İçeriğe atla

İbrani alfabesinin tarihi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

İbrani alfabesinin tarihi binyıllar öncesine dayanır.

Elijah Levita'nın 16. yüzyılda hazırladığı Yidiş-İbranice-Latince-Almanca sözlükten bir sayfa.

Günümüz bilim adamlarınca orijinal İbrani alfabesi bölgedeki diğer alfabelerle birlikte aynı anda MÖ 2. milenyumun sonlarında ve MÖ 1. milenyumda gelişmeye başladı. Yunan alfabesinin yaratılmasına önayak olan Fenike alfabesiyle yakın akrabalığı vardı. Kendine has İbranice varyantı olan orijinal "İbrani alfabesi"nin MÖ 10. yüzyılda doğduğu, İsrail ve Yehuda döneminde kullanıldığı, bu krallıkların yıkılmasıyla alfabenin ortadan kaybolduğu iddialar arasındadır.[1] Fakat bu alfabeyi en yakın komşuları Moablılar ile Ammonluların alfabesinden ayırmak güçtür.

Babil Sürgününün ardından Yahudiler zamanla İbrani alfabesini bırakıp ayni dil ailesine bağlı "kare" Arami alfabesine yöneldiler. Bu "kare" alfabe zamanla bugün kullanılan İbrani alfabesine dönüştü.[2] Buna yakın alfabeler Orta Doğu'da yüzyıllar boyunca kullanıldı fakat Hristiyanlığın ve İslamın doğuşuyla Latin ve Arap alfabeleri doğup gelişti.

Sonraları İbrani alfabesi Yahudi diyasporasında (Yahudi Arapçası, Ladino, Yidiş) kullanılmaya başlandı. Yahudi kanunlarının ve dini metinlerin kullanıldığı alfabe olarak kalmaya devam etti. Günlük hayatta da kullanılmaya başlandı ve 18 ila 19. yüzyılda "yeniden" doğan modern İbranicenin alfabesi oldu (bkz:Eliezer Ben-Yehuda).

Bir Yahudi geleneğine göre[3] Kthav Ashurith denen ve bugün Toralarda kullanılan "kare" alfabe On Emir'in üzerinde kullanılan alfabeyle aynıdır.[4]

Ataların alfabesi ve çeşitleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sembol İsim Skriptler
İbranice Ata diller Muadili
El yazısı Raşi Braille Hiyeroglif bazlı
Proto-Sinaitik
(varsayılan)
Proto-Semitik
(yeniden yapılanan)
Fenikece Paleo-İbrani Aramice Yunan Latin Kiril Arap
א Alef ⠁ (braille pattern dots-1)
F1
Aleph Aleph Aleph Αα Aa Аа ا
ב Bet, Vet ⠧ (braille pattern dots-1236) ⠃ (braille pattern dots-12)
O1
Bet Beth Bet Ββ Bb Бб
Вв
ﺑ ﺏ
ג Gimel ⠛ (braille pattern dots-1245)
T14
Gimel Gimel Γγ J veya Cc
Gg
Гг ﺟ ﺝ
ד Dalet ⠙ (braille pattern dots-145)
O31
Daleth Daled Δδ Dd Дд دذ
ה He ⠓ (braille pattern dots-125)
A28
Heh He Heh Εε Ee Ее
Єє
ه هـ
ـهـ ـه
ו Vav ⠺ (braille pattern dots-2456) ⠬ (braille pattern dots-346) bilinmiyor Waw Vav Υυ
Ϝϝ
FfUuVv
WwYy
Ѵѵ
Уу
ז Zayin ⠵ (braille pattern dots-1356) bilinmiyor Zayin Zayin Ζζ Zz Зз
ח Het ⠭ (braille pattern dots-1346)
O6
Heth Khet Ηη Hh Ии ﺣﺡ veya خ
ט Tet ⠞ (braille pattern dots-2345)
F35
Teth Tet Θθ T (keskin) Ѳѳ
י Yud ⠚ (braille pattern dots-245)
D36
Yodh Yud Ιι Jj
Ii
Јј
Іі
ﻳ ﻱ
כ ך Kaf, Haf ⠡ (braille pattern dots-16) ⠅ (braille pattern dots-13)
D46
Khof Kaph Khof Κκ Kk Кк ﻛ ﻙ
ל Lamed ⠇ (braille pattern dots-123)
S39
Lamedh Lamed Λλ Ll Лл ﻟ ﻝ
מ ם Mem ⠍ (braille pattern dots-134)
N35
Mem Mem Mem Μμ Mm Мм ﻣ ﻡ
נ ן Nun ⠝ (braille pattern dots-1345)
I10
Nun Nun Nun Νν Nn Нн ﻧ ﻥ
ס Sameh ⠎ (braille pattern dots-234)
K1
Samekh Samekh Ξξ
Χχ
S (keskin) veya Xx Ѯѯ
Хх
ص veya س
ע Ayin ⠫ (braille pattern dots-1246)
D4
Ayin Ayin Ayin Οο Oo Оо ﻋ ع
غـ غ
פ ף Pei, Fei ⠋ (braille pattern dots-124) ⠏ (braille pattern dots-1234)
D21
Pe Pey Ππ Pp Пп ﻓ ﻑ
צ ץ Tsadik ⠮ (braille pattern dots-2346)
V33
Sade Tzadi , Ϻϻ S (keskin) Цц
Чч
ﺻ ص
ضـ ض
ק Kuf ⠟ (braille pattern dots-12345)
V24
Qoph Quf Ϙϙ Qq Ҁҁ ﻗ ﻕ
ר Reş ⠗ (braille pattern dots-1235)
D1
Resh Res Reş Ρρ Rr Рр
ש Sin, Şin ⠩ (braille pattern dots-146) ⠱ (braille pattern dots-156) bilinmiyor Shin Sin Şin Σσς Ss Сс
Шш
سـ س
شـ ش
ת Tav ⠹ (braille pattern dots-1456) ⠳ (braille pattern dots-1256) bilinmiyor Tof Taw Tof Ττ Tt Тт ﺗ ﺕ
ﺛ ﺙ

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ 10th century BCE script
  2. ^ Jewish Encyclopedia: Alphabet, The Hebrew: Samaritan Alphabet 6 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: "While the Jews adopted the Aramaic alphabet, gradually abandoning their own, the Samaritans held fast to the original forms, in order to show themselves the veritable heirs of ancient Hebraism. ... It is the same character used in all the Samaritan books of to-day, and remains the only offshoot of the old Hebrew script extant, while the modern Hebrew Alphabet is of Aramaic origin."
  3. ^ "The Script of the Torah". Jerusalem, Israel: Aishdas. 2002. 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. , Sanhedrin 21b-22a
  4. ^ Babylonian Talmud, Tractate Shabbat 104a, Tractate Megilla 2b. "Rav Chisda says that the (final) mem and samech in the tablets were miraculously hanging in the air." This can only happen in Kthav Ashurith and not in Kthav Ivri.