Caldeirón

Caldeirón / Caldeirón común Globicephala melas
Caldeirón mostrando a mancha en "W" da gorxa Comparación co tamaño dun humano
Estado de conservación
DD
Clasificación científica
Reino: Animalia Filo: Chordata Subfilo: Vertebrata Clase: Mammalia Orde: Cetacea Suborde: Odontoceti Superfamilia: Delphinoidea Familia: Delphinidae Subfamilia: Globicephalinae Xénero: Globicephala Especie: G. melas
Nome binomial
Globicephala melas (Traill, 1809)
Mapa de distribución do caldeirón común Mapa de distribución do caldeirón común
Sinonimia
Referencia: Delphinus melas Traill, 1809 Globicephala melaena (Traill, 1809)

O caldeirón propiamente dito, ou caldeirón común, Globicephala melas (Traill, 1809), é unha especie de cetáceo odontoceto da familia dos delfínidos, subfamilia dos globicefalinos.

Canda o caldeirón tropical, Globicephala macrorhynchs, Gray, 1846, integra o xénero Globicephala.

Taxonomía

O xénero Globicephala foi creado por Lesson en 1828, aparecendo por primeira vez en Compl. Oeuvres Buffon Hist. Nat., 1: 441, tomando como especie tipo a Delphinus globiceps Cuvier, 1812, que viña a coincidir coa especie Delphinus melas definida por Thomas Stewart Traill en 1809.

Na especie Globicephala melas recoñécense dúas subespecies:

• Globicephala melas edwardii A. Smith, 1834, que habita no océano Antártico, pero que pode chegar até as costas de Sudamérica (até o Perú no Pacífico, e o Brasil no Atlántico), Suráfrica, sur de Australia e Nova Zelandia, e

• Globicephala melas melas (Traill, 1809), propia do Atlántico norte, incluíndo o mar Mediterráneo

Características

Os machos miden entre 4 e 7,6 m, as femias entre 3 e 5,6 e as crías ao nacer sobre 2 m. En canto ao peso, un exemplar adulto pesa entre 1,8 e 3,5 t, mentres que un acabado de nacer mide entre 1,8 e 2 m, e pesa sobre os 75 Kg.

O corpo é alongado, coa cabeza globosa (que pode colgar sobre o diminuto bico nos machos vellos) e grandes aletas pectorais, dobradas nun cóbado que se fai máis acententuado coa idade, aleta dorsal prominente, falciforme, dirixida cara a atrás e situada na parte anterior do corpo, e aleta caudal pequena, cos bordos posteriores cóncavois e cunha ben marcada fendedura central separando os lóbulos.

A súa coloración é gris escura ou negra uniforme polas rexións superiores, aínda que e posúen unha banda diagonal abrancazada que vai desde cada ollo até a base da aleta dorsal, e na rexión ventral amosan unha mancha de cor branca ou gris clara, en forma de "W", que comeza na gorxa para estrirarsew noi medido do ventre e acabar nun parche oval que se estende sobre a rexión uroxenital.

Distribución

Coñécense dúas poboacións distintas (que se corresponden coas dúas subespecies, edwardii no sur e melas no norte), unha situada no hemisferio sur (coas poboacións asociadas coas correntes de Humboldt, Falkland e Benguela) e outra no Atlántico norte, separadas polo cinto tropical. Ambas as pobocacións prefiren as augas profundas ou os bordos das plataformas continentais. Algúns individuos viven permanetemente lonxe ou cerca da costa, mentres que outros realizan migracións desde a costa (verán e outono) até mar aberto (inverno e primavera), segundo a abundacia de cefalópodos.

É un animal abundante en Galicia, e a nosa comunidade, así como as cantábricas e as de Portugal son os lugares da península Ibérica onde se atopa a maior poboación de caldeiróns.

Bioloxía

Comportamento

Son animais moi sociábeis e familiares, vivindo en grupos de 10 a 50 individuos, que ás veces poden chegar até os 100, dos que un é o lider, que adoita ser a femia máis vella do grupo. En ocasións excepcionais poden chegar a reunirse varios centos e mesmo miles de exemplares.

As mandas adoitan permaneceren inmóbiles na superficie, permitindo que os barcos se acheguen a pouca distancia. Saltan á proa das embarcacións (sobre todo os exemplares xuvenís; os adultos non adoitan saltar) e con fecuencia obsérvanse dando golpes coa aleta caudal e sacando a cabeza da auga para vixiar.

Polo xeral realizan varias inspiracións rápidas e despois se soimerxen durante poucos minutos, aínda que para alimentarse poden durar 10 min ou máis. O seu sopro é potente, de máis de 1 m de altura. Poden sumerxirse até os 600 m, pero a maior parte das inmersións de entre 30 e 60 m.

Alimentación

A súa dieta componse principalmente de chocos e luras, aínda que ás veces tamén comen pequenos peixes.

Reprodución

Alcanzan a madurez sexual as 6 anos, cando miden uns 3,5 m, as femias, e aos 12 anos, medindo uns 5 m, os machos. A xestación dura entre os 14 e os 16 meses, e os partos prodúcense na primavera e o verán. O período de aleitamento prolóngase durante dous anos. As femias poden volver a quedar preñadas aos 3 ou 5 anos.

Varamentos

Os caldeiróns son animais que viven tanto na costa coma en mar aberto. Non é por tanto nada difícil que se produza un varamento na costa. En Galicia son frecuentes os varamentos na Costa da Morte e na costa cantábrica da Mariña de Lugo.

Se a femia líder vara na costa, o resto dos caldeiróns seguirana, producíndose un varamento masivo. Isto fai que eses varamentos sexan moi prexudiciais para eles, xa que é moi difícil devolver ao mar o grupo.

Estado das poboacións

En 2008, a Unión Internacional para a Conservación da Natureza cualificou o estado de conservación das poboacións desta especie como "DD" (datos insuficientes). En primeiro lugar, porque é tratada como unha soa especie, aínda que puidera tratarse de dúas (ou máis), do que non hai de momento probas e, se así fora, algunhas destas poboacións poderían xustificar o seu listado en categorías superiores de risco. E, en segundo, polas ameazas que pesan sobre elas.

As principais ameazas que poderían causar caídas importantes das súas poboacións son actuacións antropoxénicas, como o aumento dos ruídos dos sonares, especielmente dos militares e os empregados nas prospeccións sísmicas, e as captutras accidentais na pesca, especialmente nas de cefalópodos, calculándose que podería reducir a súa poboación global nun 30 % ao longo de tres xeracións.

Véxase tamén

Bibliografía

• Carwardine, M. (1995): Ballenas, delfines y marsopas. Guía visual de todos los cetáceos del mundo. Barcelona: Omega. ISBN 84-282-1037-3.
• Díaz d'a Silva, J. I. e Cartelle, Y. (2007): Guía dos mamíferos de Galicia. A Coruña: Baía Edicións. ISBN 978-84-96893-20-7.
• Duguy, R. e Robineau, D. (1987): Guía de los mamíferos marinos de Europa. Barcelona: Ediciones Omega. ISBN 84-282-0811-5.
• Pérez Alberti, A. (dir.) (1982): Xeografía de Galicia. Tomo I: O medio.. A Coruña: Edicións Sálvora. ISBN 84-85770-12-6.
• Perrin, William F., Bernd Wursig & J. G. M. Thewissen (eds.) (2002): Encyclopedia of Marine Mammals. 2ª ed. San Diego, California: Academic Press. ISBN 978-0-12-373553-9.
• Wilson, D. E. & Reeder, D. M. (eds.) (2005): Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference. 3ª ed. Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. ISBN 0-8018-8221-4.

Outros artigos

• Cetáceos
• Odontocetos
• Delfínidos
• Caldeiróns
• Grampus griseus

Ligazóns externas

• Globicephala melas en ADW (en inglés)