Эчтәлеккә күчү

Proton

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Proton latin yazuında])
Proton

Protonnıñ kvarktan tözeleşe
Bilge

Massa

938,272046(21) MeV 1,672621777(74)×10−27 kg
1,007 276 466 812 a.e.m.

Antikisäkçek

antiproton

Törkemnär

fermion, adron, barion, N-barion, nuklon

Kvant sannarı
Elektr qorğısı

+1

Spin

1/2

İzotopik spin

1/2

Barion sanı

1

Säyerlek

0

Soqlandıru

0

Başqa üzlekläre
Tormış waqıtı

> 2,9×1029 yıl

Tarqalış

yuq

Kvark tözeleşe

uud

Үрнәк: КарауБәхәсҮзгәртү

Proton (bor. grekçä πρῶτος - berençe) - elementar kisäkçek. Barion törkemenä qarıy, 1/2 spinlı, elektr qorğısı +1 elementar elektr qorğısına tigez.

Elementar kisäkçeklär fizikasında proton: +1/2 izospinlı nuklon (atom-töş fizikasında -1/2).

Ğadi modeldä proton öç kvarktan tora: ike u-kvark häm d-kvark (valent kvarklar dip atala), läkin çınnan da proton küp gluonnardan häm kvark-antikvarklardan tora, täcribälär buyınça impulsnıñ tik 40%ı valent kvarklar (uud), 50% gluonnar häm 10% kvark-antikvarklar (uūdđss) tarata, böten kvark-antikvarklar häm gluonnar proton eçendä bik yuğarı tizlek (yaqtılıq tizlegenä yaqın) belän xäräkät itä, bäreleşä, kilep häm yuqqa çığalar. Konfaynment küreneşe buyınça kvarklar protonnan çığa almıylar.

Tormış waqıtı - > 2,9×1029 yıl, çınında stabil, pozitron-pionğa tarqalışı öçen - 1,6·×1033 yıl.

Protonnar termotöş reaktsiälärendä qatnaşalar, yoldızlar energiäsen buldıralar.

PP-töre reaktsiäläre - Qoyaş energiäseneñ çığanağı.

Sutuar atom töşe ber protonnan tora.

Ximiädä proton H+, astrofizikada HII bulıp bilgelänä.

Protonnar häm neytronnar atom töşlären tözilär.

Ximik elemenlarnıñ periodik cädwälendä tärtip nomerı töşneñ protonnar sanına tigez.