Oroxénese herciniana: Diferenzas entre revisións
Arranxos |
Ligazóns |
||
Liña 42: | Liña 42: | ||
Durante o [[Triásico]] da era [[Mesozoico|mesozoica]], a [[flora]] e [[fauna]] púidose desprazar entre os continentes desde a Siberia ata, pasando [[polo norte]] da Antártida,o [[polo sur]]. Na era do mesozoico a formación do [[océano Atlántico|Atlántico]] supuxo a quebra da Panxea. En consecuencia, o cinto varisco, que daquela circundaba a periferia do Báltico, resultou rachando e perdendo a súa continuidade desde os Apalaches. |
Durante o [[Triásico]] da era [[Mesozoico|mesozoica]], a [[flora]] e [[fauna]] púidose desprazar entre os continentes desde a Siberia ata, pasando [[polo norte]] da Antártida,o [[polo sur]]. Na era do mesozoico a formación do [[océano Atlántico|Atlántico]] supuxo a quebra da Panxea. En consecuencia, o cinto varisco, que daquela circundaba a periferia do Báltico, resultou rachando e perdendo a súa continuidade desde os Apalaches. |
||
==Localización dos macizos hercinianos== |
|||
===A oroxenia varisca ibérica=== |
|||
{{Artigo principal|Macizo Ibérico}} |
|||
[[Ficheiro:Hercynian_structures_Europe-en.svg|400px|esquerda|Estruturas xeológicas europeas da orogenia varisca no Pérmico. Destaca a forte curvatura do Arco Ibero-Armoricano e mais tamén as posicións da futura península ibérica y das illas de Córcega e Cerdeña en comparanza co demais do que hoxe é Europa.]] |
|||
A metade occidental da península Ibérica forma a chamada cadea montañosa do [[macizo Ibérico]]<ref>Nalgúns momentos foi o denominado Macizo Hespérico.</ref>,<ref name="Gallastegui2000">{{Cita publicación periódica | url = http://geol.uniovi.es/TDG/Volumen22/TG22.PDF | xornal = Trabajos de Geología |editores = Alberto Marcos Vallaure (Univ. de Oviedo) | número = 22 | páxinas = 9-231 | ano = 2000 | título = Estructura cortical de la cordillera y margen continental cantábricos: perfiles ESCI-N | nome1 = Jorge | apelidos1 = Gallastegui Suárez}}</ref> que é un contínuo do macizo Central e Armoricano franceses e os macizos de Rhen e Bohemio alemáns: a rama sur do arco Ibero-Armoricano.<ref name="geoman">{{Cita web| url =https://geologicalmanblog.wordpress.com/2015/05/17/contextos-geologicos-espanoles-de-relevancia-internacional-1-el-orogeno-varisco-iberico/ | xornal = Hombre geológico | autores = Hernández, Daniel | data = 7/05/2015}}</ref><ref name="Gallastegui2000" /> Ese macizo Ibérico discorre desde a [[Galiza]]-[[Trás-os-Montes]] ata a [[Algarve]] e a [[Serra Morena]], e é unha parte do contínuo que se formou no proceso de oroxénese varisca europea.<ref name="serranorte">{{Cita libro | título = Parque Natural Sierra Norte de Sevilla | capítulo = Parte II – Introducción a la geología de la península Ibérica | editores = Junta de Andalucia | url = https://www.juntadeandalucia.es/medioambiente/web/Bloques_Tematicos/Patrimonio_Natural._Uso_Y_Gestion/Espacios_Protegidos/publicaciones_renpa/guia_geologica_s_norte/04_parte_2.pdf}}</ref> O macizo Ibérico é a parte sur dese arco Ibero-Armoricano continuo, que ten uns 3 mil km de longo e unha anchura entre os 700 e 800 km. |
|||
Xa que o resultado final da oroxénese foi a formación da Panxea, consecuentemente, nesta área deuse o peche de tres océanos: Iapetus, Rheico e o Galicia-Macizo Central Francés.<ref name="Gallastegui2000" /> O novo cinto varisco creado da península tiña unha continuidade lineal ata Bohemia. No Pérmico o macizo sufriu unha forte erosión e partiuse en varias placas por mor da disgregación de Panxea e a apertura do océano Atlántico. Así, a cadea varisca penisular perdeu a súa continuidade coa América do Norte, o occidente africano e o macizo de Bohemia.<ref name="Gallastegui2000" /> Trala fragmentación, Iberia, Córcega e Cerdeña retornaron as súas posicións pre-mesozoicas. Ademais, a formacións que se produciron durante a oroxénese varisca ibérica víronse reactivadas pola seguinte oroxénese alpina.<ref name="cnig">{{Cita web|autores = Centro Nacional de Información Geográfica | editores = Instituto Geográfico Nacional | título = Mapas de unidades geotectónicasMapas de unidades geotectónicas | url= https://www.ign.es/espmap/mapas_relieve_bach/Relieve_Mapa_03.htm}}</ref> |
|||
A oroxénese supuxo a deformación e unha metamorfización parcial, con intrusión de granitoides, dos terreos proterozoicos e paleozoicos que formaban as placas. A orientación da sección xeolóxica ten una forma que revela claramente a orixe oroxénica: na parte norte a orientación das placas é cara o leste, e no sur é cara ao suroeste.<ref name="Gallastegui2000" /> Arestora esa territorio que se formou nesa oroxénese atópase amplamente erosionado. Mesmo as súas montañas mostran relevos suaves, como é o caso do macizo galaico.<ref name="Gallastegui2000" /> A orografía determinouna en esencia os factores de facilidade de meteorización das rochas: naqueles lugares onde a erosión foi máis fácil o relevo resultou en máis suave, de menor pendente. A litoloxía do macizo determínano en esencia as rochas plutónicas, en particular os granitos, e a presenza dalgunhas rochas metamórficas, como os xistos, as cuarcitas e os gneises. Nalgunhas pequenas áreas acumuláronse materiais sedimentarios, ariscas ou calcarias.<ref name="serranorte" /> |
|||
==Localización dos macizos hercinianos== |
==Localización dos macizos hercinianos== |
||
Liña 59: | Liña 48: | ||
[[Ficheiro:Hercynian_structures_Europe-en.svg|miniatura|400px|esquerda|Estruturas xeológicas europeas da oroxenese varisca no Pérmico. Destaca a forte curvatura do Arco Ibero-Armoricano e mais tamén das posicións da futura península Ibérica e das illas de Córcega e Cerdeña en comparanza co demais do que hoxe é Europa.<ref>Franke, W.; 1992: Phanerozoic structures and events in central Europe, in: Blundell, D.J.; Freeman, R. & Mueller, S. (eds.): A Continent Revealed - The European Geotraverse, 297 pp., Cambridge University Press, ISBN 052142948X, pp. 164-179.</ref><ref>Franke, W.; 2000: The mid-European segment of the Variscides: tectonostratigraphic units, terrane boundaries and plate tectonic evolution, Geological Society of London, Special Publications 179, pp. 35-61. Matte, P.; 2001: The Variscan collage and orogeny (480±290 Ma) and the tectonic defnition of the Armorica microplate: a review, Terra Nova 13, 122-128.</ref><ref>von Raumer, J.F.; Stampfli, G.M. & Bussy, F.; 2003: Gondwana-derived microcontinents — the constituents of the Variscan and Alpine collisional orogens, Tectonophysics 365, pp. 7–22. Walter, R.; 2003: Erdgeschichte – Die Entstehung der Kontinente und Ozeane, 325 pp., Walter de Gruyter, Berlin (5th ed.).</ref>]] |
[[Ficheiro:Hercynian_structures_Europe-en.svg|miniatura|400px|esquerda|Estruturas xeológicas europeas da oroxenese varisca no Pérmico. Destaca a forte curvatura do Arco Ibero-Armoricano e mais tamén das posicións da futura península Ibérica e das illas de Córcega e Cerdeña en comparanza co demais do que hoxe é Europa.<ref>Franke, W.; 1992: Phanerozoic structures and events in central Europe, in: Blundell, D.J.; Freeman, R. & Mueller, S. (eds.): A Continent Revealed - The European Geotraverse, 297 pp., Cambridge University Press, ISBN 052142948X, pp. 164-179.</ref><ref>Franke, W.; 2000: The mid-European segment of the Variscides: tectonostratigraphic units, terrane boundaries and plate tectonic evolution, Geological Society of London, Special Publications 179, pp. 35-61. Matte, P.; 2001: The Variscan collage and orogeny (480±290 Ma) and the tectonic defnition of the Armorica microplate: a review, Terra Nova 13, 122-128.</ref><ref>von Raumer, J.F.; Stampfli, G.M. & Bussy, F.; 2003: Gondwana-derived microcontinents — the constituents of the Variscan and Alpine collisional orogens, Tectonophysics 365, pp. 7–22. Walter, R.; 2003: Erdgeschichte – Die Entstehung der Kontinente und Ozeane, 325 pp., Walter de Gruyter, Berlin (5th ed.).</ref>]] |
||
A metade occidental da península Ibérica forma a chamada cadea montañosa do [[macizo Ibérico]]<ref>Nalgúns momentos foi o denominado Macizo Hespérico.</ref>,<ref name="Gallastegui2000">{{Cita publicación periódica | |
A metade occidental da península Ibérica forma a chamada cadea montañosa do [[macizo Ibérico]]<ref>Nalgúns momentos foi o denominado Macizo Hespérico.</ref>,<ref name="Gallastegui2000">{{Cita publicación periódica|apelidos1=Gallastegui Suárez|nome1=Jorge|ano=2000|título=Estructura cortical de la cordillera y margen continental cantábricos: perfiles ESCI-N|url=http://geol.uniovi.es/TDG/Volumen22/TG22.PDF|editores=Alberto Marcos Vallaure (Univ. de Oviedo)|páxinas=9-231|número=22|xornal=Trabajos de Geología}}</ref> que é un continuo do [[Macizo Central francés|macizo Central]] e [[Armórica|Armoricano]] franceses e os macizos de [[Río Rin|Rhin]] e [[Europa central|Bohemio]] alemáns: a rama sur do arco Ibero-Armoricano.<ref name="geoman">{{Cita web|url=https://geologicalmanblog.wordpress.com/2015/05/17/contextos-geologicos-espanoles-de-relevancia-internacional-1-el-orogeno-varisco-iberico/|autores=Hernández, Daniel|data=7/05/2015|xornal=Hombre geológico}}</ref><ref name="igme_variscan">{{Cita libro| título = SPANISH GEOLOGICAL FRAMEWORKS AND GEOSITES: An approach to Spanish geological heritage of international relevance| capítulo = Chapter 1: The Iberian Variscan Orogen | autor1 = Martínez Catalán, J.R. | autor2 = Aller, J. | autor3 = Alonso, J.L. | autor4 = Bastida, F. | url = http://www.igme.es/patrimonio/GEOSITES/publication.htm | editores = Instituto Geológico Minero Español}}</ref><ref name="Gallastegui2000" /> Ese macizo Ibérico discorre desde a [[Galiza]]-[[Tras os Montes e Alto Douro|Trás-os-Montes]] ata a [[Algarve]] e a [[Serra Morena]], e é unha parte do continuo que se formou no proceso de oroxénese varisca europea durante o [[Proterozoico|Proterozoico superior]] e o [[Carbonífero]] pola converxencia e colisión de [[Laurasia]] e [[Gondwana]].<ref name="serranorte">{{Cita libro|título=Parque Natural Sierra Norte de Sevilla|url=https://www.juntadeandalucia.es/medioambiente/web/Bloques_Tematicos/Patrimonio_Natural._Uso_Y_Gestion/Espacios_Protegidos/publicaciones_renpa/guia_geologica_s_norte/04_parte_2.pdf|capítulo=Parte II – Introducción a la geología de la península Ibérica|editores=Junta de Andalucia}}</ref> O macizo Ibérico é a parte sur dese arco continuo Ibero-Armoricano, que ten uns 3 mil km de longo e unha anchura entre os 700 e 800 km. |
||
<ref name="Gallastegui2000" /> Ese macizo Ibérico discorre desde a [[Galiza]]-[[Tras os Montes e Alto Douro|Trás-os-Montes]] ata a [[Algarve]] e a [[Serra Morena]], e é unha parte do contínuo que se formou no proceso de oroxénese varisca europea durante o Proterozoico superior e o Carbonífero pola converxencia e colisión de Laurasia e Gondwana.<ref name="serranorte">{{Cita libro | título= Guía Geológica. Parque Natural Sierra Norte de Sevilla |capítulo = Parte II – Introducción a la geología de la península Ibérica | editores = Junta de Andalucia | url = https://www.juntadeandalucia.es/medioambiente/web/Bloques_Tematicos/Patrimonio_Natural._Uso_Y_Gestion/Espacios_Protegidos/publicaciones_renpa/guia_geologica_s_norte/04_parte_2.pdf}}</ref> O macizo Ibérico é a parte sur dese arco continuo Ibero-Armoricano, que ten uns 3 mil km de longo e unha anchura entre os 700 e 800 km. |
|||
Xa que o resultado final da oroxénese foi a formación da Panxea, consecuentemente, nesta área deuse o peche de tres océanos: Iapetus, Rheico e o Galicia-Macizo Central Francés.<ref name="Gallastegui2000" /> O novo cinto varisco creado da península tiña unha continuidade lineal ata Bohemia. No Pérmico o macizo sufriu unha forte erosión e partiuse en varias placas por mor da disgregación de Panxea e a apertura do océano Atlántico. Así, a cadea varisca |
Xa que o resultado final da oroxénese foi a formación da [[Panxea]], consecuentemente, nesta área deuse o peche de tres [[Océano|océanos]]: Iapetus, Rheico e o Galicia-Macizo Central Francés.<ref name="Gallastegui2000" /> O novo cinto varisco creado da península tiña unha continuidade lineal ata Bohemia. No Pérmico o macizo sufriu unha forte erosión e partiuse en varias placas por mor da disgregación de Panxea e a apertura do océano Atlántico. Así, a cadea varisca peninsular perdeu a súa continuidade coa [[América do Norte]], o [[África Occidental|occidente africano]] e o macizo de Bohemia.<ref name="Gallastegui2000" /> Trala fragmentación, Iberia, [[Córsega]] e [[Sardeña]] retornaron as súas posicións pre-[[Mesozoico|mesozoicas]]. Ademais, a formacións que se produciron durante a oroxénese varisca ibérica víronse reactivadas pola seguinte [[oroxénese alpina]].<ref name="cnig">{{Cita web|url=https://www.ign.es/espmap/mapas_relieve_bach/Relieve_Mapa_03.htm|autores=Centro Nacional de Información Geográfica|título=Mapas de unidades geotectónicasMapas de unidades geotectónicas|editores=Instituto Geográfico Nacional}}</ref> |
||
A oroxénese supuxo a deformación e unha metamorfización parcial, con intrusión de granitoides, dos terreos proterozoicos e paleozoicos que formaban as placas. A orientación da sección xeolóxica ten una forma que revela claramente a orixe de oroxénese: na parte norte a orientación das placas é cara o leste, e no sur é cara ao suroeste.<ref name="Gallastegui2000" /> Arestora esa territorio que se formou nesa oroxénese atópase amplamente erosionado. Mesmo as súas montañas mostran relevos suaves, como é o caso do macizo galaico.<ref name="Gallastegui2000" /> A orografía determinouna en esencia os factores de facilidade de meteorización das rochas: naqueles lugares onde a erosión foi máis fácil o relevo resultou en máis suave, de menor pendente. A litoloxía do macizo determínano en esencia as rochas plutónicas, en particular os granitos, e a presenza dalgunhas rochas metamórficas, como os xistos, as cuarcitas e os gneises. Nalgunhas pequenas áreas acumuláronse materiais sedimentarios, ariscas ou calizas.<ref name="serranorte" /> |
A oroxénese supuxo a deformación e unha [[metamorfización]] parcial, con intrusión de granitoides, dos terreos proterozoicos e paleozoicos que formaban as placas. A orientación da sección xeolóxica ten una forma que revela claramente a orixe de oroxénese: na parte norte a orientación das placas é cara o leste, e no sur é cara ao suroeste.<ref name="Gallastegui2000" /> Arestora esa territorio que se formou nesa oroxénese atópase amplamente erosionado. Mesmo as súas montañas mostran relevos suaves, como é o caso do [[Macizo Galaico|macizo galaico]].<ref name="Gallastegui2000" /> A [[orografía]] determinouna en esencia os factores de facilidade de [[meteorización]] das rochas: naqueles lugares onde a erosión foi máis fácil o relevo resultou en máis suave, de menor pendente. A [[litoloxía]] do macizo determínano en esencia as rochas plutónicas, en particular os [[Granito|granitos]], e a presenza dalgunhas rochas metamórficas, como os xistos, as [[Cuarcita|cuarcitas]] e os [[Gneis|gneises]]. Nalgunhas pequenas áreas acumuláronse materiais sedimentarios, ariscas ou calizas.<ref name="serranorte" /> |
||
===A división do macizo ibérico=== |
===A división do macizo ibérico=== |
||
[[Ficheiro:Geological_units_of_the_Iberian_Peninsula_ES.svg|miniatura|esquerda|Unidades xeolóxicas da península Ibérica, onde se pode comprobar as áreas resultantes da oroxénese herciniana do centro ao oeste.]] |
[[Ficheiro:Geological_units_of_the_Iberian_Peninsula_ES.svg|miniatura|esquerda|Unidades xeolóxicas da península Ibérica, onde se pode comprobar as áreas resultantes da oroxénese herciniana do centro ao oeste.]] |
||
O macizo que xerou a oroxénese herciniana na península pódese clasificar en varias zonas paralelas e concéntricas ao arco Ibero-Armoricano: a zona cántabra, a asturoccidental-leonesa, a central ibérica, a Ossa-Morena e a portuguesa do sur.<ref name="Julivert1972">{{Cita publicación periódica|autor1=Julivert, M.|autor2=Fontboté, J.M.|autor3= Ribeiro, A.|autor4= |
O macizo que xerou a oroxénese herciniana na península pódese clasificar en varias zonas paralelas e concéntricas ao arco Ibero-Armoricano: a zona cántabra, a asturoccidental-leonesa, a central ibérica, a Ossa-Morena e a portuguesa do sur.<ref name="Julivert1972">{{Cita publicación periódica|autor1=Julivert, M.|autor2=Fontboté, J.M.|autor3= Ribeiro, A.|autor4= |
||
Nabais-Conde, L.E.|ano=1972| título = Mapa Tectónico de la Península Ibérica y Baleares 1:1.000.000 | editores = Instituto Geológico y Minero de España (IGME)}}</ref><ref name="igme_variscan" /> A maiores está a Galicia-Trás-os-Montes, que en realidade non é un cinto que forme parte desta |
Nabais-Conde, L.E.|ano=1972| título = Mapa Tectónico de la Península Ibérica y Baleares 1:1.000.000 | editores = Instituto Geológico y Minero de España (IGME)}}</ref><ref name="igme_variscan" /> A maiores está a Galicia-Trás-os-Montes, que en realidade non é un cinto que forme parte desta oroxénese senón que é un bloque [[alóctono]] que foi empurrado contra a zona ibérica central.<ref name="igme_variscan" /> |
||
Acéptanse polo xeral a definición destas zonas<ref name="igme_variscan" /><ref name="serranorte" /><ref name="geoman" />: |
|||
* |
*'''Zona Cantábrica''': é o territorio máis á fronte e noroeste do macizo. É unha área do Paleozoico con sedimentos pre-oroxénese de baixo grosos e que foron depósitos mariños. Alí aos pregues e cabalgamentos diríxense cara o núcleo do arco de xiro da oroxénese e conserva materiais preoroxénicos e sinoroxénicos grazas ao baixo grao de metamorfismo. |
||
* |
*'''Zona Asturoccidental-Leonesa''': é o territorio arredor do eixo arturiano-leonés que en esencia é un cinto de [[xisto]] con placas verticais ou lixeiramente inclinadas. O alto grao elevado de metamorfismo que aumenta cara o oeste, chegando á fusión e mostrado granitoides no seu occidente. Mostra grandes pregues deitados ou tumbados e cabalgamentos ou fallas. Nel destaca o manto de Mondoñedo, onde na base dun enorme cabalgamento se pode ver unha porción do manto. |
||
* |
*'''Zona Centroibérica''': é a parte central do macizo e a máis extensa. Os seus niveis superiores da codia están caracterizados polas liñas de cuarcita armórica, que segue sinclinais na parte centro e sur da zona ou núcleos de anticlinais no norte. Na súa zona norte destaca o [[Ollo de sapo]], onde aparecen pregues deitados e un elevado metamorfismo que mostra glándulas de feldespato e clastos de cuarzo azul. O complexo do xisto Grauváquico é a zona máis o sur desta zona e mostra un metamorfismo menor. Esta zona formou parte dunha marxe pasiva de plataforma continental, e continúa no noroeste de África. |
||
* |
*'''Zona de Ossa-Morena''': é a rexión onde se produce o cambio de verter do norte a verter cara ao sur despois dunha zona de cizalla, a cizalla de [[Badaxoz]]. Destaca por ser unha zona litoral continental onde se produciron pregues asimétricos e deitados e un metamorfismo moi baixo. Nela produciuse a [[oroxenia cadomiana]] do [[Neoproterozoico]]. |
||
* |
*'''Zona Surportuguesa''': é a rexión máis ao sur e oeste do macizo, e estreita, na que aparecen deformacións reducidas, como no norte cántabro. É a zona máis externa da oroxénese inda que mostra a anomalía dun abundante magmatisma, xa que foi un punto de colisión intercontinental. Os seus materiais son só do [[Devónico]] e diante. |
||
* '''Zona de Galicia-Trás-os-Montes''': esta rexión, galega e [[Tras os Montes e Alto Douro|tras-montana]], diferénciase da zona central polo seu amplo abano de peculiaridades como material alóctono ou para-autóctono de diferente orixe. |
|||
Unha das súas áreas seméllase ao xisto Grauváquico Centroibérico, mais as outras son complexos alóctonos (a serie de Malpica-Tui, Ordes, Cabo Ortegal, Bragança e Morais). As rexións alóctonas terían sido terreos divididos por un arco de volcáns do litoral de Gondwana e outra costa separados por mar, que trala unión produciría as típicas ofiolitas. |
*'''Zona de Galicia-Trás-os-Montes''': esta rexión, galega e [[Tras os Montes e Alto Douro|tras-montana]], diferénciase da zona central polo seu amplo abano de peculiaridades como material alóctono ou para-autóctono de diferente orixe. Unha das súas áreas seméllase ao xisto Grauváquico Centroibérico, mais as outras son complexos alóctonos (a [[serie de Malpica-Tui]], [[Ollo de sapo|Ordes]], [[Cabo Ortegal]], [[Braganza|Bragança]] e Morais). As rexións alóctonas terían sido terreos divididos por un arco de [[Volcán|volcáns]] do [[litoral]] de Gondwana e outra costa separados por mar, que trala unión produciría as típicas [[Ofiolita|ofiolitas]]. |
||
==Notas== |
==Notas== |
Revisión como estaba o 14 de xullo de 2018 ás 15:17
Esta páxina ou sección está a editarse nestes intres. Para evitar posibles conflitos de edición, non edites esta páxina ou sección mentres vexas esta mensaxe. Revisa o historial de edicións para saber quen traballa nela. O usuario Mgl.branco (conversa · contribucións) realizou a última edición na páxina hai 6 anos. O tempo máximo de presenza deste marcador é dun mes dende a última edición do usuario que o puxo; pasado ese tempo debe retirarse. |
A oroxénese herciniana ou varisca foi un evento xeolóxico de formación de masas de montañas que se produciu no Paleozoico final pola colisión continental de Euramérica (ou Laurasia) e Gondwana e que resultou na formación do supercontinente Panxea.
Nomenclatura
O termo varisca ou varisco procede do nome latino medieval do distrito Variscia, que se refería á tribo xermana dos Varisci. Ese termo acuñouno en 1880 o profesor xeólogo Eduard Suess, da universidade de Viena. Pola outra banda, o termo herciniano deriva do bosque Herciniano, que foi o bosque que se cita na literatura e que cubría a parte leste do río Rin de norte a sur da Xermania Magna.
Ambos os dous termos tentan ser descritivos das direccións de buzamento que os xeólogos observaran na zona alemá: a varisca, de suroeste a noroeste, e a herciniana, de noroeste a suroeste. A dirección varisca reflicte a dirección dos antigos pregamentos que emerxeron ao longo de Alemaña e rexións próximas e que se desviaron da súa dirección para encaixar nos seguintes pregamentos.
Franz Kossmat liderou a investigación dos pregamentos variscos en Alemaña, e definiu unha división das variscidas europeas en 1927 que aínda é válida.[2] A outra dirección, a herciniana, segue a dirección das montañas Harz alemás. Este termo, úsase en diferentes graos como sinónimo de varisco.
Nalgúns casos, en particular en estudos americanos, empréganse outros termos para referirse á mesma oroxénese e formación das Montañas do Apalache, ou similares.[3][4]
O termo varisca experimentou diferentes usos desde os 1960. Polo xeral, emprégase para describir os pregamentos e fases da oroxénese do paleozoico tardío e dándolle unhas datas de 380 a 280 Ma. Nalgunhas outras publicacións o termo emprégase para pregamentos aínda máis recentes[5], dándolle outro concepto diferente ao da oroxénese europea e americana relacionada coa colisión de Gondwana-Euramérica.
Distribución
O cinto americano e europeo varisco inclúe as cordilleiras da península Ibérica (en particular Galiza e os Pireneos), o suroeste de Irlanda, Cornualles e Devon, e en Gales as rexións de Pembrokeshire, a península de Gower e o val de Glamorgan. Os seus efectos están presentes tamén en Francia desde a Bretaña, por debaixo da bacía parisina ata Ardenas, no Macizo Central francés, a cordilleira dos Vosgos e en Córsica. O cinto varisco reaparece na Sardeña italiana e en Alemaña no macizo do Rhin (Ardenas, Eifel, Hunsrück, Taunus e outras rexións arredor do val cetral do Rhin), na Selva negra e nas montañas de Harz quedaron como un vestixio.
Na república Checa e no leste de Polonia o macizo Bohemio é a rexión máis o leste do cinto varisco europeo no que non houbo modificacións. Outras formacións variscas que aparecen máis o sueste están en parte agochadas polo impacto da sucesiva oroxénese alpina.
Nos Alpes, o núcleo varisco está arredor das rexións francesas Mercantour, Pelvoux, Belledonne, Montblanc e o macizo do Aar. As cadeas montañosas Dinárdicas, gregas e turcas xa son o remate polo sueste do varisco europeo.[6]
A oroxénese varisca foi contemporánea coa oroxénese acadiana e a apalache, que se produciu en América do Norte, e que foi responsable da formación dos Apalaches e das montañas Ouachita. As áreas americanas do norte con dobramentos variscos son a Nova Inglaterra, Nova Escocia e Terra Nova e Labrador. A meseta marroquí e o Anti-atlas do noroeste africano teñen unha estreita relación coas Apalaches e formaron parte da oroxénese apalache antes da apertura do océano atlántico durante o xurásico.[7]
As montañas variscas, nun sentido cronolóxico amplo, inclúen aos Urais, as montañas de Pamir, e as do Tian Shan, así como a outros dobramentos asiáticos.[8][9]
Formación
A oroxénese varisca ou herciniana produciuse cunha complicada e heteroxénea mestura de colisións de diferentes microplacas en diferentes unidades de tempo. Iso dificulta a reconstrución da oroxenia. A converxencia de placas que causaron a oroxénese caledoniana no silúrico continuou coa oroxénese varisca nos seguintes períodos, o devónico e o carbonífero. Ambas as dúas oroxéneses produciron a unión dun supracontinente, a Panxea, que rematou no carbonífero.
Durante o ordovícico as masas de terra, que eran a Gondwana (as arestora América do Sur, África, a Antártida e Australia), ocuparon posicións entre o polo sur e o ecuador nunha única face do planeta. Cara o leste había tres masas continentais: Laurentia, Siberia e Báltica, e que se posicionaban formando os vértices dun triángulo. Cara ao sur tiñan un arquipélago, o terreo de Avalonia, que emerxía pegado á marxe litoral norte da Gondwana a comezos do ordovícico.
A finais do Silúrico e inicios do Devónico, Báltica e Laurentia derivaron unha contra a outra, pechando o océano Iapetus que as separaba. A súa colisión, a oroxénica caledoniana, creou as montañas da Caledonia de América do Norte, Groenlandia, as illas británicas e Noruega.
A expansión do piso oceánico ao sur de Avalonia puxouna cara o norte de Laurentia e fixo emerxer as montañas do norte do Apalache durante a fase acadiana da oroxénese caledonia. Nese período o mar Tornquist, que estaba entre a Avalonia e Báltica, pechouse. Con iso, a Avalonia formou pola costa do sur un novo continente: a Euramérica. Este novo continente formouse grazas á Euramérica e o vello continente "Old Red Sandstone" e resultou nas masas que arestora son a América do Norte, as Illas Británicas, a Alemaña do norte, a Escandinavia e o leste de Rusia.
A finais do Devónico e durante o Carbonífero o arquipélago Armórica da Europa do sur, que se separara de Gondwana despois de Avalonia máis tarde durante o Ordovícico, foi empurrada cara a Avalonia e creou unha segunda franxa polo leste da Caledonia e o Apalache: a do varisco de Europa e América do Norte. Iso continuou coa colisión de Gondwana coa Euramérica a principios do Carbonífero, cando o cinto varisco xa que estaba presente e desenvolvéndose en activo.
A finais do Carbonífero, Gondwana uniuse coa Euramérica polo seu oeste e polo norte da América do Sur e o noroeste de África. Siberia estábase achegándoselles polo noroeste, despois da súa separación de Euramérica só con augas pouco profundas entre medias. O choque de Siberia resultou na formación das montañas Urais a finais do paleozoico e completouse coa formación de Panxea. A Euramérica do leste aínda se mantivo en división de Gondwana coa formación do océano Paleotetis.
Durante o Triásico da era mesozoica, a flora e fauna púidose desprazar entre os continentes desde a Siberia ata, pasando polo norte da Antártida,o polo sur. Na era do mesozoico a formación do Atlántico supuxo a quebra da Panxea. En consecuencia, o cinto varisco, que daquela circundaba a periferia do Báltico, resultou rachando e perdendo a súa continuidade desde os Apalaches.
Localización dos macizos hercinianos
A oroxenia varisca ibérica
- Artigo principal: Macizo Ibérico.
A metade occidental da península Ibérica forma a chamada cadea montañosa do macizo Ibérico[13],[14] que é un continuo do macizo Central e Armoricano franceses e os macizos de Rhin e Bohemio alemáns: a rama sur do arco Ibero-Armoricano.[15][16][14] Ese macizo Ibérico discorre desde a Galiza-Trás-os-Montes ata a Algarve e a Serra Morena, e é unha parte do continuo que se formou no proceso de oroxénese varisca europea durante o Proterozoico superior e o Carbonífero pola converxencia e colisión de Laurasia e Gondwana.[17] O macizo Ibérico é a parte sur dese arco continuo Ibero-Armoricano, que ten uns 3 mil km de longo e unha anchura entre os 700 e 800 km.
Xa que o resultado final da oroxénese foi a formación da Panxea, consecuentemente, nesta área deuse o peche de tres océanos: Iapetus, Rheico e o Galicia-Macizo Central Francés.[14] O novo cinto varisco creado da península tiña unha continuidade lineal ata Bohemia. No Pérmico o macizo sufriu unha forte erosión e partiuse en varias placas por mor da disgregación de Panxea e a apertura do océano Atlántico. Así, a cadea varisca peninsular perdeu a súa continuidade coa América do Norte, o occidente africano e o macizo de Bohemia.[14] Trala fragmentación, Iberia, Córsega e Sardeña retornaron as súas posicións pre-mesozoicas. Ademais, a formacións que se produciron durante a oroxénese varisca ibérica víronse reactivadas pola seguinte oroxénese alpina.[18]
A oroxénese supuxo a deformación e unha metamorfización parcial, con intrusión de granitoides, dos terreos proterozoicos e paleozoicos que formaban as placas. A orientación da sección xeolóxica ten una forma que revela claramente a orixe de oroxénese: na parte norte a orientación das placas é cara o leste, e no sur é cara ao suroeste.[14] Arestora esa territorio que se formou nesa oroxénese atópase amplamente erosionado. Mesmo as súas montañas mostran relevos suaves, como é o caso do macizo galaico.[14] A orografía determinouna en esencia os factores de facilidade de meteorización das rochas: naqueles lugares onde a erosión foi máis fácil o relevo resultou en máis suave, de menor pendente. A litoloxía do macizo determínano en esencia as rochas plutónicas, en particular os granitos, e a presenza dalgunhas rochas metamórficas, como os xistos, as cuarcitas e os gneises. Nalgunhas pequenas áreas acumuláronse materiais sedimentarios, ariscas ou calizas.[17]
A división do macizo ibérico
O macizo que xerou a oroxénese herciniana na península pódese clasificar en varias zonas paralelas e concéntricas ao arco Ibero-Armoricano: a zona cántabra, a asturoccidental-leonesa, a central ibérica, a Ossa-Morena e a portuguesa do sur.[19][16] A maiores está a Galicia-Trás-os-Montes, que en realidade non é un cinto que forme parte desta oroxénese senón que é un bloque alóctono que foi empurrado contra a zona ibérica central.[16]
Acéptanse polo xeral a definición destas zonas[16][17][15]:
- Zona Cantábrica: é o territorio máis á fronte e noroeste do macizo. É unha área do Paleozoico con sedimentos pre-oroxénese de baixo grosos e que foron depósitos mariños. Alí aos pregues e cabalgamentos diríxense cara o núcleo do arco de xiro da oroxénese e conserva materiais preoroxénicos e sinoroxénicos grazas ao baixo grao de metamorfismo.
- Zona Asturoccidental-Leonesa: é o territorio arredor do eixo arturiano-leonés que en esencia é un cinto de xisto con placas verticais ou lixeiramente inclinadas. O alto grao elevado de metamorfismo que aumenta cara o oeste, chegando á fusión e mostrado granitoides no seu occidente. Mostra grandes pregues deitados ou tumbados e cabalgamentos ou fallas. Nel destaca o manto de Mondoñedo, onde na base dun enorme cabalgamento se pode ver unha porción do manto.
- Zona Centroibérica: é a parte central do macizo e a máis extensa. Os seus niveis superiores da codia están caracterizados polas liñas de cuarcita armórica, que segue sinclinais na parte centro e sur da zona ou núcleos de anticlinais no norte. Na súa zona norte destaca o Ollo de sapo, onde aparecen pregues deitados e un elevado metamorfismo que mostra glándulas de feldespato e clastos de cuarzo azul. O complexo do xisto Grauváquico é a zona máis o sur desta zona e mostra un metamorfismo menor. Esta zona formou parte dunha marxe pasiva de plataforma continental, e continúa no noroeste de África.
- Zona de Ossa-Morena: é a rexión onde se produce o cambio de verter do norte a verter cara ao sur despois dunha zona de cizalla, a cizalla de Badaxoz. Destaca por ser unha zona litoral continental onde se produciron pregues asimétricos e deitados e un metamorfismo moi baixo. Nela produciuse a oroxenia cadomiana do Neoproterozoico.
- Zona Surportuguesa: é a rexión máis ao sur e oeste do macizo, e estreita, na que aparecen deformacións reducidas, como no norte cántabro. É a zona máis externa da oroxénese inda que mostra a anomalía dun abundante magmatisma, xa que foi un punto de colisión intercontinental. Os seus materiais son só do Devónico e diante.
- Zona de Galicia-Trás-os-Montes: esta rexión, galega e tras-montana, diferénciase da zona central polo seu amplo abano de peculiaridades como material alóctono ou para-autóctono de diferente orixe. Unha das súas áreas seméllase ao xisto Grauváquico Centroibérico, mais as outras son complexos alóctonos (a serie de Malpica-Tui, Ordes, Cabo Ortegal, Bragança e Morais). As rexións alóctonas terían sido terreos divididos por un arco de volcáns do litoral de Gondwana e outra costa separados por mar, que trala unión produciría as típicas ofiolitas.
Notas
- ↑ Baseado en Matte 2001 e Ziegler 1990
- ↑ Kossmat, F. (1927). "Gliederung des varistischen Gebirgsbaus". Abh. Sächs. Geol. L.-A. (Leipzig) 1: 1–39.
- ↑ Rachel Grande, Larry Jean, Aariel Rowan, Angela Sumner, Amy Tang (1/03/200). "Devonian: Tectonics and Paleoclimate". Consultado o 12/07/2018.
- ↑ Historical Geology, University of North Texas (eds.). "The Hercynian Orogeny". Consultado o 12/07/2018.
- ↑ Lee, K. Y. (1989). "Geology of petroleum and coal deposits in the North China Basin, Eastern China". USGS Bulletin 1871. Table 1, p. 3.
- ↑ Institute of Geology and Paleontology of the University of Lausanne. "Tectonic Map of the western Tethysides". Suíza. Consultado o 12/07/2018.
- ↑ Burkhard, M.; Caritg, S.; Helg, U.; Robert-Charrue, C.; Soulaimani, A. (2006). "Tectonics of the anti-Atlas of Morocco" (PDF). Comptes Rendus Geoscience 338 (1): 11–24. Consultado o November 2015.
- ↑ Tethyan Plate Tectonic Working Group, University of Lausanne (eds.). "Paleotethys. Paleogeographic reconstructions for the Devonian and Carboniferous". Suíza. Consultado o 12/07/2018.
- ↑ C.Scotese. Paleomap Project, eds. "Paleogeographic configuration Lower Carboniferous". Consultado o 12/07/2018.
- ↑ Franke, W.; 1992: Phanerozoic structures and events in central Europe, in: Blundell, D.J.; Freeman, R. & Mueller, S. (eds.): A Continent Revealed - The European Geotraverse, 297 pp., Cambridge University Press, ISBN 052142948X, pp. 164-179.
- ↑ Franke, W.; 2000: The mid-European segment of the Variscides: tectonostratigraphic units, terrane boundaries and plate tectonic evolution, Geological Society of London, Special Publications 179, pp. 35-61. Matte, P.; 2001: The Variscan collage and orogeny (480±290 Ma) and the tectonic defnition of the Armorica microplate: a review, Terra Nova 13, 122-128.
- ↑ von Raumer, J.F.; Stampfli, G.M. & Bussy, F.; 2003: Gondwana-derived microcontinents — the constituents of the Variscan and Alpine collisional orogens, Tectonophysics 365, pp. 7–22. Walter, R.; 2003: Erdgeschichte – Die Entstehung der Kontinente und Ozeane, 325 pp., Walter de Gruyter, Berlin (5th ed.).
- ↑ Nalgúns momentos foi o denominado Macizo Hespérico.
- ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 14,5 Gallastegui Suárez, Jorge (2000). Alberto Marcos Vallaure (Univ. de Oviedo), eds. "Estructura cortical de la cordillera y margen continental cantábricos: perfiles ESCI-N" (PDF). Trabajos de Geología (22): 9–231.
- ↑ 15,0 15,1 Hernández, Daniel (7/05/2015). Hombre geológico https://geologicalmanblog.wordpress.com/2015/05/17/contextos-geologicos-espanoles-de-relevancia-internacional-1-el-orogeno-varisco-iberico/. Falta o
|title=
(Axuda) - ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 Martínez Catalán, J.R.; Aller, J.; Alonso, J.L.; Bastida, F. "Chapter 1: The Iberian Variscan Orogen". En Instituto Geológico Minero Español. SPANISH GEOLOGICAL FRAMEWORKS AND GEOSITES: An approach to Spanish geological heritage of international relevance.
- ↑ 17,0 17,1 17,2 Junta de Andalucia (eds.). "Parte II – Introducción a la geología de la península Ibérica". Parque Natural Sierra Norte de Sevilla (PDF).
- ↑ Centro Nacional de Información Geográfica. Instituto Geográfico Nacional, eds. "Mapas de unidades geotectónicasMapas de unidades geotectónicas".
- ↑ Julivert, M.; Fontboté, J.M.; Ribeiro, A.; Nabais-Conde, L.E. (1972). Instituto Geológico y Minero de España (IGME), eds. "Mapa Tectónico de la Península Ibérica y Baleares 1:1.000.000".
Véxase tamén
Bibliografía
- Matte, P. (2001). "The Variscan collage and orogeny (480 ±290 Ma) and the tectonic definition of the Armorica microplate: a review". Terra Nova 13: 122–128. Bibcode:2001TeNov..13..122M. doi:10.1046/j.1365-3121.2001.00327.x.
- Ziegler, P.A. (1990). Shell Internationale Petroleum Maatschappij BV, eds. Geological Atlas of Western and Central Europe (2 ed.). ISBN 90-6644-125-9.
- von Raumer, J.; Stampfli, G.M.; Borel, G.D.; Bussy, F. (2002). "The organisation of pre-Variscan basement areas at the north-Gondwanan margin". International Journal of Earth Sciences 91: 35–52. Bibcode:2002IJEaS..91...35V. doi:10.1007/s005310100200.
- von Raumer, J.; Stampfli, G.M.; Bussy, F. (2003). "Gondwana-derived microcontinents - the constituents of the Variscan and Alpine collisional orogens". Tectonophysics 365: 7–22. Bibcode:2003Tectp.365....7V. doi:10.1016/S0040-1951(03)00015-5.
- Stampfli, GM; Borel, GD (2004). "The TRANSMED Transects in Space and Time: Constraints on the Paleotectonic Evolution of the Mediterranean Domain". En Cavazza W, Roure F, Spakman W, Stampfli GM, Ziegler P. The TRANSMED Atlas: the Mediterranean Region from Crust to Mantle. Springer Verlag. ISBN 3-540-22181-6.