Allah sayfasının kaynağını görüntüle

{{koruma}}
{{İçin|İslam öncesi Arap Yarımadası'ndaki teorik tanrı|Allah (Ay tanrısı)}}
{{Allah}}
'''Allah'''{{adn|Bu sözcüğün, diğer [[semitik diller]]deki karşılığı şunlardır: 
{{dil-he|אלהא|t=Elaha}}, {{dil|arc|ܐܠܗܐ}}, ''ʼĔlāhā''; [[Kutsal Aramice]]: ܐܲܠܵܗܵܐ, ''ʼAlâhâ''.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.hristiyan.net/tanribilgisi/TB-3.htm |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=23 Ekim 2014 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20141023131416/http://www.hristiyan.net/tanribilgisi/TB-3.htm |arşivtarihi=23 Ekim 2014 |ölüurl=evet }}</ref>}} ({{dil|ar|الله|}}, <small>[[Arapçanın romanizasyonu|romanize]]:</small> {{ses|Ar-Allah.oga|''Allāh''}}, {{IPA|ar|ɑɫˈɫɑː(h)}}), [[İbrahimî dinler]]de geçen tek [[Tanrı]]'yı ifade eden [[Arapça]] [[sözcük]]tür.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.pbs.org/empires/islam/faithgod.html|başlık=God|eser=Islam: Empire of Faith|yayıncı=PBS|erişimtarihi=18 Aralık 2010|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140327034958/http://www.pbs.org/empires/islam/faithgod.html|arşivtarihi=27 Mart 2014|ölüurl=hayır}}</ref><ref>"Islam and Christianity", ''Encyclopedia of Christianity'' (2001): Arabic-speaking Christians and Jews also refer to God as ''Allāh''.</ref><ref name="gardet-allah">{{Ansiklopedi kaynağı|url=http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/allah-COM_0047|başlık=Allah|ansiklopedi=Encyclopaedia of Islam Online|ad=L.|soyadı=Gardet|erişimtarihi=2 Mayıs 2007|editör1-ad=P.|editör1-soyadı=Bearman|editör2-ad=Th.|editör2-soyadı=Bianquis|editör3-ad=C.E.|editör3-soyadı=Bosworth|editör4-ad=E.|editör4-soyadı=van Donzel|editör5-ad=W.P.|editör5-soyadı=Heinrichs|yayıncı=Brill Online|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190403114258/https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/allah-COM_0047|arşivtarihi=3 Nisan 2019|ölüurl=hayır}}</ref> ''Allah'' ismini [[Müslümanlar]] dışında [[Hristiyan]] [[Türkler]]<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.katolik-kilisesi.org/cet-baskani-mons-martin-kmetec-2024-yilini-turkiye-efkaristiya-yili-olarak-ilan-etti/|başlık=CET Başkanı Mons. Martin KMETEC, 2024 yılını Türkiye Efkaristiya Yılı olarak ilan etti|erişimtarihi=12 Mayıs 2024|arşivurl=https://web.archive.org/web/20240512154228/https://www.katolik-kilisesi.org/cet-baskani-mons-martin-kmetec-2024-yilini-turkiye-efkaristiya-yili-olarak-ilan-etti/|arşivtarihi=12 Mayıs 2024|ölüurl=hayır}}</ref>, [[Gagavuzlar]]<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.pigizois.gr/moldavia/KISA_DUA_KITABI_GAGAUZCA1.pdf|başlık=Gagavuzca Dua Kitabı|erişimtarihi=12 Mayıs 2024|arşivurl=https://web.archive.org/web/20240216224755/https://pigizois.gr/moldavia/KISA_DUA_KITABI_GAGAUZCA1.pdf|arşivtarihi=16 Şubat 2024|ölüurl=hayır}}</ref>, [[Yahudi Arapçası]] konuşan [[Yemen'deki Yahudilerin tarihi|Yemen Yahudileri]] ve bazı [[Mizrahi Yahudileri]] topluluklarıyla [[Malta]]'da yaşayan [[Katolik Kilisesi|Roma Katolikleri]], [[Orta Doğu]]lu [[Semitik]] [[Hristiyan]]lar olan [[Arap Hristiyanlar]], [[Aramiler]], [[Maruniler]], [[Süryaniler]] ve [[Keldaniler]] de kullanır.<ref name="ozhanozturk.com">{{Web kaynağı |url=http://ozhanozturk.com/2017/09/20/islami-terimler-sozlugu-a/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=23 Temmuz 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200724132139/https://ozhanozturk.com/2017/09/20/islami-terimler-sozlugu-a/ |arşivtarihi=24 Temmuz 2020 |ölüurl=evet }}</ref>

[[İbrahimî dinler]]in kitaplarında [[Tanrı]] [[Kişisel tanrı|kişileştirilmiş bir yaratıcıdır]]. Birincil kişi olarak konuşur ve bazen insanların karşısına "[[Antropomorfizm|insan görüntüsü]]" ile çıkar.<ref>Williams, W. Wesley, "A study of anthropomorphic theophany and Visio Dei in the Hebrew Bible, the Qur'an and early Sunni Islam", University of Michigan, March 2009</ref> İslam'da Allah Müntakim (intikam alan), Mütekebbir (büyüklenen)dir. Ayrıca Sabur (çok sabırlı), celil (Celalet; 1/azamet, 2/hiddetlilik, hışım), rahim (çok merhametli), halim (yumuşak huylu), vedud (sevecen) gibi insani duygular ifade eden isimlerle de anılır ve insana ait özelliklerin de aslında Allah'a ait olduğu ifade edilir. [[Hristiyanlık]]ta Tanrı baba gibi, [[Tasavvuf|Sufîlik]]te arkadaş gibidir.<ref>"The man who realizes God as a friend is never lonely in the world, neither in this world nor in the hereafter. There is always a friend, a friend in the crowd, a friend in the solitude; or while he is asleep, unconscious of this outer world, and when he is awake and conscious of it. In both cases the friend is there in his thought, in his imagination, in his heart, in his soul." [[Hazrat Inayat Khan]], quoted from ''The Sufi Message of Hazrat Inayat Khan''</ref> Tanah'ta da [[Yahve]]'nin sık sık kişileştirildiği görülür.

Tanrı hakkında [[teşbih]]i [[antropomorfizm|antropomorfik]] bir dil kullanılıp kullanılamayacağı Yahudi, Hristiyan ve İslam düşünce tarihinde oldukça yoğun tartışmaların konusu olmuştur. İbrahimî dinlerin kutsal kitaplarında Tanrı'yı teşbih eden, antropomorfik örneklere rastlanabileceği gibi O'nu yaratıklara benzemekten [[tenzih]] eden ifadelere de rastlanmaktadır. Genel bir bakışla [[Kur'an]] ve [[Kitâb-ı Mukaddes]]'te tenzihten çok teşbihin var olduğu söylenebilir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.tlck.org.tr/wp-content/uploads/2015/04/III_TLCK_2._kitap_BASKI.pdf |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=17 Nisan 2017 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20170418081619/http://www.tlck.org.tr/wp-content/uploads/2015/04/III_TLCK_2._kitap_BASKI.pdf |arşivtarihi=18 Nisan 2017 |ölüurl=evet }}</ref>

== Etimoloji ve tarihî kullanım ==
Allah, aslen Arapça bir kelimedir.<ref>Fahri Razi, Tefsirü'l-Kebir, c. 1, s. 1363.</ref> 
Bazıları İbranicedeki “İyl” veya Süryanice ve Kildancadaki “İlaha” kelimelerinden türediğini ileri sürmüşlerdir.<ref>Fahri Razi, Tefsirü'l Kebir, c. 1, s. 1363; Sadıki, el-Furkan, c. 1, s. 82, 83.</ref> Elbette sırf benzerlik, kelimenin Arapça olmadığına ve başka dillerden alındığına delalet etmez.<ref>Muhakkik, Esma ve Sıfatı İlahi, c. 1, s. 31; Subhani, Mefahimu’l-Kur’an, c. 6, s. 110.</ref>

=== Ad hakkındaki Müslüman görüşleri ===
[[İsmail Hakkı Altuntaş]] "Allah kelimesinin 'ilah'dan türetilmiş olduğu bunun da Sami dinlerin ortak kullanımı olan El/İl den türetilmiş olduğu daha kabul edilebilir bir görüştür. Pagan baş Tanrısı ölümsüz [[El (tanrı)|El]]’in isminin geçirdiği linguistik değişmelerin Hem Yahudilere hem Müslümanların hem de diğer birçok dinin Tanrı isimlerinin oluşumunda katkıda bulunmuş olacağı ihtimali kesinlikle göz ardı edilmemelidir. Bütün dinler bir önceki dinlerin inanç, dil, kültür, yaşam, dünya görüşü gibi birçok ögelerinden beslenerek gelişmişlerdir. Aramca-[[Süryanice]] konuşan [[İsa]] da Tanrı'ya son nefesinde şöyle diyordu: 'Eli, Eli, lama şevaktani', ‘Tanrım, Tanrım beni neden terk ettin?” demiştir.<ref>{{Web kaynağı |url=https://ismailhakkialtuntas.com/2016/10/19/israil-israelin-tanrisi-el-ile-allah-isminin-tarihi-derinliklerine-etimolojik-bir-seyahat/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=16 Mart 2017 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20161030202325/https://ismailhakkialtuntas.com/2016/10/19/israil-israelin-tanrisi-el-ile-allah-isminin-tarihi-derinliklerine-etimolojik-bir-seyahat/ |arşivtarihi=30 Ekim 2016 |ölüurl=evet }}</ref>

Arapçadaki “ilah” adının, Süryanice olduğu, “Laha” veya Aramice “alâha” kelimesiyle ilgili olacağı üzerinde duranlar da olmuştur.{{kaynak belirt}}

[[Diyanet İşleri Başkanlığı]]na göre [[İslam]]da Allah'ın [[Tektanrıcılık|tek, karşıtı, benzeri ve ortağı olmayan]] yaratıcının "özel adı" olduğuna, ayrıca bu ismin kemal, cemal ve celal sıfatlarının ifade ettiği anlamların tamamını kapsadığına, ismin Türkçe "[[Tanrı]]", Arapça [[İlah|"ilah"]], İngilizce [[:en:God|"god"]], Almanca [[:de:Gott|"gott"]], Farsça [[:fa:خدا|"hüda"]] gibi Tanrı için ad olarak kullanılan bütün kelimelerden farklı olduğuna inanılır.<ref name="kurul.diyanet.gov.tr">{{Web kaynağı | başlık = Din İşleri Yüksek Kurulu-Dinî Kavramlar Sözlüğü | url = https://kurul.diyanet.gov.tr/SoruSor/DiniKavramlarSozlugu.aspx#.VFSwDTSsWSo | yayıncı = kurul.diyanet.gov.tr | erişimtarihi = 29 Kasım 2014 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150315024846/https://kurul.diyanet.gov.tr/SoruSor/DiniKavramlarSozlugu.aspx#.VFSwDTSsWSo | arşivtarihi = 15 Mart 2015 | ölüurl =evet}}</ref>{{Ölü bağlantı}}

Buna göre ''İlah'', ''tanrı'', ''rab'' gibi kelimeler cins adı sayılır, çoğul olarak kullanılabilirler.<ref name="kurul.diyanet.gov.tr" />{{Ölü bağlantı}}

Diyanet İşleri Başkanlığınca Allah isminin "el-ilah" kelimesinden türediği görüşü tercih edilmiştir.<ref name="kurul.diyanet.gov.tr" />{{Ölü bağlantı}}
=== Allah inancının gelişimi ===
{{Ana|Kelam|Akait|İnsan biçimcilik|Arş|Müteşabih}}

'''İslam öncesi değişimler''': İbrani dini metinlerindeki Tanrı ile ilgili [[İnsan biçimcilik|insanbiçimci]] anlatımlar zaman içerisinde hafifletilir veya yok edilirler. Örneğin [[Kitab-ı Mukaddes]]’teki [[Yunus kitabı]]nın, [[Midraş]] türü, tarihi bir gerçekliğe dayanmayan, eğitim veya öğüt amaçlı<ref name="dinbilimleri.com">{{Web kaynağı |url=http://www.dinbilimleri.com/Makaleler/506728657_0702050271.pdf |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=19 Haziran 2012 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20130209000237/http://www.dinbilimleri.com/Makaleler/506728657_0702050271.pdf |arşivtarihi=9 Şubat 2013 |ölüurl=evet }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://www.jewishencyclopedia.com/articles/8751-jonah-book-of |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=28 Aralık 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20201230202432/http://www.jewishencyclopedia.com/articles/8751-jonah-book-of |arşivtarihi=30 Aralık 2020 |ölüurl=hayır }}</ref> Tevrat kıssasında Yahudi tercümanlar, antik metindeki insanbiçimci betimlemeleri kaldırmıştır.

{{Bap|jon|1:6}}'da Masoretik Metin'de (MT) "...Tanrı belki halimizi görür de yok olmayız..." diye yazarken Yunus Targum'unda bu pasaj "...belki Tanrı'dan üzerimize rahmet gelir..." yazmaktadır. Gemi kaptanının teklifi tanrısal geleceği değiştirmekten çok tanrısal acımayı elde etmeye yöneliktir. MT'de {{bap|jon|3:9}}'da "Belki o zaman Tanrı düşüncesini değiştirip bize acır, kızgın öfkesinden döner de yok olmayız" derken Targum'da "Her kimin anlayışında günah varsa tövbe etsin ve Tanrı tarafından bize acınacak" yazar. Tanrı düşüncesini değiştirmemektedir, acımaktadır.

[[Muazzez İlmiye Çığ]]'a göre İbrahimi dinlerde tanrı tarih içerisinde insanbiçimci tanımlamalardan arındırılarak daha soyut kavramlarla ifade edilen, değişerek gelişen bir figürdür. Başlangıçta gökte bir saray içerisinde, etrafında bir sürü yaratıkla yaşayan, göğe merdivenle inip çıkan, diğer tanrıları da  tanıyan insan biçiminde bir aile veya klan tanrısı iken, zaman içerisinde seks yaşamları ve insani özellikleri yok edilerek sadece melekler ve şeytanlar üzerinden konuşan ulusal ve son aşamada evrensel tanrı figürüne dönüşür.<ref>M. İlmiye Çığ, İbrahim Peygamber, s. 20.</ref> Bu aşamada evrenin yaratıcısı olan Tanrı; sonsuz, her şeye gücü yeten ve her şeyi bilen bir tanrıdır. Günümüzde İbrahimî dinler Tanrı'nın zamandan ve mekandan bağımsız olduğuna inanır, bu yüzden Tanrı somut evrenden bağımsızdır ancak yine de yakarışları duyar ve tepki verir.

====İslam'da Allah inancının gelişimi====
Tek ve benzersiz Allah [[inanç|inancı]] [[İslam]]i [[tevhid]] inancının temelidir. "Allah" sözcüğü Kur'ân'da 2699 kez tekrarlanır. [[İhlas Suresi]], [[İslâm]]'ın Allah inancını özetler: "De ki; O Allah bir tektir. Allah [[Samed]]'dir. Doğurmamıştır ve doğurulmamıştır. Ve O'na hiçbir şey denk olmamıştır."

Bunun yanında; "Allah, Âdem'i kendi biçiminde yarattı",<ref>Buhari, e's-Sahih, hadis no: 1367; Müslim, hadis no: 2841.</ref> "Resulullah buyurdular ki: "Biriniz sırtüstü uzanıp, sonra da ayak ayak üstüne atmasın.",<ref>Müslim, e's-Sahih, Kitabu'I-Libâs/72-74, hadis no: 2099; Ebu Dâvûd, Sünen, Kita-bu'l-Edeb/35, hadis no: 2767</ref> Resulullah'ı dinledim, "O gün bacak açılır ve secdeye çağrılırlar ama güç yetiremezler" (Kalem 42) mealindeki ayetle ilgili olarak şöyle diyordu: "Rabbimiz baldırını açar, her mü'min erkek ve her mü'min kadın O'na secde eder. Dünyada iken kendisine ikiyüzlülük ve gösteriş olarak secde edenler geri kalırlar. Onlar da secde etmeye kalkarlar, ancak sırtları bükülmeyen yekpare bir tabakaya dönüşür<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.halveti.tc/hadisler.php?pid=243 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=7 Temmuz 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20211022104120/https://www.halveti.tc/hadisler.php?pid=243 |arşivtarihi=22 Ekim 2021 |ölüurl=hayır }}</ref> ve benzeri anlatımlar dini kaynaklarda yer alır.

Din bilginleri yaratıklara benzemeyen ve her türlü eksik sıfatın dışında tutulduğunu, Allah anlatımıyla çelişen insan biçimci anlatımları [[müteşâbih]] (kapalı anlamlı) olarak nitelendirip gerçek anlamının bilinemeyeceğini söylerler.<ref>{{Web kaynağı | url = https://sorularlaislamiyet.com/allah-ahirette-peygamberlere-kimligini-kanitlamak-icin-bacagini-acip-baldirini-gosterir%E2%80%9D-anlamindaki | başlık = "Allah, ahirette peygamberlere kimliğini kanıtlamak için bacağını açıp baldırını gösterir.” anlamındaki hadisi nasıl anlamak gerekir? » Sorularla İslamiyet | erişimtarihi = 23 Mayıs 2021 | tarih = 30 Ocak 2007 | dil = Türkçe | çalışma = Sorularla İslamiyet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20201128214741/https://sorularlaislamiyet.com/allah-ahirette-peygamberlere-kimligini-kanitlamak-icin-bacagini-acip-baldirini-gosterir%E2%80%9D-anlamindaki | arşivtarihi = 28 Kasım 2020}}</ref>

Kur’an ve hadis anlatımlarında Allah kızar ve öfkelenir, "öç alma" yoluna gider, yatışır, düşünür, acır (Rahim), bağışlar; "efendi (Rabb) ve "kral" (Melik) olur, [[Kabe|evi]] ve [[Arş|tahtı]] vardır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.kuranmeali.com/AyetKarsilastirma.php?sure=69&ayet=17 |başlık=Hakka 17 |erişimtarihi=7 Ağustos 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20201027180234/https://www.kuranmeali.com/AyetKarsilastirma.php?sure=69&ayet=17 |arşivtarihi=27 Ekim 2020 |ölüurl=hayır }}</ref> "Zorba" (Cebbar), "sevecen, "(Vedûd), öfkelidir (Celil). Kur'an'da insansı bir dil ile Muğire Oğlu Velid’e zenim (soysuz) şeklinde hakaret edilir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.kuranmeali.com/AyetKarsilastirma.php?sure=68&ayet=13 |başlık=Kalem 13 |erişimtarihi=7 Ağustos 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200623061646/http://www.kuranmeali.com/AyetKarsilastirma.php?sure=68&ayet=13 |arşivtarihi=23 Haziran 2020 |ölüurl=hayır }}</ref> [[Kur'an]]’da [[Allah'ın isimleri|Allah'ın 99 ismi]] arasında verilen [[Müntakim|intikam alan]], [[Sabûr|sabırlı olan]] gibi isimler ile (ant içme, beddua etme,''<ref>Tebe 30, Zariyat 8–11, Münafıkun 4, Müddeessir 18–25, Tebbet 1-5</ref>'' hikâyeler anlatma, kendisine dostlar ve düşmanlar edinme gibi) eylemler [[kişisel tanrı]] olarak tanımlanan ve [[Tanrı]]’ya [[insan]]î [[sıfat]]lar atfeden diğer örneklerdir.

İslamda [[Selefilik|selef devri]] olarak adlandırılan, başlangıçta sorgulanmayan ve inanç açısından sorun olarak görülmeyen Allah’ın zatı, sıfatları ve eylemleriyle ilgili inancın teşbih-tenzih tartışmaları üzerinden belirli değişimler geçirdiği, [[Gök katları|gökyüzü]]nde [[arş]]ta (koltuk) oturan, iki eli,<ref>Sad 75</ref> yüzü,<ref>Bakara 115</ref><ref>Rahman 27</ref> "gözler"i,<ref>Hud 37</ref><ref>Mü'mimun 27</ref><ref>Tur 48</ref><ref>Taha 39</ref> karnı, bacağı gibi insani sıfatlarla tanımlanan yaratıcı inancının [[kelam]]cılar tarafından sorgulandığı, bu kapsamda farklı görüş ve [[mezhep]]lerin ortaya çıktığı görülür.<ref>{{Web kaynağı|url=https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/160588|başlık=İLM-İ KELÂM’IN DOĞUŞU VE DOĞASI HAKKINDA FELSEFÎ BİR TAHLİL|erişimtarihi=20 Ocak 2024|yazarlar=Mehmet Fatih Birgül|tarih=2014|çalışma=|yayıncı=Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi|arşivurl=https://web.archive.org/web/20221223210437/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/160588|arşivtarihi=23 Aralık 2022|ölüurl=}}</ref>

* [[Maturidi]]-[[Eşari]]: Görme ve duyma gibi sınırlı bir [[kişisel tanrı|insan-tanrı benzetmesini]] kabul eder. Kur'an'da geçen Allah'ın eli, yüzü vb. ifadeler [[müteşabih]] kavramı ile açıklanır.
* [[Şiî]]: Sembolik ifadelerle Allah'ın anlatılmasını onaylar.
* [[Sufîzm|Sufî]]: Allah'ın şeklinin olmadığına, sonsuz olduğuna, şimdiki halimizin onu görmeye gücünün yetmediğine ve Allah'ın "her yerde" olduğuna inanır.
* [[Mutezile]]-[[Cehmiyye]]: Cehmiyye ve İslamda akılcı mezhep olarak bilinen Mutezile [[Tevhit|Tevhide]] aykırı bularak Allah'ın herhangi bir şekilde insana benzetilmesine karşı çıkar ve [[soyut]]lama yapar.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.beytulhikme.org/SozlukGoster.aspx?ID=60&Baslik=E%C5%9F%27ari%20D%C3%BC%C5%9F%C3%BCncede%20Antropomorfizm | başlık = Beytulhikme Felsefe Dergisi | arşivengelli = evet | erişimtarihi = 8 Eylül 2014 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20140908112841/http://www.beytulhikme.org/SozlukGoster.aspx?ID=60&Baslik=E%C5%9F%27ari%20D%C3%BC%C5%9F%C3%BCncede%20Antropomorfizm |arşivtarihi= 8 Eylül 2014 | ölüurl =evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://ktp.isam.org.tr/pdfdrg/D02628%5C2008_12/2008_12_BAYCARAT_AKA.pdf |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=8 Eylül 2014 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20160308180316/http://ktp.isam.org.tr/pdfdrg/d02628/2008_12/2008_12_baycarat_aka.pdf |arşivtarihi=8 Mart 2016 |ölüurl=evet }}</ref>
* [[Mücessime]], [[Müşebbihe]], [[Selefi]], [[Vahhabi]]: Allah'ı teşbihlerle anlatır, ona gerçek anlamda el-yüz atfeder ve arşta oturduğunu kabul eder. Selefiliğin teorisyeni kabul edilen [[İbni Teymiyye]] "Allah, arş kadardır, ne ondan büyük ne de ondan küçüktür." ifadelerini kullanmıştır.<ref>{{Web kaynağı |url=https://tr.wikishia.net/view/%C4%B0bn_Teymiye |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=1 Eylül 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200520144109/http://tr.wikishia.net/view/%C4%B0bn_Teymiye |arşivtarihi=20 Mayıs 2020 |ölüurl=hayır }}</ref>
* Tefvizcilik: [[Müteşâbih]] ayetleri sorgulamaz ve olduğu gibi kabul eder. Tamamen [[Zahirilik|zahirî]] ispat etmeye çalışmaz veya [[Tevil|te'vil]] etmez. Onun yerine ayeti olduğu gibi kabul edip bu soruları sormaz ve dile getirmez. [[Selef-i Salihin|Selef-i Salihîn'de]] bunun yapıldığı görülmektedir.

İslam din felsefesinin geleneksel adı olan [[Kelâm]]cılıkta Allah'a zaman ve mekan izafe edilmesi onun [[mücessime|cismanileştirilmesi]] olarak değerlendirilir. Ayrıca Allah'ın insana benzetilmes [[müşebbihe]] olarak tanımlanır, İslâmdışı ve [[Küfür (İslam)|küfür]] kabul edilerek reddedilir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://acikerisim.selcuk.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/123456789/2591/280995.pdf?sequence=1 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=6 Nisan 2017 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20170407053618/http://acikerisim.selcuk.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/123456789/2591/280995.pdf?sequence=1 |arşivtarihi=7 Nisan 2017 |ölüurl=evet }}</ref> Tevrat’taki "Yakup ile güreşe tutuşan [[Tanrı]]" (Hoşea 12:3) ve Hristiyanlık üçlemesindeki "Baba Tanrı" figürü eleştirilir. [[Kelâm]]cılar Kur'ân ve kudsi [[hadis]]ler gibi İslâmî kaynaklarda kullanılan Allah'a mekân (gök, arş (taht) izafe eden (Taha-5 ve Araf 54))<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.sahihhadisler.com/?pid=p&id=3845&mcid=262 | başlık = Sahih Hadisler | website = www.sahihhadisler.com | arşivengelli = evet | erişimtarihi = 15 Temmuz 2020 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20200715204817/http://www.sahihhadisler.com/?pid=p&id=3845&mcid=262 |arşivtarihi= 15 Temmuz 2020 | ölüurl = hayır }}</ref> ve “Allah’ın eli” Allah’ın yüzü”, "insanın [[Rahmân]] suretinde yaratılması"<ref>Buhari İstizan, 1</ref><ref>Müslim 1, 115</ref> gibi ifadelerle Allah'ın işitmesi, görmesi gibi ifadeleri mecazi ifadeler olarak tanımlarlar.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.risaleakademi.com/guencel/alntlar/risale-i-nur/2098-24-mektubun-erh-ve-zah |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=29 Mart 2012 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20110921022254/http://www.risaleakademi.com/guencel/alntlar/risale-i-nur/2098-24-mektubun-erh-ve-zah |arşivtarihi=21 Eylül 2011 |ölüurl=hayır }}</ref>

=====İslam'da Arş=====
{{Ana|Arş|melek}}
Allah [[melek]]ler tarafından taşınan ve kendisine övgüler sunularak etrafında dönülen arş adı verilen bir tahtta oturur.<ref>Taha 5; Zümer 75; Mü'min 7; Hakka 17</ref> Âlemin idaresi de buradan yapılmaktadır.<ref>Ahmed b. Hanbel, s. 102; İbn Teymiyye, resail, IV, 111-112</ref> Arş koç veya insan, arslan, öküz, kartal yüzlü meleklerce taşınır. Bazı rivayetlerde sayıları dört olan taşıyıcıların sayısının ahirette bazı peygamberlerin de katılmasıyla sekize ulaşacağı, Allah’ı tespih ederken Arapça, diğer zamanlarda ise Farsça konuştukları rivayet edilir.<ref>Taberi, XXIV, 19, 26; XXIX, 33; Zemahşeri, III, 415; Kazvini, I, 86</ref> Malzeme ve ebad: Rivayetlere göre arş nurdan, nur suyundan veya yakuttan yaratılmış büyük sütunları bulunan bir tahttır.<ref>Buhari, Halku efalil ibad, s. 194; Tirmizi, daavat, 79; İbn Hacer, 239</ref> Arş altı, üstü, sağı, solu, ağırlığı, gölgesi, köşeleri, sütunları olan, kubbe şeklinde büyük bir nesnedir.<ref>Buhari, Tevḥid 22, 23; Müslim, iman 327, Tevbe 14, Zikir 61-63; Tirmizi, tefsir 41</ref>  Yedi gök ile yer, kürsüye göre çölün ortasına atılmış bir yüzük halkası, Arşın kürsüye göre büyüklüğü ise, çölün halkaya olan büyüklüğü kadardır.<ref>İbn Belban, el-İhsân fî takrîbi Sahîhi İbni Hibbân, II, 66, nr. 361</ref> Yeri: Arş [[Gök katları|yedinci göğün]] üzerindeki firdevs/  adn cennetinin üstünde, Allah da arşın üzerinde bulunmaktadır. Güneşin yörüngesi arşın altındadır ve güneş ışığını arşın nurundan alır.<ref>Buhari, Tevḥid 23; Müslim, iman 250-251</ref>

===== Kelamcılara göre Allah'ın sıfatları =====
{{Ana|İslam'da Allah'ın sıfatları}}
Allah'ın sıfatları İslam akait mezheplerini oluşturan ve kendilerine [[kelam]]cı denilen İslâm felsefecileri tarafından tanımlanan sıfatları ifade eder. Tartışmalar İslam entelektüelizminde zamanla daha soyut (müteal, varlıküstü) bir tanrı tanımlamasını da beraberinde getirmiştir. Kelamda Allah'ın vücudu veya varlığı, ''şuunat'' olarak ifade edilen fiilleri, isimleri ve sıfatları ile ele alınmıştır.

Kelamcılara göre Allah'ın kendisi bilinmez, Allah'ı bilmek, sıfatlarını bilmekle olur. Mezheplere göre farklılık arz etmekle beraber, Allah'ın sıfatları [[:wikt:uluhiyet|uluhiyet]]in ayrılmaz gereği olarak kabul edilen ''zatî'' ve ''subûtî'' sıfatlardan oluşur;

;Zatî sıfatlar: Sadece Allah'ta mevcut olduğuna inanılan sıfatlardır. Varlığının vacib (zorunlu) olması ([[:wikt:vücud|vücud]], [[İbn-i Sînâ]]'ya ait tabirle ([[:wikt:vâcibülvücûd|vâcibülvücûd]]), ezeli oluşu ([[:wikt:kıdem|kıdem]]), bâki oluşu ([[:wikt:beka|beka]]), tek ilah oluşu ([[Vahdaniyyet]]), varlıklarına benzememesi ([[Muhalefetun lil havadis]]), hiçbir şeye ihtiyacı olmaması, kendi nefsi ile kaim olması ([[Kıyam bi nefsihi]]).

;Subûtî sıfatlar: Kelamcılar tarafından Allah'ın ''mahiyyet-i nefsü'l emriyesinde'' sabit ve daimi olan, ancak diğer varlıklarda da benzerleri bulunan sıfatlar olarak tanımlanırlar. [[Hayat]] sahibi oluşu, [[ilim]] sahibi oluşu, işitmesi ([[:wikt:semi|Semi]]), görmesi ([[:wikt:basar|basar]]), irade etmesi, bir şeyi dilemesi ([[İrade]]), gücünün yetmesi ([[:wikt:kudret|kudret]]), söz söylemesi ([[Kelam]]) olarak sıralanabilir. Yaratma (Tekvin) da subûtî sıfatlardan kabul edilmiştir.

====== Kelam anlayışında Allah'ın varlığı ve birliğinin delilleri ======
{{Ana|Tanrının varlığı|Tektanrıcılık|Tevhid (din)|Şirk}}
Kelâmcılar arasında Allah'ın varlığının ispatı ve sıfatları [[kelam]]cılar uzun tartışmalara konu olmuştur. [[Kelâm]]cılar Allah'ın mahiyetinin bilinemeyeceğini, ne olmadığının ise akılla bilinebileceğini ifade ederler. Buna göre Allah'ın benzeri olmadığı gibi, zıddı da yoktur.

İyilik ve kötülük tanrısının ayrı düşünüldüğü [[Manicilik]] ve [[Zerdüştçülük]] gibi dinlerden farklı olarak, İslam tek tanrı inancını benimsemiş ve “iyilikler gibi kötülükler de Allah'tandır” ön kabulü imanın esaslarından sayılmıştır.

[[Kelâm]]cılar Allah'ın varlığını kanıtlama amacıyla bazı önermeler saymışlardır:

* [[Hudus delili]]: "Evren'deki her şey sonradan olduğuna göre bunların öncesinde ve bunların hepsine sebep (ilk sebep) olan bir varlık olmalıdır."
* [[Nizam delili]]: "Evren'deki nizam bir nizam kurucunun varlığını kanıtlar."
* [[İmkan delili]]: "Evren'deki her şeyin olması da mümkündür, olmaması da. Bu kuralın bir istisnası olmalıdır, yani yokluğu imkânsız olan, Allah'tır."
* [[İlm-i evvel delili]]: "Evren'deki her şey ilim (ön bilgi) ile var olabilir. Bu bilgiye sahip birisi olmalıdır."
* [[Kabul-u amme delili]]: "Herkes Tanrı'nın varlığını kabul eder, öyleyse vardır."

Diğerleri: [[İbda delili]], [[İhtira delili]], [[Burhan-i Inni]] (Eserden muessire), [[Burhan-i Limmi]] (Muessirden esere), [[Burhan-i Temanu]], [[Burhan-i Telazum]].{{Kaynak belirt}}

Zatî sıfatlardan olan [[vahdaniyyet]], [[İslâm]]i [[literatür]]de, [[Hristiyanlık]]la ilgili en bariz farklılığı oluşturması nedeniyle, önemli yer tutar. [[İhlas Suresi]]'nde formüle edilen şekliyle, Allah birdir (sayı olarak - [[vahid]]iyyet) ve benzersizdir. (mahiyyet-i nefs-ül emriyesi itibarıyla - [[:wikt:ehadiyyet|ehadiyyet]]).

===== Sufî görüşleri =====
{{Ana|Hulul|Vahdet-i vücud}}
Sufîlere göre Allah her şeyde ayandır (görünen) ve aslında her şeydir. Onun dışındaki varlık alemi, varlığı ve yokluğu eşit olan bir hayaldir. Allah insanların şekline ve vücuduna girer ([[hulul]]) ve kendisiyle konuşulur, arkadaşlık kurulur.

[[Hallâc-ı Mansûr]]'a göre ise [[Müşebbihe]] itikadî mezhebindeki görüşlere benzer fikirlere inanmak büyük günahlardan sayılmakta ve neticede kişiyi "[[Tevhid (din)|tevhîd]]" inancının dışına iterek, onun varlığının inkârına kadar sürüklemekteydi.<ref>[[Yaşar Nuri Öztürk|Öztürk, Yaşar Nuri]], ''[[En-el Hak]] İsyanı – [[Hallâc-ı Mansûr]] (Darağacında [[Miraç]]),'' Cilt 2, Sahife 187, Yeni Boyut, 2011. ''(Tâ-Sîn [[âyet]]inin izâhatı ve [[İslâm]]'da "[[Tevhid (din)|tevhîd]]" [[i'tikad]]ının müdafası için, [[Hallâc-ı Mansûr]] “Tâvasîn” adlı meşhur eserini yazmıştır.)''</ref><ref name="Massignon">Massignon, Louis, ''[[Hallâc-ı Mansûr]]’un “Kitâb’ût-Tavâsîn” adlı eserinin Farsçadan tercüme şerhini yapan Zuzbâhan Baklî’nin eseriyle birlikte hazırlattığı tetebbunâmesi.''</ref>
{{ayrıca bakınız|Hallâc-ı Mansûr|3=Tevhid (din)}}

===== Allah'ın isimleri =====
{{Ana|Allah'ın isimleri}}
“Allah’ın isimleri” ([[Arapça|Ar]]. "el-Esmâü'l-Hüsnâ", [[Türkçe|Tr]]. "En Güzel İsimler"), [[Kur’an]] ve [[hadis]]lerde Allah’a izafe edilen fiil veya sıfatlardan türetilmiş veya doğrudan Allah'ı ifade amacıyla kullanılmış olan isimlerdir. [[Tasavvuf|İslâmî mistisizm]]de 99 tanesi şifacılık, ritüel ve dualarda kullanılır.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.konevider.org/docs/esma-i-husna.pdf|başlık=el-ESMÂÜ'L-HÜSNÂ ( ESMÂ-Ġ HÜSNÂ )|erişimtarihi=20 Ocak 2024|yazarlar=Dr. Ramazan SÖNMEZ|tarih=2010|çalışma=web.archive.org|arşivurl=https://web.archive.org/web/20221223210439/http://www.konevider.org/docs/esma-i-husna.pdf|arşivtarihi=23 Aralık 2022|ölüurl=}}</ref> İslâm toplumunda bunların dışında [[Rab]], [[:en: Khuda|"Hüda"]], [[Yezdanilik|Yezdan]], Çalab gibi isimler de Allah için kullanılırlar.

Bu isimlerin bir kısmı, yeni söyleyiş ve anlamsal yüklemeler yapılarak Araplaştırılmış kelime köklerinden türeyen isimlerden oluşur; Allah, Halik, Malik, Hakem, Hannan, Sultan, Kebir, Fatır, Fettah, Rab, Hadi, Tevvab, Musavvir, Kuddüs vb.<ref name="ReferenceA"/>

Kur'an'da isimleri anılan peygamberler ve bunların kitapları kendilerini sıklıkla [[Yahve]]'ye bağlamalarına rağmen<ref>'''[[İlyas]]''' İbranice "Benim tanrım Yahu/Jah"tır anlamına gelen bir kelimedir. ''New Bible Dictionary''. 1982 (second edition). Tyndale Press, Wheaton, IL, USA. ISBN 0-8423-4667-8, p.&nbsp;319</ref><ref>{{Kitap kaynağı |başlık= Longman pronunciation dictionary |ad= John C. |soyadı=Wells |yayıncı= Longman |yer= Harlow, England |yıl= 1990 |isbn= 0-582-05383-8 |sayfa= 239}} entry "Elijah"</ref><ref>"Orijinal İbranice metinlerde 6 bin 828 defa YHVH kullanımı yer alır." Wilhelm Gesenius (Hrsg.):&nbsp;Hebräisches und Aramäisches Handwörterbuch über das Alte Testament. Zweite Teillieferung.&nbsp;18. Auflage. Springer, 1995,&nbsp;ISBN 3-540-58048-4, S. 446.</ref> İslam'da Yahve/Yehova ismi kullanılmaz ve bilinmez. Kur'an'da Cebrail, Mikail gibi melek isimleri diğer İbrahimi dinlerde olduğu gibi [[El (tanrı)|El]] (ya da İl) ile bağlantılıdırlar. Kur'an'da da geçen ve İslam'da geleneksel olarak dualara başlarken kullanılan Allahumme, İbranice (olasılıkla) [[Elohim]] kelimesinin Arapça telaffuzundan ibaret bir kelimeydi. Elohim İbranicede "majesteleri!" ifadesinde olduğu gibi yüceltme amaçlı çoğul ("Tanrılar!" gibi) olarak kullanılmaktaydı.<ref>{{Kitap kaynağı |editör1-soyadı=Hastings |editör1-ad=James |başlık=Encyclopædia of Religion and Ethics, Volume VI: Fiction–Hyksos |tarih=1913 |yayıncı=T. & T. Clark |yer=Edinburgh |sayfa=248}}</ref><ref name=":0" /> Yahudilikte Yahve yerine kullanılan isimlerden olan [[Rab]] (efendi, ağa, İng. Lord) kelimesi de Kur'an'da sıklıkla Allah için kullanılır. Yahve yerine kullanılan kelimelerin [[10 emir]] arasında bulunan "Tanrın Yahve'nin adını boş yere ağzına almayacaksın, Yoksa Yahve bunu cezasız bırakmayacak"<ref>{{Web kaynağı |url=https://kutsal-kitap.net/bible/tr/index.php?id=75&mc=1&sc=55 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=8 Kasım 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20210119022235/https://www.kutsal-kitap.net/bible/tr/index.php?id=75&mc=1&sc=55 |arşivtarihi=19 Ocak 2021 |ölüurl=hayır }}</ref> ifadesi ile bağlantılı olarak Yahudiler arasında yerleştiği düşünülüyor.<ref>{{Web kaynağı |url=https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/153869 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=8 Kasım 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20211029102036/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/153869 |arşivtarihi=29 Ekim 2021 |ölüurl=hayır }}</ref> Kuran'da Allah için en sık kullanılan isim/sıfatlardan bir diğeri de (Arap kökenli olmayan) Rahman'dır.<ref name=":0">{{Kitap kaynağı|url=http://archive.org/details/foreignvocabular030753mbp|başlık=The Foreign Vocabulary Of The Quran|tarih=1938|yayıncı=Oriental Institute Barods|diğerleri=Osmania University, Digital Library Of India|ad=Arthur|soyadı=Jeffery}}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache%3A9JlfPak7oDQJ%3Ahttp%3A%2F%2Fwww.answering-islam.org%2FBooks%2FJeffery%2FVocabulary%2Findex.htm%2Bkuran+rahman+foreign+vocabulary&hl=tr&gbv=2&gs_l=heirloom-hp.3...3281.19921.0.21218.24.23.1.0.0.0.344.4250.0j14j8j1.23.0...0.0...1c.1.A2hkWj9aivw&spell=1&ct=clnk |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=5 Aralık 2012 |arşivurl=https://archive.today/20121205175153/http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:9JlfPak7oDQJ:http://www.answering-islam.org/Books/Jeffery/Vocabulary/index.htm%2Bkuran+rahman+foreign+vocabulary&hl=tr&gbv=2&gs_l=heirloom-hp.3...3281.19921.0.21218.24.23.1.0.0.0.344.4250.0j14j8j1.23.0...0.0...1c.1.A2hkWj9aivw&spell=1&ct=clnk |arşivtarihi=5 Aralık 2012 |ölüurl=hayır }}</ref> Bu sıfat teriminin (Rahmanan/Rahman) bilinen en eski kullanımı Akadca ve Aramice'de [[Hadad]]'a adanmış bir yazıtta bulunur.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Kościelniak|ad=Krzysztof|tarih=7 Kasım 2011|başlık=Jewish and Christian religious influences on pre-Islamic Arabia on the example of the term RḤMNN ("the Merciful")|url=http://czasopisma.upjp2.edu.pl/orientalia/article/view/1024|dergi=Orientalia Christiana Cracoviensia|dil=İngilizce|cilt=3|sayfalar=67-74|doi=10.15633/ochc.1024|issn=2450-2936|doi-access=ücretsiz|erişimtarihi=18 Kasım 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211118120141/http://czasopisma.upjp2.edu.pl/orientalia/article/view/1024|arşivtarihi=18 Kasım 2021|ölüurl=hayır}}</ref>

Ayrıca [[Allah'ın isimleri|Esmâü'l-Hüsnâ]]’da geçen Celil (büyük, ulu, hışımlı, öfkeli),{{Kaynak belirt}} Mütekebbir ([[Aşağılama|büyüklenen]]), Sabur (Sabreden), Müntakim (intikam alan) gibi bazı isimleri ise [[antropomorfizm|antropomorfik]] çağrışımları olan isimlerdir.

Bu isimlerden [[:en:Anat|Ahad]], [[:en:Şamaş|Samed]] kelimeleriyle [[:en:Azizos|Azîz]], [[Brahman|Rahmân]], [[Molek|Malik]], Vedud gibi isimler [[Arap mitolojisi]]'nde tapınılmakta olan yerel tanrı isimlerine benzerlikleriyle dikkat çekerler. [[Muazzez İlmiye Çığ]] bir örnekle bunun tek tanrıcılığa giden yolda gerçekleştirilen değişimlerden birisi olduğunu kaydeder.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.turuz.info/Dil/0184-Sumerle%20turkler-muezziz%20ilmiye%20chigh%20(51d)(2.212KB).pdf |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=19 Kasım 2012 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20120505212923/http://turuz.info/Dil/0184-Sumerle%20turkler-muezziz%20ilmiye%20chigh%20(51d)(2.212KB).pdf |arşivtarihi=5 Mayıs 2012 |ölüurl=evet }}</ref> İslam öncesi Arap toplumunda var olan tanrı isimlerinden Allah adının Al-lat, Mennan’ın Menat, Aziz’in Uzza ile olan fonetik-etimolojik bağlantısı dini çevrelerin de dikkatini çekmiş,<ref>{{Web kaynağı |url=http://dergipark.ulakbim.gov.tr/daad/article/view/5000077223/5000071261 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=24 Mart 2017 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20170325033122/http://dergipark.ulakbim.gov.tr/daad/article/view/5000077223/5000071261 |arşivtarihi=25 Mart 2017 |ölüurl=evet }}</ref> konuya antropolojik yaklaşımdan farklı, Allah'ı ve İslamı merkeze alan açıklamalar getirilmiştir.

==Notlar==
{{Not listesi}}

* [[Arş]], [[kelam]]cılar tarafından mahiyeti bilinemeyen taht olarak ifade edilir. Ayrıca [[Baal tapınağı|Baal Tapınağı]]'nda [[Baal]]'ın oturduğu tahtın adı<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.etimolojiturkce.com/kelime/ar%C5%9F1|başlık=Arş1 Kelime Kökeni, Kelimesinin Anlamı - Etimoloji|erişimtarihi=20 Ocak 2024|dil=Türkçe|çalışma=www.etimolojiturkce.com|arşivurl=https://web.archive.org/web/20220327084257/https://www.etimolojiturkce.com/kelime/ar%C5%9F1/|arşivtarihi=27 Mart 2022|ölüurl=hayır}}</ref> ve [[Palmira]]'da bir tanrının adı Arş (Arşu, Arsu) olarak geçer.<ref>{{Web kaynağı | url = http://books.google.com.tr/books?id=KvZ7K5KWbuoC&pg=PA120&lpg=PA120&dq=arsu+ar%C5%9F+palmira&source=bl&ots=MzqmjulpUu&sig=8d2uXRqj2RxS-VI3L6X5QEywSKA&hl=tr&sa=X&ei=lehyT-r5Doup8AOIyqV2&ved=0CCIQ6AEwAQ#v=onepage&q=arsu+ar%C5%9F+palmira&f=false | başlık = The Religious Life of Palmyra | arşivengelli = evet | erişimtarihi = 28 Mart 2012 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20121016071552/http://books.google.com.tr/books?id=KvZ7K5KWbuoC&pg=PA120&lpg=PA120&dq=arsu+ar%C5%9F+palmira&source=bl&ots=MzqmjulpUu&sig=8d2uXRqj2RxS-VI3L6X5QEywSKA&hl=tr&sa=X&ei=lehyT-r5Doup8AOIyqV2&ved=0CCIQ6AEwAQ#v=onepage&q=arsu+ar%C5%9F+palmira&f=false |arşivtarihi= 16 Ekim 2012 | ölüurl = hayır }}</ref>

==Ayrıca bakınız==
* [[Hulul]]
* [[Tanrı]]
* [[YHVH]]
* [[İslam'da Tanrı]]

==Kaynakça==
{{kaynak-düz}}
;Özel
{{Kaynakça|2}}

;Genel
* [[İsmet Zeki Eyüboğlu]], ''Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü'', Sosyal Yayınlar, 1998, İstanbul

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Allah| ]]
[[Kategori:Arap tanrıları]]
[[Kategori:İslam terimleri]]
[[Kategori:Orta Doğu tanrıları]]
[[Kategori:Tanrı'nın isimleri]]