María Casares: Diferenzas entre revisións

Explorar o historial de forma interactiva

← Edición máis vella

Contido eliminado Contido engadido

VisualTexto wiki

Revisión como estaba o 15 de xullo de 2022 ás 12:06 editar Jglamela (conversa \| contribucións) 41.191 edicións →‎Premios e recoñecementos: Máis de fr.wiki ← Edición máis vella		Revisión actual feita o 4 de maio de 2024 ás 11:05 editar desfacer Breogan2008 (conversa \| contribucións) 478.288 edicións xa está na táboa de biografía
(Non se amosan 28 revisións feitas por 15 usuarios.)
Liña 1: {{Biografía}} ~~{{Actor~~ '''María Victoria Casares Pérez''', nada na [[A Coruña\|Coruña]] o [[21 de novembro]] de [[1922]] e finada en [[Alloue]] ([[Charente]], [[Nova Aquitania]], [[Francia]]) o [[22 de novembro]] de [[1996]],<ref>{{cita novas\|xornal=El País\|lingua=es\|dataacceso=28-5-2016\|título=Muere María Casares, gran trágica del teatro\|data=23-11-1996\|nome=Octavi\|apelidos=Martí\|url=http://elpais.com/diario/1996/11/23/cultura/848703601_850215.html}}</ref> foi unha actriz galega que triunfou en Francia, onde residía [[exilio\|como exiliada]] por ser filla de [[Casares Quiroga]], que fora Primeiro Ministro da [[II República Española]] durante o goberno de [[Manuel Azaña\|Azaña]]. En Francia era coñecida como '''Maria Casarès'''.▼ ~~\|nome = María Casares {{Medalla\|Castelao}}~~ ~~\|nomecompleto = María Casares Pérez~~ ~~\|profesión = [[Actriz]]~~ ~~\|cónxuxe = [[André Schlesser]] (1978-1985)~~ }} ▲'''María Victoria Casares Pérez''', nada na [[A Coruña\|Coruña]] o [[21 de novembro]] [[1922]] e finada en [[Alloue]] ([[Charente]], [[Nova Aquitania]], [[Francia]]) o [[22 de novembro]] de [[1996]],<ref>{{cita novas\|xornal=El País\|lingua=es\|dataacceso=28-5-2016\|título=Muere María Casares, gran trágica del teatro\|data=23-11-1996\|nome=Octavi\|apelidos=Martí\|url=http://elpais.com/diario/1996/11/23/cultura/848703601_850215.html}}</ref> foi unha actriz galega que triunfou en Francia, onde residía [[exilio\|como exiliada]] por ser filla de [[Casares Quiroga]], que fora Ministro da [[II República Española]] durante o goberno de [[Manuel Azaña\|Azaña]]. En Francia era coñecida como '''Maria Casarès'''. Foi considerada unha das grandes actrices do teatro e o [[Cinema de Francia\|cinema francés]] e apareceu en clásicos como ''Les enfants du paradis'', especialmente durante as décadas de 1940 e 1950. Liña 12 ⟶ 7: === Infancia === [[Ficheiro:Casa Museo Casares Quiroga.jpg\|miniatura\|150px\|[[Casa Museo Casares Quiroga\|Casa da familia Casares]] na Coruña.]] María Casares naceu na Coruña en 1922, filla do político e avogado [[Santiago Casares Quiroga]] (1884-1950) e de Gloria Pérez, finada en [[París]] en 1945. Non foi unha filla desexada e anos máis tarde dixo ironicamente: "Cando meus pais me collían, era inadvertidamente ou por erro".<ref name=Casares>{{Cita web \|url=http://encinematheque.net/acteurs/f28/index.asp \|título=Maria CASARES, biographie et filmographie illustrées \|data-acceso=26 de maio de 2016 \|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20100328140606/http://encinematheque.net/acteurs/F28/index.asp \|dataarquivo=28 de marzo de 2010 \|urlmorta=yes }}</ref> Tivo unha media irmá, [[Esther Casares Quiroga\|Esther Casares]],<ref name=corunha/> nada dun matrimonio anterior de seu pai e un irmán, Enrique, que adoptaron os seus pais durante a [[Guerra civil española\|guerra civil]]. A familia residía no número 12 da [[Rúa Panadeiras (A Coruña)\|rúa Panadeiras]], hoxe convertido en [[Casa Museo Casares Quiroga\|casa museo da familia]].<ref name=ano-coruña/> Durante os veráns a familia trasladábase a [[Oleiros]], onde alugaban o [[Pazo do Río]] ou a Villa Galicia,<ref>[https://www.elidealgallego.com/texto-diario/mostrar/2452066/roteiro-literario-muestra-lugares-relacionados-escritoras-ilustres El Roteiro Literario muestra lugares relacionados con escritoras ilustres]</ref> e realizaban paseos pola [[praia de Bastiagueiro]].<ref name=corunha/> Comezou a escola na cidade da Coruña, estudando no Colexio Francés, situado na [[Cidade Xardín da Coruña\|Cidade Xardín]];<ref name=corunha>[https://acorunhadasmulleres.gal/maria-casares/ A Coruña das mulleres]</ref> alí viu filmes e recibiu clases de recitación.<ref name=ano-coruña>[https://www.coruna.gal/web/gl/maria-casares/na-coruna Ano Internacional de María Casares: Na Coruña]</ref> Liña 19 ⟶ 14: === Exilio === Tiña 14 anos cando se levou a cabo o [[Golpe de Estado do 18 de xullo de 1936]], e aínda que nos primeiros meses seguiu en Madrid asistindo feridos xunto á súa nai, o seu pai, que no momento do golpe era o [[Lista de presidentes de España\|presidente do Consello de Ministros]], dediciu en outubro que ambas marchasen a [[Barcelona]] e de aí a [[Francia]].<ref name=corunha/> Chegaron a [[París]] o 20 de novembro de 1936, véspera do aniversario de María, e aloxáronse no hotel Paris-New York, da rúa Vaugirard. Estudou no liceo Victor-Duruy, onde aprendeu o [[lingua francesa\|francés]] e coñeceu o actor de nacionalidade española [[Pierre Alcover]] e a súa dona, Colonna Romano, membro da [[Comédie-Française]]. Isto axudou a familia Casares e impulsou a María a facer teatro. Porén, o seu primeiro intento de entrar no Conservatorio de París fracasou a causa do seu marcado acento.<ref name=":0">{{Cita libro\|título=Mulleres\|url=https://www.worldcat.org/oclc/26404118\|editorial=Edicións Xerais de Galicia\|data=1991\|lugar=Vigo\|ISBN=~~84-7507-515-0,~~ 978-84-7507-515-0\|OCLC=26404118\|nome=Ursula\|apelidos=Heinze}}</ref> Tras acabar a [[guerra civil española]], o seu pai reuniuse con elas en París,<ref name=corunha/> mais durante a [[~~Segunda~~segunda ~~Guerra~~guerra ~~Mundial~~mundial]] o seu pai marchou a [[Londres]] mentres ela e a súa nai partían ás [[Landas]], antes de volver a París, onde viviron nun piso na esquina das rúas Enfant-Jésus e Vaugirard. Con traballo, conseguiu entrar no Conservatorio de París en [[1941]].<ref name=corunha/> O primeiro papel profesional foi en ''A Celestina''. En outubro do [[1943]] representou con grande éxito a obra de [[Georges Neveux]] ''A viaxe de Teseo''. O 19 de marzo do ano seguinte coñeceu a [[Albert Camus]] na casa de [[Michel Leiris]], e comezou unha relación sentimental con el durante os ensaios de ''O malentendido'', onde interpretaba a Martha. O escritor, que puxo a María en contacto coa Resistencia e os exiliados españois, foi para a actriz "pai, irmán, amigo, amante e ás veces fillo". A guerra e [[Francine Faure]], esposa de Camus, separounos e romperon a relación ao final da guerra. Porén, atopáronse por casualidade en 1948 e mantiveron unha apaixonada relación en segredo que rematou coa morte accidental do escritor en 1960. En novembro de 2017, a filla de Albert Camus publicou 865 cartas inéditas entre o seu pai e a artista galega, que certifican a paixón amorosa que mantiveron durante anos.<ref>{{Cita novas\|autor=\|data=11-11-2017\|xornal=[[Galicia Confidencial]]\|título=O amor entre María Casares e Albert Camus: “Estou que ardo, por dentro, por fóra. Todo arde...”\|url=http://www.galiciaconfidencial.com/noticia/66612-amor-maria-casares-albert-camus-ardo-por-fora-arde\|data-acceso=11-2-2018}}</ref> En 1946 faleceu a súa nai e en 1950 o seu pai. Ademais, non puido ver a súa irmá Esther ata que en 1955 esta logrou saír de España e exiliarse en [[México]].<ref name=corunha/> Liña 30 ⟶ 25: Iniciouse no cinema cun papel secundario nunha película de [[Marcel Carné]], ''[[Les enfants du paradis]]'' e pouco despois, en [[1944]], protagonizou ''[[Les dames du Bois de Boulogne]]'' de [[Robert Bresson]]. [[Jean Cocteau]] dirixiuna en ''[[O testamento de Orfeo]]'' (1950) e fíxose moi popular, se ben en España foi silenciada. A partir de 1952, a pesar de que continuou aparecendo ocasionalmente en filmes, dedicouse especialmente ao teatro.<ref name=corunha/> Uniuse ao [[Festival de Aviñón]] e entrou na [[Comédie-Française]]. Antes caque ela, ningún actor ou actriz estranxeiro actuara na Comédie-Française, aínda que a abandonou en 1954 por desacordos coa dirección. Pasou entón ao [[Théâtre National Populaire]] baixo a dirección de [[Jean Vilar]].<ref name=corunha/> Participou en xiras por todo o mundo, aparecendo en grandes clásicos do teatro francés. En [[1957]] realizou unha xira co TNP por Suramérica, durante a que foi homenaxeada polos exiliados galegos ([[Eduardo Blanco Amor]], [[Rafael Dieste]], [[Luis Seoane]], [[Laxeiro]],...) e se produciu o reencontro coa súa lingua.<ref name=corunha/> En 1958 interpretou as obras ''[[O Cid\|Le Cid]]'', de [[Pierre Corneille\|Corneille]], ''Marie Tudor'', de [[Victor Hugo]] e ''Le Triomphe de l'Amour'' (''The Triumph of Love''), de [[Pierre de Marivaux\|Marivaux]] en [[Broadway]]. Liña 41 ⟶ 36: O 27 de xuño de 1978 casou co seu amigo André Schlesser, co que viviu no número 6 da rúa Asseline, no distrito XIV de [[París]], e que morreu en Saint-Paul-de-Vence o 15 de febreiro de 1985. Por razón de matrimonio, adquiriu a nacionalidade francesa en 1980.<ref name=corunha/> Trala morte de Schlesser, os seus fillos Anne e Gilles Schlesser legaron a María Casares a parte da área de La Vergne, que pertencía ao seu pai.<ref>Legs enregistré le 26 septembre 1985 auprès de Maître Boursier, notaire à Confolens, Charente (vol. 2111, nº 9 - source : Service de la Publicité Foncière - ex-Conservation des Hypothèques - Angoulême 2, 1 rue de la Combe, CS72513 Soyaux, 16025 Angoulême cedex).</ref> En 1980 publicou un libro de memorias, ''Residente privilexiada'', título que alude ao status na súa tarxeta de residencia orixinal emitida por Francia.<ref>{{cita web\|url= http://kaffekantate.blogspot.com/2009/01/cartas-en-el-exilio.html\| título= KAFFEKANTATE: Cartas en el exilio}}</ref><ref>{{Cita web \|url=http://www.que.es/coruna/200903221233-memorias-actriz-galega-maria-casares.html \|título=As memorias da actriz galega María Casares, recollidas en 'Residente privilexiada', serán reeditadas este ano \|data-acceso=27 de maio de 2016 \|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20170330180425/http://www.que.es/coruna/200903221233-memorias-actriz-galega-maria-casares.html \|dataarquivo=30 de marzo de 2017 \|urlmorta=yes }}</ref> En [[1989]] acadou o [[premio Moliére]] á mellor actriz de teatro<ref name=":0" /> e foi nomeada ao [[Premios César\|César]] (1989). Recibiu do goberno francés o Premio Nacional de Teatro e en España a [[Medalla de Ouro ao Mérito nas Belas Artes]]. Obtivo o [[premio Segismundo]] da [[Asociación de Directores de España]], concedéuselle o título de filla predilecta da [[A Coruña\|Coruña]] e a [[medalla Castelao]] da [[Xunta]], que non acudiu a recoller.<ref>{{Cita web\|título=Una casa, una buhardilla y también un instituto\|url=https://www.elidealgallego.com/articulo/coruna/casa-buhardilla-y-tambien-instituto/20160404225433279728.html\|páxina-web=El Ideal gallego\|data-acceso=2019-02-04\|lingua=es-ES\|nome=\|apelidos=}}</ref> Os premios que concede cada ano a [[Asociación de ~~actores~~Actores e ~~actrices~~Actrices de Galicia]] ás artes escénicas, dende 1997, sedenomínanse ~~denominan “Premios~~[[Premios María ~~Casares”~~Casares]]. Ela aceptou esta honra.<ref name="A">{{Cita publicación periódica\|apelidos=Hermida Mondelo\|nome=Sabela\|data=5-2-2015\|título=María Casares: do trasterro ó exilio\|url=http://revistas.ucm.es/index.php/MADR/article/view/48544/45352\|PMC=\|revista=[[Madrygal. Revista de Estudios Gallegos]]\|número=Núm. especial\|páxinas=275-282\|doi=\|ISSN=1138-9664\|PMID=\|volume=18}}</ref> A actriz faleceu na súa casa de campo, Château de La Vergne, en [[Alloue]] en [[Poitou-Charentes]], que deixou en herdanza á vila.<ref>{{Cita novas\|autor=Jean-Pierre Thibaudat\|data=6-7-2002\|xornal=[[Libération]] Next\|título=La Vergne, habitée par Maria Casarès\|url=http://next.liberation.fr/culture/2002/07/06/la-vergne-habitee-par-maria-casares_409355\|lingua=[[lingua francesa\|francés]]\|data-acceso=11-2-2018\|data-arquivo=05-01-2018\|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20180105011755/http://next.liberation.fr/culture/2002/07/06/la-vergne-habitee-par-maria-casares_409355\|url-morta=yes}}</ref> Na actualidade o Domaine de la Vergne é unha residencia para artistas e lugar de representacións.<ref>{{Cita web\|título=Logis de la Vergne, maison de Maria Casarès à Alloue - PA16000021 - Monumentum\|url=https://monumentum.fr/logis-vergne-maison-maria-casares-pa16000021.html\|páxina-web=monumentum.fr\|data-acceso=2019-02-04}}</ref><ref>{{Cita web\|url=http://www.lamaisonducomedien.fr/\|páxina-web=\|data-acceso=2019-02-04\|título=La Maison du comedien}}</ref> == Filmografía == [[Ficheiro:Casarès Harcourt 1947.jpg\|miniatura\|Casares en 1947.]] * ''Les enfants du paradis'' (1944)<ref>{{Cita novas\|título=Les Enfants du Paradis, DVD review\|url=https://www.telegraph.co.uk/culture/film/dvd-reviews/9540313/Les-Enfants-du-Paradis-DVD-review.html\|data=2012-09-13\|data-acceso=2019-02-04\|issn=0307-1235\|lingua=en-GB\|nome=Patrick\|apelidos=Smith}}</ref> * ''Les dames du Bois de Boulogne'' (1945) Liña 183 ⟶ 179: O concello da Coruña dedicoulle unha rúa no Polígono de Elviña<ref>{{Cita web\|título=El Ayuntamiento de A Coruña recibe 26 ofertas para remodelar las plazas de María Casares y de la avenida de Oleiros, en Elviña\|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/coruna/coruna/2014/05/11/ayuntamiento-coruna-recibe-26-ofertas-remodelar-plazas-maria-casares-avenida-oleiros-elvina/0003_20140520140511165035205.htm\|páxina-web=La Voz de Galicia\|data=2014-05-11\|data-acceso=2019-02-04\|lingua=es}}</ref> e con motivo do seu centenario programou unha serie de actividades en 2022 dentro do Ano Internacional de María Casares.<ref>{{cita web\|título=2022 Ano Internacional de María Casares\|dataacceso=21-03-2022\|páxina-web=Concello da Coruña\|url=https://www.coruna.gal/web/gl/maria-casares}}</ref> Tamén hai rúas dedicadas a María Casares en Santiago de Compostela e Oleiros. [[Ficheiro:~~Algúns dos premiados nos~~Premio María Casares ~~2014~~1.~~JPG~~jpg\|miniatura\|~~Algúns dos premiados nos~~Premio María Casares ~~do 2014~~.]]▼ Recibiron o nome de María Casares centros educativos de [[Aviñón]],<ref>{{cita web\|url=http://www.lyc-maria-casares.ac-aix-marseille.fr/spip/\|título=Accueil\|páxina-web=lyc-maria-casares.ac-aix-marseille.fr\|dataacceso=9 de xuño de 2012}}</ref> [[~~Saint~~Rillieux-~~Denis~~la-Pape]],<ref>{{cita ~~(Seine~~web\|url=http://collegecasares.free.fr/index2.php\|título=Accueil\|páxina-~~Saint-Denis)~~web=collegecasares.free.fr\|dataacceso=9 de xuño de 2012}}{{Ligazón morta\|data=outubro de 2022 }}</ref> [[Saint-Denis]]<ref>{{cita web\|url=http://www.ville-saint-denis.fr/jcms/jcms/prod_40647/ecole-elementaire-maria-casares\|título=École élémentaire Maria Casarès\|páxina-web=ville-saint-denis.fr\|dataacceso=9 de xuño de 2012\|data-arquivo=30 de abril de 2015\|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20150430132032/http://www.ville-saint-denis.fr/jcms/jcms/prod_40647/ecole-elementaire-maria-casares\|url-morta=yes}}</ref> e [[Oleiros]],<ref>[http://www.edu.xunta.gal/centros/iesmariacasares/ IES María Casares]</ref> ademais dunha sala do [[théâtre national de la Colline]] e outra do novo teatro de [[Montreuil (Seine-Saint-Denis)\|Montreuil]].<ref>{{cita web\|url=http://www.destinationmontreuil.fr/document.php?project=otm&locale=fr&pagendx=82&noempty=1&engine_open=LOIIDFC930000490\|título=Nouveau théâtre de Montreuil, CDN - Salle Maria Casarès\|páxina-web=destinationmontreuil.fr\|dataacceso=9 de xuño de 2012\|data-arquivo=15 de novembro de 2008\|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20081115031855/http://destinationmontreuil.fr/document.php?project=otm&locale=fr&pagendx=82&noempty=1&engine_open=LOIIDFC930000490\|url-morta=yes}}</ref>▼ Tamén se bautizou co seu nome a división europea da [[Oficina Francesa de Protección aos Refuxiados e Apátridas]].<ref>{{cita web\|url=http://ofpra.gouv.fr/fr/l-ofpra/organisation/les-divisions-geographiques\|título=Les divisions géographiques \|páxina-web=[[OFPRA]]\|dataacceso=13 de abril de 2015\|data-arquivo=03 de marzo de 2016\|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20160303225417/https://www.ofpra.gouv.fr/fr/l-ofpra/organisation/les-divisions-geographiques\|url-morta=yes}}</ref>▼ Recibiron o nome de María Casares centros educativos de [[Aviñón]],<ref>{{cita web\|url=http://www.lyc-maria-casares.ac-aix-marseille.fr/spip/\|título=Accueil\|páxina-web=lyc-maria-casares.ac-aix-marseille.fr\|dataacceso=9 de xuño de 2012}}</ref> [[Rillieux-la-Pape]],<ref>{{cita web\|url=http://collegecasares.free.fr/index2.php\|título=Accueil\|páxina-web=collegecasares.free.fr ▲\|dataacceso=9 de xuño de 2012}}</ref> [[Saint-Denis (Seine-Saint-Denis)\|Saint-Denis]]<ref>{{cita web\|url=http://www.ville-saint-denis.fr/jcms/jcms/prod_40647/ecole-elementaire-maria-casares\|título=École élémentaire Maria Casarès\|páxina-web=ville-saint-denis.fr\|dataacceso=9 de xuño de 2012}}</ref> e [[Oleiros]],<ref>[http://www.edu.xunta.gal/centros/iesmariacasares/ IES María Casares]</ref> ademais dunha sala do [[théâtre national de la Colline]] e outra do novo teatro de [[Montreuil (Seine-Saint-Denis)\|Montreuil]].<ref>{{cita web\|url=http://www.destinationmontreuil.fr/document.php?project=otm&locale=fr&pagendx=82&noempty=1&engine_open=LOIIDFC930000490\|título=Nouveau théâtre de Montreuil, CDN - Salle Maria Casarès\|páxina-web=destinationmontreuil.fr\|dataacceso=9 de xuño de 2012}}</ref> ▲Tamén se bautizou co seu nome a división europea da [[Oficina Francesa de Protección aos Refuxiados e Apátridas]].<ref>{{cita web\|url=http://ofpra.gouv.fr/fr/l-ofpra/organisation/les-divisions-geographiques\|título=Les divisions géographiques \|páxina-web=[[OFPRA]]\|dataacceso=13 de abril de 2015}}</ref> === Premios María Casares === ▲[[Ficheiro:Algúns dos premiados nos María Casares 2014.JPG\|miniatura\|Algúns dos premiados nos María Casares do 2014.]] No [[1996]], a petición da [[Asociación de Actores, Directores e Técnicos de Escena]], María Casares aceptou que os premios de teatro de Galiza levasen o seu nome ([[Premios María Casares]]), pero a morte impediulle asistir á súa primeira edición. Liña 200 ⟶ 195: == Véxase tamén == {{Commonscat}} {{Portal\|A Coruña}} === Bibliografía === * {{Cita libro\|título=El periodismo es un cuento\|url=https://archive.org/details/elperiodismoesun0000riva_i8y2\|apelidos=Rivas Barrós\|nome=Manuel\|editorial=[[Alfaguara]]\|ano=1997\|ISBN=9788420479071\|lingua=[[lingua castelá\|castelán]]\|capítulo=La mujer rebelde\|ref=}} * {{Cita libro\|título=Maria Casarès : L'étrangère\|apelidos=Figuero\|nome=Javier\|editorial=Fayard\|ano=2005\|ISBN=9782213624013\|apelidos2=Carbonel\|nome2=Marie-Hélène\|páxinas=385\|lingua=francés\|ref=}} * {{Cita libro \|título= Residente privilexiada\|nome= María\|apelidos= Casares\|ano= 2009\|editorial= Trifolium\|lugar= A Coruña\|isbn= 978-84-935325-6-7\|url=}} Liña 209 ⟶ 205: * {{Cita libro\|título=Tu me vertiges - L'amour interdit de Maria Casarès et Albert Camus\|apelidos=M.-Forsythe\|nome=Florence\|editorial=Le Passeur Éditeur\|ano=30-3-2017\|ISBN=9782368905203\|url=https://www.le-passeur-editeur.com/les-livres/litt%C3%A9rature/tu-me-vertiges/\|páxinas=256\|lingua=francés\|ref=}} * {{Cita libro \|título= Albert Camus, Maria Casarès. Correspondance inédite (1944-1959)\|autor=Catherine Camus\|ano=9-11-2017\|apelidos-editor=Vaillant\|nome-editor=Béatrice\|serie=Collection Blanche\|páxinas=1312\|lingua=francés\|ref=\|nome=\|editorial= [[Gallimard]]\|isbn= 9782072746161\|url=http://www.gallimard.fr/Catalogue/GALLIMARD/Blanche/Correspondance65}} * {{Cita libro \|título=L'Unique. Maria Casarès \|nome=Anne \|apelidos=Plantagenet \|ligazónautor= \|ano= \|editorial= \|lugar= \|isbn=9782290251942 \|páxina= \|páxinas=224 \|dataacceso= \|url=}} * {{Cita libro \|título= María Casares. A célebre refuxiada, a descoñecida \|nome= Arancha \|apelidos= Estévez \|ligazónautor= \|ano=2022 \|editorial=Aira \|lugar= \|isbn= \|páxina= \|páxinas= \|dataacceso= \|url=https://lecturafilia.com/2022/07/27/maria-casares-a-celebre-refuxiada-a-desconecida-de-arancha-estevez/}} * {{Cita libro \|título= María Casares. A única \|nome= \|apelidos=VV.AA. \|ligazónautor= \|ano=2022 \|editorial=[[Luzes]] \|lugar= \|isbn= \|páxina= \|páxinas=58 \|dataacceso= \|url=}} * VV.AA. (2022). ''María Casares. Mi patria es el teatro''. Trifolium.<ref>{{Cita publicación periódica\|apelidos=Mariño Davila\|nome=Esperanza L.\|data=xullo, agosto, setembro 2022\|título=Sempre na memoria\|revista=Grial\|ISSN=0017-4181\|volume=LX\|páxinas=87-88\|número=235}}</ref> * Hermida, Sabela (2022). ''María Casares fronte ao espello.'' Edicións Xerais de Galicia. === Ligazóns externas === [https://www.youtube.com/watch?v=vpAfJcHwj-8 María Casares recita Aires d'a miña terra] - YouTube{{Álbum de Galicia\|733\|apelidos=Estévez Lavandeira\|nome=Arancha\|ligazónautor=Arancha Estévez Lavandeira}} ~~{{Álbum de Mulleres\|14}}~~ [http://www.rtve.es/alacarta/videos/a-fondo/fondo-maria-casares/4056808/ Entrevista no programa ''A fondo''] de [[RTVE]] en 1981. {{Medallas Castelao}}