dastnoras — ta'rix). Joshuaproject.net.
  25. ↑ Tajik in Sweden(pajvandi dastnoras — ta'rix). Joshuaproject.net.
  26. ↑ Tajik in Turkmenistan(pajvandi dastnoras — ta'rix).
  27. ↑ Tajik in Belgium(pajvandi dastnoras — ta'rix). Joshuaproject.net.
  28. ↑ Tajik, Afghan in Italy(pajvandi dastnoras — ta'rix).
  29. ↑ Vseukrainskaja perepisь naselenija 2001 goda. Raspredelenie naselenija po natsionalьnosti i rodnomu jazыku(pajvandi dastnoras — ta'rix). Gosudarstvennыj komitet statistiki Ukrainы.
  30. ↑ Tajik, Afghan in Finland(pajvandi dastnoras — ta'rix).
  31. ↑ Tajik, Afghan in Netherlands(pajvandi dastnoras — ta'rix).
  32. ↑ Statistics Canada. 2011 National Household Survey: Data tables(pajvandi dastnoras — ta'rix). 11 fevrali 2014 sançida şud.
  33. ↑ Istocnik(pajvandi dastnoras — ta'rix).
  34. ↑ Foltz, 2019, p. 1.
  35. ↑ «Tadƶiki» // Strunino — Tixoretsk. — M. : Sovetskaja entsiklopedija, 1976. — S. 169. — (Bolьşaja sovetskaja entsiklopedija : [v 30 t.] / gl. red. A. M. Proxorov ; 1969—1978, t. 25).
  36. ↑ Tajikistan: History(angl.)(pajvandi dastnoras — ta'rix). Encyclopedia Britannica. 30 apreli 2019 sançida şud. Bargirifta az sarcaşmai avval 12 Dekabri 2010.
  37. ↑ Country Studies: Tajikistan – Historical & Ethnic Background(angl.)(pajvandi dastnoras — ta'rix). Library of Congress (1996). 20 apreli 2020 sançida şud. Bargirifta az sarcaşmai avval 13 marti 2018.
  38. ↑ Cambridge Encyclopedia Vol. 8, pg. 2246, Bactria — Geography, History, Tokharistan, Archaeological sites, with this quote:
  39. ↑ Tadƶiki / T. Kalandarov // Bolьşaja rossijskaja entsiklopedija : [v 35 t.] / gl. red. Ju. S. Osipov. — M. : Bolьşaja rossijskaja entsiklopedija, 2004—2017.
  40. ↑ Massagetы // BRE. T. 19. M., 2011.
  41. ↑ Andronovskaja kulьtura // BRE. T. 1. M., 2005.
  42. ↑ TAJIK i. THE ETHNONYM: ORIGINS AND APPLICATION(angl.). iranicaonline.org. Encyclopaedia Iranica. 27 fevrali 2024 sançida şud.
  43. ↑ Toçikon / N. Ne'matov // Saqofī — Xovaling. — D. : SIEST, 1987. — S. 428—429. — (Entsiklopedijai Sovetiji Toçik : [dar 8 ç.] / sarmuharrir M. D. Dinorşoev ; 1978—1988, ç. 7).
  44. ↑ http://global.britannica.com/EBchecked/topic/581047/Tajikistan/214553/History#ref=ref599015 Bojgonī şudaast 2 Dekabri 2013  sol. ENCYCLOPEDIA BRITANNICA(angl.)]
  45. ↑ (angl.)
  46. ↑ Bartolьd V. V. Tadƶiki (Iz «Entsiklopediji islama») // Soc. v 9 tomax. T. 2 (1). M. : Nauka, 1963. S. 455–457.
  47. ↑ Narodы mira. Istoriko-etnograficeskij spravocnik. Glavnыj redaktor Ju. V. Bromlej. M. Sovetskaja entsiklopedija. 1988(rus.)
  48. ↑ Toçikoni kūhiston/ Doiratulmaorifi Brokgauz va Efron(rus.)

Adabijot

  • A History of the Tajiks: Iranians of the East (Ta'rixi toçikon: Eronijoni şarqī), London (2019) va Kobul (2020)(naşrijahoi anglisī va darī).
  • Ta'rixi muxtasari xalqi toçik. — Stalinobod, 1947;
  • Istorija tadƶikskogo naroda v kratkom izloƶenii, t. 1. S drevnejşix vremjon do Velikoj Oktjabrskoj sotsialisticeskoj revoljutsiji 1917 g. — M., 1949, 1952, 1955;
  • Tadƶiki. Drevnejşaja, drevnjaja i srednevekovaja istorija. — M., 1972. — 866 s.;
  • Toçikon. Ta'rixi qadimtarin, qadim, asri mijona va davrai nav. Kitobi 1,2. — Duşanbe,1998. — 870 s.;
  • Toçikon. Ta'rixi qadim, asri mijona va davrai nav. Kitobi 1,2. — Duşanbe,2008.- 870 s.

Pajvandho

Bargirifta az "https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Тоҷикон&oldid=1392127"