İçeriğe atla

Alfa Andromedae

Koordinat:Sky map 00sa 08d 23,2586s; +29º 05' 25,555″
Vikipedi, özgür ansiklopedi
α Andromedae
α Andromedae'nin konumu (kırmızı daire içinde)
Gözlem verisi
Dönem J2000.0      Ekinoks J2000.0 (ICRS)
TakımyıldızAndromeda
Galaktik enlem (b)111.73222782°
Galaktik boylam (l)-32.84335675°
Sağ açıklık (α)00sa 08d 23.25988s[1]
Dik açıklık (δ)+29° 05′ 25.5520″[1]
Görünür büyüklük (V)2,06 (2,22 + 4,21)[2]
Sınıflandırma
U−B renk ölçeği−0,46[4]
B−V renk ölçeği−0,11[4]
R−I renk ölçeği−0,10[4]
Birincil
Tayfsal sınıf
B8IVpMnHg[3]
İkincil
Tayfsal sınıf
A3V[3]
Astrometri
Birincil
Dikey hız ()−10,6 ± 0,3[5] km/s
Özdevinim (μ)RA: 135,68[6] mys/y
Dec.: −162,95[6] mys/y
Iraklık açısı (π)33,62 ± 0,35 mys
Uzaklık97 ± 1 Iy
(29,7 ± 0,3[1] pc)
Mutlak büyüklük (V)−0,19 ± 0,30[7]
İkincil
Mutlak büyüklük (V)2,00 ± 0,30[7]
Özellikler
Birincil
Kütle (m)3,8 ± 0,2[8] M
Yarıçap (r)2,7 ± 0,4[8] R
Aydınlatma gücü (bol.)240[8] L
Yüzey kütle çekimi (log g)3,75[8] cgs
Sıcaklık13.800[8] K
Metallik[M/H] = 0,2
Dönüş süresi2,38195 g[9]
Dönüş hızı ()52 km/s
Yaş60[8] Milyon yıl
İkincil
Kütle (m)1,85 ± 0,13[8] M
Yarıçap (r)1,65 ± 0,3[8] R
Aydınlatma gücü (bol.)13[8] L
Yüzey kütle çekimi (log g)4,0[8] cgs
Sıcaklık8.500[8] K
Metallik[M/H] = 0,2
Dönüş hızı ()110 ± 5 km/s
Yaş70[8] Milyon yıl
Yörünge[2]
Yörünge süresi (P)96,7015 ± 0,0044 g
Yarı büyük eksen (a)24,0 ± 0,13
Dışmerkezlik (e)0,535 ± 0,0046
Yörünge eğikliği (i)105,6 ± 0,23°
Yükseliş düğüm boylamı (Ω)284.4 ± 0.21°
Enberi dönemi (T)MJD 47374,563 ± 0,095
Enberi açısı (ω)
(ikincil)
257,4 ± 0,31°
Katalog belirtmeleri
Alpheratz, Sirrah, Sirah, α And, Alpha Andromedae, Alpha And, δ Pegasi, δ Peg, Delta Pegasi, Delta Peg, 21 Andromedae, 21 And, H 5 32A, MKT 11, ADS 94 A, BD+28°4, CCDM J00083+2905A, FK5 1, GC 127, HD 358, HIP 677, HR 15, IDS 00032+2832 A, LTT 10039, NLTT 346, PPM 89441, SAO 73765, WDS 00084+2905A/Aa[6][10][11]

Alfa Andromedae (kısaca α Andromedae, resmi olarak Alpheratz), Güneş'ten 97 ışık yılı uzaklıkta bulunan ve Beta Andromedae periyodik olarak kararmaya başladığında Andromeda takımyıldızındaki en parlak yıldızdır. Kanatlı At takımyıldızının hemen kuzeydoğusunda yer alır ve Kanatlı At Büyük Kare'sinin sol üstteki yıldızıdır.

+2,06 kadir büyüklüğüyle çıplak gözle tek bir yıldız gibi görünmesine rağmen, aslında yakın yörüngede dönen ikili bir yıldız sistemidir. İki yıldızdan daha parlak olanının kimyasal bileşimi oldukça sıra dışıdır. Atmosferi anormal düzeyde cıva ve manganez ile galyum, ksenon ve diğer elementleri de içeren bilinen en parlak cıva-manganez yıldızıdır.[12]

Andromeda takımyıldızının en parlak yıldızı olan Alfa Andromedae (sağda).

α Andromedae (Alpha Andromedae olarak Latinceye çevrilmiş) yıldızın Bayer belirtmesidir. Batlamyus, yıldızın (sistemin) Kanatlı At tarafından paylaşıldığını düşünmüş ve Johann Bayer de bu yıldızı her iki takımyıldızda ayrı ayrı Alpha Andromedae (α And) ve Delta Pegasi (δ Peg) olarak belirtmiştir. IAU takımyıldız sınırlarını standartlaştırıp iki yıl sonra 1930'da geniş çapta yayınladığından beri, Pegasi alternatif adı kullanımdan kaldırıldı ve böylece Kanatlı At takımyıldızının dışına çıkmış oldu.[13]

Çoğu Avrupa öğrenim merkezi için yıldızın adı Alpheratz (veya benzer basitleştirilmiş hali olan Alpherat) veya efsanevi tanımın diğer kısmı olan Sirrah olarak bilinirdi.

Bu üç kelimenin de kökeni Arapça bir deyim olan سرة الفرس (serra-el fares) ifadesine dayanır ve "kısrağın/atın göbeği" anlamına gelir. At, Yunanların kanatlı atı Pegasus'tur. Yıldız, neredeyse tüm tasvirlerde Pegasus ve Andromeda'nın ana yıldız deseninin bir parçasıdır.[14] 2016 yılında Uluslararası Astronomi Birliği (International Astronomical Union - IAU), yıldızlar için özel isimleri kataloglamak ve standartlaştırmak amacıyla bir Yıldız İsimleri Çalışma Grubu (Working Group on Star Names - WGSN) oluşturdu.[15] WGSN'nin Temmuz 2016 tarihli ilk bildirisi, Alpheratz'ın ana yıldız için kullanılacak resmi isim olduğunu onayladı.[16]

Bu yıldız için bazı Orta Çağ gök bilimcilerinin kullandığı diğer terimler şunlardır: راس المراة المسلسلة rāsi el-mar'at il-musalsala (zincire vurulmuş kadının başı),[14] el-kaff el-kaḍīb ve kaff el-naṣīr (inançlıların avucu). Zincire vurulmuş kadın, Andromeda'ya gönderme yapmaktadır.[17]

Hindu Ay Takvimi'ne göre bu yıldız, Pegasus'un Büyük Kare'sindeki diğer yıldızlar (α, β ve γ Pegasi) ile birlikte Purva Bhadrapada ve Uttara Bhadrapada nakşatralarını oluşturur.[14]

Çincede, 壁宿 (Bì Sù) "duvar" anlamına gelir ve α Andromedae ve γ Pegasi'den oluşan bir yıldız desenini ifade eder.[18] Dolayısıyla, α Andromedae'nin Çince adı 壁宿二 (Bì Sù èr), yani "duvarın ikinci yıldızı"dır.[19]

Ayrıca göklerin baş meridyenini işaretleyen "Üç Rehber"den biri olarak bilinir, diğer ikisi Beta Cassiopeiae ve Gama Pegasi'dir. Bu yıldızın etkisi altında doğanların onur ve zenginlikle kutsandığına inanılırdı.[20]

Gözlem bilgisi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Andromeda takımyıldızı

Alfa Andromedae, Kuzey Göksel Yarımkürede yer alan bir yıldızdır. Kısmen kutupsal konumu, bu yıldızın özellikle ılıman kuşakta gökyüzünün yükseklerinde göründüğü zaman kuzey yarımküreden gözlemlenebileceği anlamına gelir.[21] Güney yarımkürede ise, özellikle tropikal kuşağın dışında gözlem olumsuz etkilenir, fakat 60° Güney enleminin kuzeyindeki tüm gözlemciler tarafından görülebilir. +2,06 kadir büyüklüğü, onun orta büyüklükteki şehirlerden dahi kolayca gözlemlenmesine olanak tanır.

Akşam gökyüzünde gözlemlenmesi için en iyi zaman Eylül ile Şubat arasındaki aylardır. Kuzey yarımkürede yıldızın kuzeydeki açısının (deklinasyon) etkisiyle daha uzun bir süre görülebilirken, güney yarımkürede sadece Avustralya'nın ilkbahar ve yaz aylarında gözlemlenebilir.

α Andromedae

Bir yıldızın gözlemciden uzaklaşma veya yaklaşma hızı, spektrumunun kırmızıya kayması veya maviye kayması ölçülerek belirlenebilir. Amerikalı gök bilimci Vesto Slipher, 1902'den 1904'e kadar bir dizi ölçüm yaparak α Andromedae'nin dikey hızının periyodik olarak değiştiğini keşfetti. Yaklaşık 100 günlük bir periyotla spektroskopik ikili bir yıldız sisteminde yörüngede olduğu sonucuna vardı.[22] İlk ön-yörünge çalışması Hans Ludendorff tarafından 1907 yılında yayımlandı[23] ve daha sonra Robert Horace Baker tarafından daha kesin bir yörünge çalışması yapıldı.[24]

Sistemin daha soluk yıldızı ilk kez 1988 ve 1989 yıllarında Xiaopei Pan ve ekibi tarafından Amerika Birleşik Devletleri, Kaliforniya'da bulunan Wilson Dağı Gözlemevi'ndeki Mark III Yıldız İnterferometresi kullanılarak interferometrik olarak çözümlendi. Bu çalışma 1992 yılında yayımlandı.[25] İki yıldız arasındaki parlaklık farkından dolayı spektral çizgileri 1990'ların başına kadar gözlemlenemedi. Bu gözlemler, Jocelyn Tomkin, Xiaopei Pan ve James K. McCarthy tarafından 1991 ile 1994 yılları arasında yapıldı ve 1995 yılında yayımlandı.[3]

Artık iki yıldızın birbirinin etrafında 96,7 günlük bir periyotla döndüğü biliniyor.[2] Birincil olarak adlandırılan daha büyük ve parlak yıldız, B8IVpMnHg tayf tipine, yaklaşık 13.800 K yüzey sıcaklığına, 3,6 güneş kütlesine ve tüm dalga boylarında ölçüldüğünde Güneş'in yaklaşık 200 katı aydınlatma gücüne sahiptir. Daha küçük ve soluk olan yoldaş yıldız, ikincil olarak adlandırılır ve yaklaşık 8.500 K yüzey sıcaklığına, 1,8 güneş kütlesine ve yine tüm dalga boylarında ölçüldüğünde Güneş'in yaklaşık 10 katı aydınlatma gücüne sahiptir. Bu, tayf tipi A3V olarak tahmin edilen erken A-tipi bir yıldızdır.[3]

Kimyasal farklılıklar

[değiştir | kaynağı değiştir]

1906 yılında, Norman Lockyer ve F. E. Baxandall, α Andromedae'nin spektrumunda bir dizi olağandışı çizginin olduğunu bildirdi.[26] 1914 yılında Baxandall, olağandışı çizgilerin çoğunun manganezden kaynaklandığını ve benzer çizgilerin μ Leporis'in spektrumunda da bulunduğunu belirtti.[27] 1931 yılında W. W. Morgan, spektrumlarında manganez çizgileri bulunan 12 yıldız daha tanımladı.[28] Bu yıldızların birçoğu daha sonra kimyasal tuhaf yıldızlar sınıfına ait olacak cıva-manganez yıldızları grubunun bir parçası olarak tanımlandı.[29] Bu tip yıldızlar atmosferlerinde cıva, manganez, fosfor ve galyum gibi elementlerin fazlalığına sahiptirler.[30] α Andromedae örneğinde, daha parlak olan birincil yıldız diğer elementlerin yanı sıra ksenon bolluğuna sahip bir cıva-manganez yıldızıdır.

1970 yılında Georges Michaud, bu tür kimyasal tuhaf yıldızların ışınımsal difüzyondan kaynaklandığını öne sürdü. Bu teoriye göre, olağandışı sakin atmosferlere sahip yıldızlarda, bazı elementler kütleçekim kuvveti etkisiyle çökerken diğerleri radyasyon basıncı tarafından yüzeye itilir.[30][31] Bu teori, cıva-manganez yıldızları da dahil olmak üzere gözlemlenen birçok kimyasal tuhaflığı başarıyla açıklamıştır.[30]

Birincil yıldızın değişkenliği

[değiştir | kaynağı değiştir]

α Andromedae'nin çok az bir değişkenliğe sahip olduğu bildirilmiş olsa da,[32] 1990 ile 1994 yılları arasındaki gözlemler, parlaklığının 0,01 kadir içinde sabit olduğunu buldu.[33] Bununla birlikte Adelman ve meslektaşları, 1993 ile 1999 yılları arasındaki gözlemlerde keşfettikleri ve 2002'de yayımladıkları gibi, spektrumundaki cıva çizgisinin (398,4 nm) birincil yıldızın dönmesiyle değiştiğini buldular. Bunun nedeni, cıva dağılımının yıldızın atmosferinde homojen olmamasıdır. Gözlemlere Doppler görüntüleme uygulanması, Adelman ve arkadaşlarının cıvanın ekvator yakınlarındaki bulutlarda yoğunlaştığını bulmalarına olanak sağladı.[34] 2007 yılında yayımlanan Doppler görüntüleme çalışmaları, bu bulutların yıldızın yüzeyi üzerinde yavaşça hareket ettiğini gösterdi.[9]

ADS 94 B
Gözlem verisi
Dönem J2000.0      Ekinoks J2000.0 (ICRS)
TakımyıldızAndromeda
Sağ açıklık (α)00sa 08d 16.626s[35]
Dik açıklık (δ)+29° 05′ 45.49″[35]
Görünür büyüklük (V)10,8[35]
Sınıflandırma
Tayfsal sınıf
B−V renk ölçeği1,0[35]
Astrometri
Özdevinim (μ)RA: −3,9[35] mys/y
Dec.: −24,0[35] mys/y
Iraklık açısı (π)2,3990 ± 0,0369[36] mys
Uzaklık1.360 ± 20 Iy
(417 ± 6 pc)
Katalog belirtmeleri
H 5 32B, BD+28°4B, CCDM J00083+2905B, IDS 00032+2832 B, PPM 89439, WDS 00084+2905B.[10][35]

ikili sistemin, 21 Temmuz 1781'de William Herschel tarafından keşfedilen optik görsel yoldaşı vardır.[10][37][38] Aitken Çift Yıldız Kataloğu'nda (Aitken Double Star Catalogue) ADS 94 B olarak belirtilen yıldız, görünür büyüklüğü yaklaşık 10,8 kadir olan G-tipi anakol yıldızıdır.[35] Tesadüfi olarak diğer iki yıldıza yakın gibi görünse de Dünya'dan çok daha uzakta bulunur. Gaia tarafından gözlemlenen ıraklık açısı, bu yıldızın 1.300 ışık yılından daha uzakta olduğunu gösterir.[37]

  1. ^ a b c Van Leeuwen, F. (2007). "Validation of the new Hipparcos reduction". Astronomy and Astrophysics. 474 (2): 653-664. arXiv:0708.1752 $2. Bibcode:2007A&A...474..653V. doi:10.1051/0004-6361:20078357. 
  2. ^ a b c Entry, WDS identifier 00084+2905, Sixth Catalog of Orbits of Visual Binary Stars 12 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., William I. Hartkopf ve Brian D. Mason, ABD Deniz Gözlemevi. 12 Ağustos 2008'de erişildi.
  3. ^ a b c d Tomkin, J.; Pan, X.; McCarthy, J. K. (1995). "Spectroscopic detection of the secondaries of the Hyades interferometric spectroscopic binary theta2 Tauri and of the interferometric spectroscopic binary alpha Andromedae". Astronomical Journal. 109: 780. Bibcode:1995AJ....109..780T. doi:10.1086/117321. 
  4. ^ a b c Hoffleit, D.; Warren, W. H. Jr. "HR 15". The Bright Star Catalogue (5. Revised bas.). VizieR. 19 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.  ve Hoffleit, D.; Warren, W. H. Jr. "Detailed Description of V/50". The Bright Star Catalogue (5. Revised bas.). Centre de Données astronomiques de Strasbourg. 20 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ Bu değer sistemin kütle merkezi içindir.
  6. ^ a b c "* alf And". SIMBAD. Centre de données astronomiques de Strasbourg. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2008. 
  7. ^ a b Ryabchikova, T. A.; Malanushenko, V. P.; Adelman, S. J. (1999). "Orbital elements and abundance analyses of the double-lined spectroscopic binary alpha Andromedae". Astronomy and Astrophysics. 351: 963. Bibcode:1999A&A...351..963R. 
  8. ^ a b c d e f g h i j k l Ryabchikova, T.; Malanushenko, V.; Adelman, S. J. (1998). "The double-lined spectroscopic binary alpha Andromedae: Orbital elements and elemental abundances". Contributions of the Astronomical Observatory Skalnate Pleso. 27 (3): 356. arXiv:astro-ph/9805205 $2. Bibcode:1998CoSka..27..356R. 
  9. ^ a b Kochukhov, O. (2007). "Weather in stellar atmosphere revealed by the dynamics of mercury clouds in α Andromedae". Nature Physics. 3 (8): 526-529. arXiv:0705.4469 $2. Bibcode:2007NatPh...3..526K. doi:10.1038/nphys648. 
  10. ^ a b c Entry 00084+2905, discoverer code H 5  32, components Aa-B, The Washington Double Star Catalog 16 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Amerika Birleşik Devletleri Deniz Gözlemevi. 15 Ağustos 2017 tarihinde erişildi.
  11. ^ Entry 00084+2905, discoverer code MKT  11, components Aa, The Washington Double Star Catalog 16 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Amerika Birleşik Devletleri Deniz Gözlemevi. 15 Ağustos 2017 tarihinde erişildi.
  12. ^ Alpheratz, Kaler Stars [1] 7 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 14 Şubat 2013
  13. ^ "Bayer's Uranometria and Bayer letters". 15 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2023. 
  14. ^ a b c Allen, R. A. (1899). Star-names and Their Meanings. G. E. Stechert. s. 35. LCCN 99004138. 
  15. ^ "IAU Working Group on Star Names (WGSN)". 10 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2016. 
  16. ^ "Bulletin of the IAU Working Group on Star Names, No. 1" (PDF). 9 Eylül 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2016. 
  17. ^ Goldstein, B. R. (1985). "Star Lists in Hebrew". Centaurus. 28 (3): 185-208. Bibcode:1985Cent...28..185G. doi:10.1111/j.1600-0498.1985.tb00745.x. 
  18. ^ 陳久金 (2005). 中國星座神話 (Çince). 台灣書房出版有限公司. s. 170. ISBN 978-986-7332-25-7. 
  19. ^ 香港太空館 - 研究資源 - 亮星中英對照表 (Çince). Hong Kong Space Museum. 25 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2008. 
  20. ^ Olcott, W. T. (1911). Star Lore of All Ages. G.P. Putnam's Sons. s. 26. LCCN 11031153. 
  21. ^ "Alpheratz". MSN Encarta. 3 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2008. 
  22. ^ Slipher, V. M. (1904). "A list of five stars having variable radial velocities". The Astrophysical Journal. 20: 146. Bibcode:1904ApJ....20..146S. doi:10.1086/141148. 
  23. ^ Ludendorff, H. (1907). "Provisorische Bahnelemente des spektroskopischen Doppelsterns α Andromedae". Astronomische Nachrichten. 176 (20): 327-328. Bibcode:1907AN....176..327L. doi:10.1002/asna.19071762007. 1 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2023. 
  24. ^ Baker, R. H. (1910). "The orbit of α Andromedae". Publications of the Allegheny Observatory of the Western University of Pennsylvania. 1 (3): 17. Bibcode:1910PAllO...1...17B. 
  25. ^ Pan, X. (1992). "Determination of the visual orbit of the spectroscopic binary Alpha Andromedae with submilliarcsecond precision". The Astrophysical Journal. 384: 624. Bibcode:1992ApJ...384..624P. doi:10.1086/170904. 
  26. ^ Lockyer, N.; Baxandall, F. E. (1906). "Some Stars with Peculiar Spectra". Proceedings of the Royal Society of London. Series A. 77 (520): 550. Bibcode:1906RSPSA..77..550L. doi:10.1098/rspa.1906.0049. JSTOR 92668. 
  27. ^ Baxandall, F. E. (1914). "Stars, Spectra of, on the enhanced lines of Manganese in the spectrum of α Andromedae". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 74 (3): 250. Bibcode:1914MNRAS..74..250B. doi:10.1093/mnras/74.3.250. 
  28. ^ Morgan, W. W. (1931). "Studies in Peculiar Stellar Spectra. I. The Manganese Lines in α Andromedae". The Astrophysical Journal. 73: 104. Bibcode:1931ApJ....73..104M. doi:10.1086/143299. 
  29. ^ Cowley, C. R.; Aikman, G. C. L. (1975). "A study of the lambda 3984 feature in the mercury-manganese stars". Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 87: 513. Bibcode:1975PASP...87..513C. doi:10.1086/129801. 
  30. ^ a b c Smith, K. C. (1996). "Chemically peculiar hot stars". Astrophysics and Space Science. 237 (1–2): 77-105. Bibcode:1996Ap&SS.237...77S. doi:10.1007/BF02424427. 
  31. ^ Michaud, G. (1970). "Diffusion Processes in Peculiar a Stars". The Astrophysical Journal. 160: 641. Bibcode:1970ApJ...160..641M. doi:10.1086/150459. 
  32. ^ "alf And * (entry 019001)". General Catalogue of Variable Stars. Sternberg Astronomical Institute. 20 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2008. 
  33. ^ Adelman, S. J. (1994). "uvby photometry of the chemically peculiar stars Alpha Andromedae, HD 184905, HR 8216, and HR 8434". Astronomy and Astrophysics Supplement. 106: 333. Bibcode:1994A&AS..106..333A. 
  34. ^ Adelman, S. J. (2002). "The Variability of the Hgiiλ3984 Line of the Mercury-Manganese Star α Andromedae". The Astrophysical Journal. 575 (1): 449-460. Bibcode:2002ApJ...575..449A. doi:10.1086/341140. 
  35. ^ a b c d e f g h i "TYC 1735-3181-1". SIMBAD. Centre de données astronomiques de Strasbourg. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2008. 
  36. ^ Brown, A. G. A.; ve diğerleri. (Gaia collaboration) (Ağustos 2018). "Gaia Data Release 2: Summary of the contents and survey properties". Astronomy & Astrophysics. 616. A1. arXiv:1804.09365 $2. Bibcode:2018A&A...616A...1G. doi:10.1051/0004-6361/201833051. 
  37. ^ a b Burnham, R. (1978). Burnham's Celestial Handbook: An Observer's Guide to the Universe Beyond the Solar System. 1. Courier Dover Publications. s. 111. ISBN 0-486-23567-X. 
  38. ^ Bkz. s.140, giriş 32, Herschel, M.; Watson, D. (1782). "Catalogue of Double Stars. By Mr. Herschel, F. R. S. Communicated by Dr. Watson, Jun". Philosophical Transactions of the Royal Society of London. 72: 112-162. Bibcode:1782RSPT...72..112H. doi:10.1098/rstl.1782.0014. JSTOR 106455. 3 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Eylül 2023.