An difríocht idir athruithe ar: "Titimeas"

Titimeas
Cineál	einceifealapaite agus galar
Speisialtacht leighis	néareolaíocht agus epileptology (en)
Cóireáil chliniciúil
	Cógais acetazolamide (en) , primidone (en) , zonisamide (en) , diazepam (en) , fosphenytoin (en) , carbamazepin (en) , ezogabine (en) , clonazepam (en) , perampanel (en) , ethosuximide (en) , felbamate (en) , oxcarbazepine (en) , clobazam (en) , gabapentin (en) , lamotrigine (en) , lacosamide (en) , brivaracetam (en) , vigabatrin (en) , topiramate (en) , phenytoin (en) , (S)-etiracetam (en) , phenobarbital (en) , pregabalin (en) , brivaracetam (en) , carbamazepin (en) , pheneturide (en) , topiramate (en) , methsuximide (en) , mephobarbital (en) , vigabatrin (en) , ethotoin (en) , felbamate (en) agus potassium bromide (en)
Pataigineas
Cúis ghéiniteach	PTPRD, PLA2G4A, CHRM3, MAST4, PCDH19, GABRG2, SCN1A agus SCN8A
Cúis	asphyxia neonatorum (en)
Éifeacht	Postictal twilight state (en)
Aicmiú
ICD-10	G40.9, G40.909 agus G40
ICD-9	345.9, 345.91, 345, 345.90, 345.8 agus 345.80
CIAP	N88
Acmhainní seachtracha
DiseasesDB	4366
MedlinePlus	000694
eMedicine	1184846
MeSH	D004827
Orphanet	101998
UMLS CUI	C0014544, C0014544 agus C0236018
DOID	DOID:1826

Browse history interactively

← Gabh chuig an difear roimhe seo

Content deleted Content added

VisualWikitext

Inline

Leagan reatha ó 20:31, 13 Iúil 2023

Is galar ainsealach néareolaíoch é an titimeas (seantéarma eile i nGaeilge: an tinneas beannaithe, i mBéarla epilepsy sa tSean-Ghréigis ἐπίληψις "an t-ionsaí"), nó taom neamhbhuan, bainteach le suaitheadh neamhbhuan comhfheasa.^[1] Tosaíonn sé le díluchtuithe comhuaineacha grúpaí néarón san inchinn, agus tarlaíonn foirrneacha éagsúla de shuaitheadh.

Má tharlaíonn díluchtú tobann, d’fhéadfadh go dtarlódh cailliúint comhfheasa, fadhbanna iompraíochta nó gluaiseachtaí ainneonacha (.i. taom titimis).

Cineálacha titimis

Tá dhá priomhchineál titimis ann: an titimeas ginearálaithe agus an titimeas fócasach.

Roinntear an dá chineál i bhfóchineálacha éagsúla de réir cúis (cúis ar eolais nó cúis anaithnid), cumraíocht na dtaomanna (taomanna tónacha clónacha, taomanna mioclónacha, taomanna neamhláithreachta, is araile), aois na ndaoine (roinnt cineálacha speisialta san óige) agus suíomh san inchinn (i maotháin na hinchinne).

Sa grand mal cailleann duine a chomhfhios agus bíonn trithí ginearálta aige.
Sa petit mal tarlaíonn tréimhsí gearra ina gcailleann duine a chomhfhios, stadann sé a bhfuil ar siúl aige, agus tagann dreach iontais aiI.
I dtitimeas Jackson, tarlaíonn gluaisní ainneonacha i gcuid éigin den cholainn, cosúil le géag.
I dtitimeas an mhaotháin uisinnigh, faigheann duine mothúcháin neamhbhuana bolaidh agus baineann smeachadh as a liopaí.

Eipidéimeolaíocht

Is coitianta an galar é an titimeas. Ceaptar go gcuireann an titimeas isteach ar dhuine amháin as 10, aon uair amháin ar a laghad i gcaitheamh a saolta ar fud an domhain. Ach tagann titimeas ar thart ar leanbh amháin as 200, ar bhonn rialta. sa Ríocht Aontaithe.

Diagnóis

Is é an ceistiú ar an othar (an anaimnéis) an modh diagnóise is tábhachtaí. Ach tá modhanna eile ann, mar shampla an leictreinceifealagrafaíocht (EEG) agus modhanna raideolaíochta, go háirithe an íomháú athshondais mhaighnéadaigh (MRI).

Den chuid is mó, ní féidir an chúis a aimsiú, ach is eol go dtarlaíonn taomanna uaireanta i ndiaidh gortuithe don inchinn (mar shampla, i gcás ailse nó tráma) nó suaití meitibileachta (mar shampla, i ndiaibéiteas nó cliseadh na nduán). Úsáidtear an leictreinseifleagram chun an riocht seo a dhiagnóisiú.

Teiripe

Is é sprioc na teiripe ná taomanna a chosc. Tugtar cógais mar shampla Carbamazepine, aigéad Valpróach (Valproic acid), Phenytoine, Lamotrigine, Levetiracetam, Gabapentin, agus araile.

Is féidir obráid titimeach a dhéanamh ag cineálacha fócasacha éagsúla titimis.

Lá Idirnáisiúnta an Titimis

Ceiliúrtar Lá Idirnáisiúnta an Titimis ar an dara Luain de Feabhra.

Ceiliúrtar "Lá Corcra" ar an 26 Márta, nó Lá Feasachta ar an Titimeas.

Tugann na laethanta seo deis do dhaoine a bhfuil titimeas orthu, agus dá muintir, labhairt faoin bhfadhb shláinte sin, agus stiogma a bhaineann léi a bhriseadh, agus an pobal i gcoitinne a chur ar an eolas.^[2]

Daoine cáiliúla a d'fhulaing ó thitimeas

Alastar Mór, Iúil Caesar, Napoleon, Gustave Flaubert, Fyodor Dostoyevsky, Agatha Christie, Molière, Leonardo da Vinci, Michelangelo, Vincent van Gogh, Georg Friedrich Händel, Paganini, Alfred Nobel, an Pápa Pius IX, agus araile.

Féach freisin

Drugaí frithbhaoth-thonnán

Tagairtí

↑ Hussey, Matt - Fréamh an Eolais (Coiscéím 2011)
↑ Scoil Dlí, COBAC (2021). "Lá Idirnáisiúnta an Titimis" (ga). www.facebook.com. Dáta rochtana: 2021-01-25.

[1] Hussey, Matt - Fréamh an Eolais (Coiscéím 2011)

[2] Scoil Dlí, COBAC (2021). "Lá Idirnáisiúnta an Titimis" (ga). www.facebook.com. Dáta rochtana: 2021-01-25.

[1]

[2]

@@ Líne 1: / Líne 1: @@
+{{WD Bosca Sonraí Galar}}
-[[Íomhá:Spike-waves.png|thumb|right|250px|EEG tipiciúil an titimis neamhláithreachta]]Is galar ainsealach [[Néareolaíocht|néareolaíoch]] é '''titimeas''' (seantéarma eile i n[[Gaeilge]]: ''tinneas beannaithe'', i m[[Béarla]] ''epilepsy'' as [[Sean-Ghréagis]] ἐπίληψις "an t-ionsaí").
-Tarlaíonn an galar de bharr an iomarca díluchtaithe leictreachais sioncroineacha taomghoineacha ó chealla na [[inchinn|hinchinne]]. Má tharlaíonn an díluchtú tobann seo d’fhéadfadh go dtarlódh cailliúint comhfheasa, athruithe san iompraíocht nó gluaiseachtaí ainneonacha (.i. taom titimis).
-Féadfaidh taom a bheith ag duine ar bith, ach leis an titimeas tá an claonadh ann taomanna aisfhillteacha a bheith i gceist.
+Is [[galar]] ainsealach [[Néareolaíocht|néareolaíoch]] é an '''titimeas''' (seantéarma eile i n[[Gaeilge]]: ''an tinneas beannaithe'', i m[[Béarla]] ''epilepsy'' sa t[[An tSean-Ghréigis|Sean-Ghréigis]] ἐπίληψις "an t-ionsaí"), nó taom neamhbhuan, bainteach le suaitheadh neamhbhuan comhfheasa.<ref>Hussey, Matt - Fréamh an Eolais (Coiscéím 2011)</ref>  Tosaíonn sé le díluchtuithe comhuaineacha grúpaí néarón san inchinn, agus tarlaíonn foirrneacha éagsúla de shuaitheadh.
-Is coitianta an galar an titimeas. Ceaptar go gcuireann an titimeas isteach ar duine amháin ar a laghad as 200.
+Má tharlaíonn díluchtú tobann, d’fhéadfadh go dtarlódh cailliúint comhfheasa, fadhbanna iompraíochta nó gluaiseachtaí ainneonacha (.i. taom titimis).
 == Cineálacha titimis ==
+[[Íomhá:Epilpesia.ogv|mion|clé]]
-Tá dhá priomhchineál titimis ann: '''titimeas ginearálaithe''' agus '''titimeas fócasach'''.
+Tá dhá priomhchineál titimis ann: an '''titimeas ginearálaithe''' agus an '''titimeas fócasach'''.
 Roinntear an dá chineál i bhfóchineálacha éagsúla de réir cúis (cúis ar eolais nó cúis anaithnid), cumraíocht na dtaomanna (taomanna tónacha clónacha, taomanna mioclónacha, taomanna neamhláithreachta, is araile), aois na ndaoine (roinnt cineálacha speisialta san óige) agus suíomh san inchinn (i maotháin na hinchinne).
+* Sa '''''grand mal''''' cailleann duine a chomhfhios agus bíonn trithí ginearálta aige.
+* Sa '''''petit mal''''' tarlaíonn tréimhsí gearra ina gcailleann duine a chomhfhios, stadann sé a bhfuil ar siúl aige, agus tagann dreach iontais aiI.
+* I d'''titimeas Jackson''', tarlaíonn gluaisní ainneonacha i gcuid éigin den cholainn, cosúil le géag.
+* I d'''titimeas an mhaotháin uisinnigh''', faigheann duine mothúcháin neamhbhuana bolaidh agus baineann smeachadh as a liopaí.
+[[File:Anticonvulsants.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Anticonvulsants.jpg|mion|clé|Fritrithíochaí]]
+== Eipidéimeolaíocht ==
+[[Íomhá:Epilepsy world map - DALY - WHO2004.svg|mion|clé|[[Eipidéimeolaíocht]]]]
+Is coitianta an galar é an titimeas. Ceaptar go gcuireann an titimeas isteach ar dhuine amháin as 10, aon uair amháin ar a laghad i gcaitheamh a saolta ar fud an domhain.  Ach tagann titimeas ar thart ar leanbh amháin as 200, ar bhonn rialta. sa [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|Ríocht Aontaithe]].
 == Diagnóis ==
+Is é an ceistiú ar an othar (an anaimnéis) an modh diagnóise is tábhachtaí. Ach tá modhanna eile ann, mar shampla an [[leictreinceifealagrafaíocht]] (EEG) agus modhanna raideolaíochta, go háirithe an [[íomháú athshondais mhaighnéadaigh]] (MRI).
+Den chuid is mó, ní féidir an chúis a aimsiú, ach is eol go dtarlaíonn taomanna uaireanta i ndiaidh gortuithe don inchinn (mar shampla, i gcás [[ailse]] nó tráma) nó suaití meitibileachta (mar shampla, i n[[diaibéiteas]] nó cliseadh na nduán). Úsáidtear an leictreinseifleagram chun an riocht seo a dhiagnóisiú.
-Is é ceistiú ar an othar (an anaimnéis) an modh diagnóise is tabhachtaí. Modhanna eile an [[leictreinceifileagram]] (EEG) agus modhanna raideolaíochta, go háirithe an [[íomháú athshondais mhaighnéadaigh]] (MRI).
 == Teiripe ==
 Is é sprioc na teiripe ná taomanna a chosc. Tugtar cógais mar shampla Carbamazepine, aigéad Valpróach (Valproic acid), Phenytoine, Lamotrigine, Levetiracetam, Gabapentin, agus araile.
 Is féidir obráid titimeach a dhéanamh ag cineálacha fócasacha éagsúla titimis.
+== Lá Idirnáisiúnta an Titimis ==
-== Daoine cailiúla a d'fhulaing ó thitimeas ==
+Ceiliúrtar Lá Idirnáisiúnta an Titimis ar an dara Luain de Feabhra.
+Ceiliúrtar "Lá Corcra" ar an 26 Márta, nó Lá Feasachta ar an Titimeas.
-[[Alastar Mór]], [[Iúil Caesar]], [[Napoleon]], [[Gustave Flaubert]], [[Dostojewski]], [[Agatha Christie]], [[Molière]], [[Leonardo da Vinci]], [[Michelangelo]], [[Vincent van Gogh]], [[Georg Friedrich Händel]], [[Paganini]], [[Alfred Nobel]], [[Pápa Pius IX]], agus araile.
-{{Commonscat|Epilepsy}}
-{{síol}}
-----
-{| id="Séanadh leighis"
-| style="width: 20px; vertical-align: top" | <imagemap>
-íomhá:Rod of asclepius left_drk.svg|8px|Séanadh leighis
-default [[Vicipéid:Séanadh leighis]]
-desc none
-</imagemap>
-| Tabhair aird ar an [[Vicipéid:Séanadh leighis|séanadh leighis]] le do thoil!
-|}
-----
+Tugann na laethanta seo deis do dhaoine a bhfuil titimeas orthu, agus dá muintir, labhairt faoin bhfadhb shláinte sin, agus [[stiogma]] a bhaineann léi a bhriseadh, agus an pobal i gcoitinne a chur ar an eolas.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.facebook.com/UCDSchoolofLaw/posts/4024106184280342|teideal=Lá Idirnáisiúnta an Titimis|údar=Scoil Dlí, COBAC|dáta=2021|language=ga|work=www.facebook.com|dátarochtana=2021-01-25}}</ref>
+== Daoine cáiliúla a d'fhulaing ó thitimeas ==
+[[Alastar Mór]], [[Iúil Caesar]], [[Napoleon]], [[Gustave Flaubert]], [[Fyodor Dostoyevsky]], [[Agatha Christie]], [[Molière]], [[Leonardo da Vinci]], [[Michelangelo]], [[Vincent van Gogh]], [[Georg Friedrich Händel]], Paganini, [[Alfred Nobel]], an [[Pápa Pius IX]], agus araile.
+== Féach freisin ==
+* [[Drugaí frithbhaoth-thonnán]]
+== Tagairtí ==
+{{Reflist}}
+{{Síol-galar}}
+{{DEFAULTSORT:Titimeas}}
 [[Catagóir:Galair]]
 [[Catagóir:Néareolaíocht]]
+[[Catagóir:Titimeas]]
-{{Nasc AR|de}}