สมัน (อาหาร)

สมัน

ชื่ออื่น	ซามา
ประเภท	เครื่องโรยหน้า
แหล่งกำเนิด	ประเทศไทย
ภูมิภาค	ปตานี
ส่วนผสมหลัก	เนื้อกุ้ง, เนื้อปลา, ส้มแขก, กะทิ, พริกแห้ง, หอมแดง, กระเทียม, น้ำตาลแว่น, มะพร้าวคั่ว, เกลือ
ตำราอาหาร: สมัน

สมัน หรือ ซามา ในภาษามลายูปัตตานี เป็นเครื่องโรยหน้าชนิดหนึ่งของไทย พบได้ทั่วไปในจังหวัดปัตตานี จังหวัดยะลา และจังหวัดนราธิวาส โดยจะรับประทานเคียงเป็นหน้าข้าวเหนียว ข้าวเหนียวมูน ต่างไส้ขนมปัง เคียงกับนาซิดาแฆ นาซิตีแนะ หรือโรยหน้าขนมกอและลือเมาะ มีลักษณะและหน้าที่อย่างเดียวกันกับกระฉีก หากแต่กระฉีกจะมีรสชาติหวานมันและใช้มะพร้าวขูดเป็นวัตถุดิบหลัก สมันมีสองรูปแบบหลักคือ สมันกุ้ง (หรือ ซามาอูแด) กับสมันปลา (หรือ ซามาอีแก) และยังมีสมันรูปแบบอื่นตามวัตถุดิบหลัก ถือเป็นอาหารที่มีอายุการเก็บรักษาได้นานแรมเดือน และกลายเป็นหนึ่งในเสบียงกรังสำหรับชาวมุสลิมที่ไปแสวงบุญที่นครมักกะฮ์ในยุคก่อน

โดยวิธีการทำสมัน จะนำกระเทียม หอมแดง พริกแห้ง (บ้างก็ไม่ใส่พริก) ตำ (หรือปั่น) พอละเอียดแล้วใส่กะทิ ทำเป็นพริกแกง ส่วนเนื้อกุ้งและเนื้อปลานำมาตำ (หรือปั่น) ให้ละเอียดเช่นกัน จากนั้นให้นำพริกแกงมาผัดในกระทะจนหอม แล้วใส่เนื้อกุ้งและปลาที่ละเอียดแล้ว และใส่ส้มแขกลงไป จากปรุงรสด้วยน้ำตาลแว่นและเกลือ ผัดให้แห้งราวหนึ่งชั่วโมงจึงแล้วเสร็จ สมันบางสูตรอาจใช้มะพร้าวคั่ว เนื้อปลาย่าง หอมแดง ตะไคร้ เกลือ และน้ำตาล เป็นวัตถุดิบหลัก