Oroxénese herciniana

Lugar do cintos de montaña do herciniano a metade do carbonífero. As liñas de costa actuais represéntanse en gris.

A oroxénese herciniana ou varisca foi un evento xeolóxico de formación de masas de montañas que se produciu no paleozoico final pola colisión continental de Euramérica (ou Laurasia) e Gondwana e que resultou na formación do supercontinente Panxea.

Nomenclatura

O termo varisca ou varisco procede do nome latino medieval do distrito Variscia, que se refería á tribo xermana dos Varisci. Ese termo acuñouno en 1880 o profesor xeólogo Eduard Suess, da universidade de Viena. Pola outra banda, o termo herciniano deriva do bosque Herciniano, que foi o bosque que se cita na literatura e que cubría a parte leste do río Rin de norte a sur da Xermania Magna.

Ambos os dous termos tentan ser descritivos das direccións de buzamento que os xeólogos observaran na zona alemá: a varisca, de suroeste a noroeste, e a herciniana, de noroeste a suroeste. A dirección varisca reflicte a dirección dos antigos pregamentos que emerxeron ao longo de Alemaña e rexións próximas e que se desviaron da súa dirección para encaixar nos seguintes pregamentos.

Franz Kossmat liderou a investigación dos pregamentos variscos en Alemaña, e definiu unha división das variscidas europeas en 1927 que aínda é válida. A outra dirección, a herciniana, segue a dirección das montañas Harz alemás. Este termo, úsase en diferentes graos como sinónimo de varisco.

Nalgúns casos, en particular en estudos americanos, empréganse outros termos para referirse á mesma oroxénese e formación das Montañas do Apalache, ou similares.

O termo varisca experimentou diferentes usos desde os 1960. Polo xeral, emprégase para describir os pregamentos e fases da oroxénese do paleozoico tardío e dándolle unhas datas de 380 a 280 Ma. Nalgunhas outras publicacións o termo emprégase para pregamentos aínda máis recentes, dándolle outro concepto diferente ao da oroxénese europea e americana relacionada coa colisión de Gondwana-Euramérica.

Distribución

Distribución das oroxéneses con idades similares á oroxénese varisca (gris).

O cinto americano e europeo varisco inclúe as cordilleiras da península Ibérica (en particular Galiza e os Pireneos), o suroeste de Irlanda, Cornualles e Devon, e en Gales as rexións de Pembrokeshire, a península de Gower e o val de Glamorgan. Os seus efectos están presentes tamén en Francia desde a Bretaña, por debaixo da bacía parisina ata Ardenas, no Macizo Central francés, a cordilleira dos Vosgos e en Córsica. O cinto varisco reaparece na Sardeña italiana e en Alemaña no macizo do Rhin (Ardenas, Eifel, Hunsrück, Taunus e outras rexións arredor do val cetral do Rhin), na Selva negra e nas montañas de Harz quedaron como un vestixio.

Na república Checa e no leste de Polonia o macizo Bohemio é a rexión máis o leste do cinto varisco europeo no que non houbo modificacións. Outras formacións variscas que aparecen máis o sueste están en parte agochadas polo impacto da sucesiva oroxénese alpina.

Nos Alpes, o núcleo varisco está arredor das rexións francesas Mercantour, Pelvoux, Belledonne, Montblanc e o macizo do Aar. As cadeas montañosas Dinárdicas, gregas e turcas xa son o remate polo sueste do varisco europeo.

A oroxénese varisca foi contemporánea coa oroxénese acadiana e a apalache, que se produciu en América do Norte, e que foi responsable da formación dos Apalaches e das montañas Ouachita. As áreas americanas do norte con dobramentos variscos son a Nova Inglaterra, Nova Escocia e Terra Nova e Labrador. A meseta marroquí e o Anti-atlas do noroeste africano teñen unha estreita relación coas Apalaches e formaron parte da oroxénese apalache antes da apertura do océano atlántico durante o xurásico.

As montañas variscas, nun sentido cronolóxico amplo, inclúen aos Urais, as montañas de Pamir, e as do Tian Shan, así como a outros dobramentos asiáticos.

Formación

A oroxénese varisca ou herciniana produciuse cunha complicada e heteroxénea mestura de colisións de diferentes microplacas en diferentes unidades de tempo. Iso dificulta a reconstrución da oroxenia. A converxencia de placas que causaron a oroxénese caledoniana no silúrico continuou coa oroxénese varisca nos seguintes períodos, o devónico e o carbonífero. Ambas as dúas oroxéneses produciron a unión dun supracontinente, a Panxea, que rematou no carbonífero.

Durante o ordovícico as masas de terra, que eran a Gondwana (as arestora América do Sur, África, a Antártida e Australia), ocuparon posicións entre o polo sur e o ecuador nunha única face do planeta. Cara o leste había tres masas continentais: Laurentia, Siberia e Báltica, e que se posicionaban formando os vértices dun triángulo. Cara ao sur tiñan un arquipélago, o terreo de Avalonia, que emerxía pegado á marxe litoral norte da Gondwana a comezos do ordovícico.

A finais do silúrico e inicios do devónico, Báltica e Laurentia derivaron unha contra a outra, pechando o océano Iapetus que as separaba. A súa colisión, a oroxénica caledoniana, creou as montañas da Caledonia de América do Norte, Groenlandia, as illas británicas e Noruega.

A expansión do piso oceánico ao sur de Avalonia puxouna cara o norte de Laurentia e fixo emerxer as montañas do norte do Apalache durante a fase acadiana da oroxénese caledonia. Nese período o mar Tornquist, que estaba entre a Avalonia e Báltica, pechouse. Con iso, a Avalonia formou pola costa do sur un novo continente: a Euramérica. Este novo continente formouse grazas á Euramérica e o vello continente "Old Red Sandstone" e resultou nas masas que arestora son a América do Norte, as Illas Británicas, a Alemaña do norte, a Escandinavia e o leste de Rusia.

A finais do devónico e durante o carbonífero o arquipélago Armórica da Europa do sur, que se separara de Gondwana despois de Avalonia máis tarde durante o ordovícico, foi empurrada cara a Avalonia e creou unha segunda franxa polo leste da Caledonia e o Apalache: a do varisco de Europa e América do Norte. Iso continuou coa colisión de Gondwana coa Euramérica a principios do Carbonífero, cando o cinto varisco xa que estaba presente e desenvolvéndose en activo.

A finais do carbonífero, Gondwana uniuse coa Euramérica polo seu oeste e polo norte da América do Sur e o noroeste de África. Siberia estábase achegándoselles polo noroeste, despois da súa separación de Euramérica só con augas pouco profundas entre medias. O choque de Siberia resultou na formación das montañas Urais a finais do paleozoico e completouse coa formación de Panxea. A Euramérica do leste aínda se mantivo en división de Gondwana coa formación do océano Paleotetis.

Durante o triásico da era mesozoica, a flora e fauna púidose desprazar entre os continentes desde a Siberia ata, pasando polo norte da Antártida,o polo sur. Na era do mesozoico a formación do Atlántico supuxo a quebra da Panxea. En consecuencia, o cinto varisco, que daquela circundaba a periferia do Báltico, resultou rachando e perdendo a súa continuidade desde os Apalaches.

Véxase tamén

Bibliografía

• Matte, P. (2001). "The Variscan collage and orogeny (480 ±290 Ma) and the tectonic definition of the Armorica microplate: a review". Terra Nova 13: 122–128. Bibcode:2001TeNov..13..122M. doi:10.1046/j.1365-3121.2001.00327.x. 
• Ziegler, P.A. (1990). Shell Internationale Petroleum Maatschappij BV, eds. Geological Atlas of Western and Central Europe (2 ed.). ISBN 90-6644-125-9. 
• von Raumer, J.; Stampfli, G.M.; Borel, G.D.; Bussy, F. (2002). "The organisation of pre-Variscan basement areas at the north-Gondwanan margin". International Journal of Earth Sciences 91: 35–52. Bibcode:2002IJEaS..91...35V. doi:10.1007/s005310100200. 
• von Raumer, J.; Stampfli, G.M.; Bussy, F. (2003). "Gondwana-derived microcontinents - the constituents of the Variscan and Alpine collisional orogens". Tectonophysics 365: 7–22. Bibcode:2003Tectp.365....7V. doi:10.1016/S0040-1951(03)00015-5. 
• Stampfli, GM; Borel, GD (2004). "The TRANSMED Transects in Space and Time: Constraints on the Paleotectonic Evolution of the Mediterranean Domain". En Cavazza W, Roure F, Spakman W, Stampfli GM, Ziegler P. The TRANSMED Atlas: the Mediterranean Region from Crust to Mantle. Springer Verlag. ISBN 3-540-22181-6. 

Ligazóns externas

• Christopher R. Scotese e o Proxecto de Paleomap:
  • Mapa do inicio do devónico
  • Mapa do inicio do carbonífero
  • Mapa do final do carbonífero
  • Mapa do triásico