Saltar ao contido

Pensilvania: Diferenzas entre revisións

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Contido eliminado Contido engadido
Lameiro (conversa | contribucións)
sigo
Lameiro (conversa | contribucións)
sigo
Liña 93: Liña 93:


== Xeografía ==
== Xeografía ==
[[Ficheiro:FallingwaterWright.jpg|250px|dereita|miniatura|Unha queda de auga en Pensilvania.]]
[[Ficheiro:FallingwaterWright.jpg|250px|dereita|miniatura|Casa Kaufmann, situada nos Montes Allegheny. Un proxecto de [[Frank Lloyd Wright]] (1934).]]


O apelido de Pensilvania, ''The Keystone State'', fai referencia á localización xeográfica do Estado. Keystone, en inglés, significa "supórtematriz". Pensilvania forma unha ponte xeográfica entre os Estados do norte e do sur americano, e entre as planicies litorais do [[océano Atlántico]] e as rexións centrais do país. Pensilvania limita ao norte e ao nordeste con [[estado de Nova York|Nova York]], ao sueste coa [[Nova Persia]], ao sur con [[Delaware]], [[Maryland]] e [[Virxinia Occidental]], ao leste con [[Ohio]] e no extremo noroeste co [[Lago Erie]].
O apelido de Pensilvania, ''The Keystone State'', fai referencia á localización xeográfica do Estado. Keystone, en inglés, significa "pedra angular", e Pensilvania forma unha ponte xeográfica entre os estados do norte e do sur americano, e entre as planicies litorais do [[océano Atlántico]] e as rexións centrais do país. Pensilvania limita ao norte e ao nordeste con [[estado de Nova York|Nova York]], ao sueste coa [[Nova Jersey]], ao sur con [[Delaware]], [[Maryland]] e [[Virxinia Occidental]], ao leste con [[Ohio]] e no extremo noroeste co [[Lago Erie]].


Pensilvania posúe 255 quilómetros de extensión norte-sur e 455 quilómetros de extensión leste-oeste. A área do estado é de 119.283 km², dos cales 2.990 km² son corpos de auga. Os maiores ríos que atravesan o estado son os ríos [[Río Allegheny|Allegheny]], [[Río Mononagahela|Monongahela]], o [[Río Ohio|Ohio]] e o [[Río Delaware|Delaware]]. O estado, pola grande presenza de ríos, e polo terreo accidentado, posúe unha grande cantidade de quedas de auga, algunhas tendo ata 30 metros de altura. Pensilvania é o único dos 13 estados orixinais dos Estados Unidos que non posúe litoral co Océano Atlántico.
Pensilvania posúe 255 quilómetros de extensión norte-sur e 455 quilómetros leste-oeste. A superficie do estado é de 119.283 km², dos cales 2.990 km² son corpos de auga. Os maiores ríos que atravesan o estado son os ríos [[Río Allegheny|Allegheny]], [[Río Mononagahela|Monongahela]], o [[Río Ohio|Ohio]] e o [[Río Delaware|Delaware]]. O estado, pola gran presenza de ríos e polo terreo accidentado, posúe unha gran cantidade de cascadas, algunhas de ata 30 metros de altura. Pensilvania é o único dos 13 estados orixinais dos Estados Unidos que non posúe litoral co Océano Atlántico.


Pensilvania pódese dividir en sete rexións:
Pensilvania pódese dividir en sete rexións:


* O extremo noroeste do estado é parte das ''Planicies do Erie'', logo ás marxes do [[lago Erie]]. É caracterizada por baixa altitude e polo seu solo fértil. Anteriormente xa fixo parte do leito do lago.
* O extremo noroeste do estado é parte das ''Planicies do Erie'', ás marxes do lago Erie. Está caracterizada pola baixa altitude e polo seu solo fértil. Anteriormente formaba parte do leito do lago.
* ''Meseta dos Apalaches'' abrangue todo o leste e o norte doe stado, agás o extremo nordeste, cubrindo máis do 50% de Pensilvania. É caracterizada por un terreo moito accidentado, con vales profundos, irregulares e estreitos. Aquí localízase o punto máis alto do estado, o ''Monte Davis'', cos seus 979 metros de altitude.
* A ''Meseta dos Apalaches'' abrangue todo o leste e o norte do estado, agás o extremo nordeste, cubrindo máis do 50% de Pensilvania. Está caracterizada por un terreo moi accidentado, con vales profundos, irregulares e estreitos. Aquí localízase o punto máis alto do estado, o ''Monte Davis'', cos seus 979 metros de altitude.
* A ''Rexión dos Vales e Serras do Apalache'' esténdense inmediatamente ao leste e ao sur dos Mesetas do Apalache. A súa principal característica é a presenza de vales estreitos e moi profundos, que están aproximadamente aliñados, correndo no sentido leste-sur, formando un cuarto dun círculo. O solo da rexión é moi fértil.
* A ''Rexión dos Vales e Serras dos Apalaches'' esténdese inmediatamente ao leste e ao sur da Meseta dos Apalaches. A súa principal característica é a presenza de vales estreitos e moi profundos, que están aproximadamente aliñados, correndo no sentido leste-sur, formando un cuarto dun círculo. O solo da rexión é moi fértil.
* O ''Blue Ridge'', unha pequena rexión inmediatamente ao leste dos Vales do Apalache. Está localizado no centro-sur de Pensilvania. É o comezo dunha cadea de montañas que se estende desde Pensilvania ata [[Xeorxia, Estados Unidos de América|Xeorxia]].
* O ''Blue Ridge'', unha pequena rexión inmediatamente ao leste dos Vales dos Apalaches, está localizado no centro-sur de Pensilvania. É o comezo dunha cadea de montañas que se estende desde Pensilvania ata [[Xeorxia, Estados Unidos de América|Xeorxia]].
* ''Meseta da Nova Inglaterra'' esténdese do extremo oeste de Pensilvania ata [[Maine, Estados Unidos de América|Maine]]. En Pensilvania, forma unha estreita faixa de terra entre o Piemonte e os Vales do Apalache. Caracterizado pola súa alta altitude, en relación á rexións veciñas. O seu solo é menos accidentado que os Vales do Apalache.
* A ''Meseta da Nova Inglaterra'' esténdese do extremo oeste de Pensilvania ata [[Maine, Estados Unidos de América|Maine]]. En Pensilvania, forma unha estreita faixa de terra entre o Piemonte e os Vales dos Apalaches. Caracterízase pola súa alta altitude, en relación ás rexións veciñas. O seu solo é menos accidentado que os Vales do Apalache.
* O ''Piemonte'' esténdese inmediatamente ao leste do Blue Ridge, sueste dos Vales do Apalache e ao sur do Meseta da Nova Inglaterra. Caracterizado pola presenza do solo máis fértil do estado. Posúe baixas altitudes, e é pouco accidentado.
* O ''Piemonte'' esténdese inmediatamente ao leste do Blue Ridge, sueste dos Vales do Apalache e ao sur do Meseta da Nova Inglaterra. Caracterízase pola presenza do solo máis fértil do estado. Posúe baixas altitudes e é pouco accidentado.
* As ''Planicies Litorais do Atlántico'' están localizadas no extremo sueste do estado. Devido á a súa proximidade co [[océano Atlántico]], posúe as máis baixas altitudes de Pensilvania.
* As ''Planicies litorais do Atlántico'' están localizadas no extremo sueste do estado. Debido á súa proximidade co océano Atlántico, posúe as máis baixas altitudes de Pensilvania.


=== Clima ===
=== Clima ===
O clima de Pensilvania é [[clima temperado|temperado]], con catro distintas estacións, con [[verán]]s quentes, e [[inverno]]s fríos. A proximidade de grandes masas de [[auga]] no noroeste e no sueste do estado tornan estas áreas máis amenas ao longo do ano, en canto que o nordeste e o oeste do estado posúen as menores temperaturas de Pensilvania no inverno.
O clima de Pensilvania é [[clima temperado|temperado]], con catro estacións distintas, con [[verán]]s quentes, e [[inverno]]s fríos. A proximidade de grandes masas de auga no noroeste e no sueste do estado tornan estas áreas máis agradables ao longo do ano, en tanto que o nordeste e o oeste do estado posúen as temperaturas de Pensilvania máis baixas no inverno.


A temperatura media do Estado no inverno é de -3,3 °C no norte do estado, -2,8 °C no noroeste e de 1 °C no sueste. No verán, as maiores temperaturas rexístranse no sueste do Estado. A temperatura media, no verán, no noroeste é de 21 °C, de 24 °C no suroeste e de 25 °C no sueste. A temperatura máis alta xa rexistrada en Pensilvania é de 44 °C, rexistrada en [[10 de xullo]] de [[1936]], en [[Phoenixville]]; e a temperatura baixa xa rexistrada no Estado é de -41 °C, rexistrada en [[5 de xaneiro]] de [[1904]].
A temperatura media do estado no inverno é de -3,3 °C no norte, -2,8 °C no noroeste e de 1 °C no sueste. No verán, as maiores temperaturas rexístranse no sueste. A temperatura media, no verán, no noroeste é de 21 °C, de 24 °C no suroeste e de 25 °C no sueste. A temperatura máis alta xa rexistrada en Pensilvania é de 44 °C, o [[10 de xullo]] de [[1936]], en [[Phoenixville]]; e a temperatura baixa rexistrada foi de -41 °C, o [[5 de xaneiro]] de [[1904]].


As taxas de [[precipitación (meteoroloxía)|precipitación]] media anual de [[choiva]] de Pensilvania é de 104 centímetros. As maiores medias rexistráranse na rexión metropolitana de [[Pittsburgh]] e no leste do Estado, onde a media é de 130 centímetros. Xa o centro-norte e o oeste do Estado posúen as menores medias de precipitación, de apenas 98 centímetros. As taxas de precipitación media anual de [[neve]] varían entre 50 centímetros no suroeste a 230 centímetros no noroeste de Pensilvania.
As taxas de [[precipitación (meteoroloxía)|precipitación]] media anual de [[choiva]] de Pensilvania son de 104 centímetros. As maiores medias rexistráronse na rexión metropolitana de [[Pittsburgh]] e no leste do estado, onde a media é de 130 centímetros. O centro-norte e o oeste posúen as menores medias de precipitación, de apenas 98 centímetros. As taxas de precipitación media anual de [[neve]] varían entre 50 centímetros no suroeste a 230 centímetros no noroeste.


== Política ==
== Política ==
[[Ficheiro:Philadelphia City Hall (from Art Museum).JPG|250px|dereita|miniatura|Vista do edificio do concello de Pensilvania.]]
[[Ficheiro:Philadelphia City Hall (from Art Museum).JPG|250px|dereita|miniatura|Vista do edificio do concello de Pensilvania.]]


A actual Constitución de Pensilvania adoptouse en [[1968]]. Outras constitucións máis antigas habían sido implementadas en [[1776]], [[1790]], [[1838]] e [[1874]]. Emendas á constitución son propostas polo Poder lexislativo de Pensilvania, e para aprobarse, precisa recibir ao menos dous terzos dos votos do Senado e da Casa dos Representantes do Estado, e entón ao menos dous terzos dos votos da poboación electoral de Pensilvania, nun [[referendo]].
A actual Constitución de Pensilvania adoptouse en [[1968]], substituíndo outras constitucións máis antigas aplicadas en [[1776]], [[1790]], [[1838]] e [[1874]]. As emendas á constitución deben ser propostas polo Poder lexislativo e, para aprobarse, precisan recibir ao menos dous terzos dos votos do Senado e da Casa dos Representantes do Estado, e logo ao menos dous terzos dos votos da poboación electoral de Pensilvania, nun [[referendo]].


O principal oficial do [[Poder executivo]] en Pensilvania é o gobernador. Este é electo polos electores do estado para mandatos de ata 4 anos de duración. Unha persoa pode ser electa cantas veces quixer para o cargo de gobernador, porén, non máis do que dúas veces en consecutivo. Os oficiais que se escollen polo gobernador-tesoureiro, ''commonwealth'' (secretario de estado), entre outros, tamén serven en termos de no máximo 4 anos. Como o gobernador, poden ser escollidos cantas veces quixeren, mais non poden desempeñar as súas funcións máis do que dúas veces en consecutivo.
O principal oficial do [[Poder executivo]] é o gobernador. Este é elixido polos electores do estado para mandatos de ata 4 anos de duración. Unha persoa pode ser elixida cantas veces quixer para o cargo de gobernador, pero non máis de dúas veces consecutivas. Os oficiais que se escollen polo gobernador-tesoureiro, ''commonwealth'' (secretario de estado), entre outros, tamén serven por períodos máximos de 4 anos. Como o gobernador, poden ser escollidos cantas veces quixeren, mais non poden desempeñar as súas funcións máis de dúas veces consecutivas.


O [[Poder lexislativo]] do estado consiste polo [[Senado de Pensilvania|Senado]] e pola [[Casa dos Comúns|Casa dos Representantes]]. O Senado posúe un total de 50 membros, en canto que a Casa dos Representantes posúe un total de 203 membros. Pensilvania está dividido en 50 distritos senatoriais e 203 distritos representativos. Os electores de cada distrito elixe un senador/representante, que irá representar tal distrito no Senado/Casa dos Representantes. O termo dos senadores é de 4 anos e o termo dos representantes é de 2 anos. Sesións lexislativas comezan en na primeira [[terza feira]] de [[xaneiro]] para estenderse ata o final de [[novembro]]. Tales sesións realízanse diariamente.
O [[Poder lexislativo]] do estado consiste no [[Senado de Pensilvania|Senado]] e a [[Casa dos Comúns|Casa dos Representantes]]. O Senado posúe un total de 50 membros, en tanto que a Casa dos Representantes posúe un total de 203 membros. Pensilvania está dividido en 50 distritos senatoriais e 203 distritos representativos. Os electores de cada distrito elixen un senador ou representante, que representará o distrito. O mandato dos senadores é de 4 anos e o dos representantes de 2 anos. As sesións lexislativas comezan na primeira [[terza feira]] de [[xaneiro]] para estenderse ata o final de [[novembro]]. Tales sesións realízanse diariamente.


O tribunal máis alto do [[Poder xudicial]] de Pensilvania é o Tribunal Supremo de Pensilvania. O os seus sete xuíces escóllense pola poboación para mandatos de ata 10 anos de duración, podendo ser reelectos apenas unha vez.
O tribunal máis alto do [[Poder xudicial]] de Pensilvania é o Tribunal Supremo. O os seus sete xuíces escóllense pola poboación para mandatos de ata 10 anos de duración, podendo ser reelixidos unha vez.


O estado está dividido en 67 condados, municipalidades rurais (''townships''), 56 cidades (''citíes'') e distritos municipais (''boroughs''). É un dos poucos Estados americanos a usar ''boroughs'' como subdivisión estadal.
O estado está dividido en 67 condados, municipalidades rurais (''townships''), 56 cidades (''citíes'') e distritos municipais (''boroughs''). É un dos poucos Estados americanos en usar ''boroughs'' como subdivisión estatal.


Máis da metade do orzamento de Pensilvania veñen de [[imposto]]s estadais. O resto veñen de verbas recibidas do goberno federal e de [[empréstito]]s. En [[2002]], o goberno do Estado gastou 55.171 millóns de dólares, xerando 46.165 millóns de dólares. A débeda gobernamental de Pensilvania é de 20.983 millóns de dólares. A débeda per capita é de 1.702 dólares, o valor dos impostos estadais per capita é de 1 795 dólares, e o valor dos gastos gobernamentais per capita é de 4.475 dólares.
Máis da metade do orzamento de Pensilvania vén de [[imposto]]s estatais. O resto vén de orzamentos recibidos do goberno federal e de [[préstamo]]s. En [[2002]], o goberno do estado gastou 55.171 millóns de dólares, xerando 46.165 millóns de dólares. A débeda gobernamental de Pensilvania é de 20.983 millóns de dólares. A débeda per capita é de 1.702 dólares, o valor dos impostos estatais per capita é de 1.795 dólares, e o valor dos gastos gobernamentais per capita é de 4.475 dólares.


== Demografía ==
== Demografía ==

Revisión como estaba o 28 de agosto de 2016 ás 18:17

Modelo:Estado EUA Pensilvania[1] é un dos 50 estados dos Estados Unidos de América. O seu nome oficial é Commonwealth of Pennsylvania. O estado deu nome ao período xeolóxico Pennsylvaniano. A capital do estado é Harrisburg.

É un dos estados máis industrializados e urbanizados dos Estados Unidos, sendo un dos berces da Revolución Industrial do país, a mediados do século XIX. É un gran produtor de alimentos, química e electrónica. Produce antracita, un tipo de carbón de altísima calidade e, alén diso, é o maior produtor de carbón bituminoso do país.

Filadelfia é a maior cidade do Estado, sendo un gran centro portuario, bancario, financeiro e industrial. A segunda maior cidade do estado é Pittsburgh, que é un polo educativo e da industria de alta tecnoloxía. Ambos son grandes centros históricos e culturais americanos.

Pensilvania é famosa pola rexión de Pensilvania Dutch (Países Baixos pensilvano), localizada no sur do estado. A rexión é famosa pola súa gastronomía [Cómpre referencia] e pola súa arquitectura. A pesar do nome, a gran maioría dos habitantes da rexión son alemáns; de feito, o nome "Dutch" foi unha mala interpretación da palabra alemá deutsch, que significa "alemán" na lingua alemá. Esta rexión é famosa nos Estados Unidos e Canadá, sendo unha rexión de cuño turístico, histórico e cultural do Estado.

O nome do estado vén de William Penn. O Rei inglés Carlos II cedeu a rexión a Penn en 1681. A palabra Pensilvania significa "bosques (silva) dePenn". Este Penn era un cuáquero que estabeleceu na súa colonia a liberdade relixiosa, permitindo a grupos relixiosos perseguidos tales como os cuáqueros, entre outros, se instalaran na rexión. Por isto, por veces o estado denomnínase The Quaker State, porque a maioría dos seus habitantes, nos principios da colonización europea do estado, eran cuáqueros. O cognome do Estado é The Keystone State.

Pensilvania é un dos estados americanos máis ricos historicamente. Foi colonizada inicialmente por suecos e neerlandeses, sendo posteriormente expulsados da rexión polos británicos. Pensilvania foi unha das Trece Colonias que se rebelaron contra o dominio inglés na rexión na Revolución Americana de 1776. Foi en Pensilvania onde se creou a declaración de independencia e a constitución americana polos pais da nación americana. Converteuse no segundo estado americano despois de ratificar a Constitución americana o 12 de decembro de 1787. Durante a Guerra Civil Americana, Pensilvania presenciou da batalla máis sanguenta da guerra civil, a Batalla de Gettysburg.

Historia

Ata século XVIII

Nativos indíxenas tales como os iroqueses e os algonquinos vivían na rexión que actualmente constitúe o Estado de Pensilvania millares de anos antes da chegada dos primeiros europeos. En 1609, o explorador inglés Henry Hudson, na súa tentativa de achar un camiño rumbo ás indias, desembarcou na Baía de Delaware. Navegando en nome da coroa neerlandesa, Hudson reivindicou a área para os Países Baixos que, logo, mandarían outras expedicións co intento de explorar a rexión.

En 1643, exploradores suecos fundaran o primeiro asentamento de carácter permanente da rexión, próximo á actual Filadelfia. Este asentamento converteuse na capital da colonia sueca de Nova Suecia, que foi conmquistada por tropas neerlandesas en 1655, anexionándoa aos Novos Países Baixos. En 1664, os ingleses conquistaron toda a rexión, que quedou baixo o dominio da colonia de Nova York, e que é actualmente o estado de Nova York.

En 1681, o Rei Carlos II de Inglaterra cedeu a rexión a William Penn, como pagamento dunha débeda que a coroa tiña co seu pai, un importante almirante da mariña inglesa. William quería nomear a rexión como Novo País de Gales. Porén, un membro galés do Consello Real de Inglaterra, onde era necesaria a aprobación unánime de todos os membros para que o nome fose aceptado, rexeitou o nome. Penn entón decidiu nomear a rexión como "Sylvania" ("bosque"). O Rei Carlos II complementou este nome con Penn.

Penn planeou persoalmente o primeiro asentamento inglés permanente, nomeándoo Filadelfia, fundada en 1685, e garantiu o dereito de liberdade de expresión relixiosa dentro da súa colonia. Posteriormente explorou o interior do territorio, pagando aos nativos indíxenas polas terras que o Rei lle dera. Alén diso, Penn instituíu un trato igualitario nos xuízos aos indíxenas con relación aos brancos. Isto fixo que os indíxenas e os colonos europeos mantivesen boas relacións ata mediados do século XIX, mellores que en calquera outra colonia do nordeste dos Estados Unidos. Grazas á liberdade de expresión relixiosa, varios escoceses, irlandeses e alemáns instaláronse no estado.

En 1688, o entón Rei da Inglaterra, Xacobe II, foi deposto pola súa filla, María, e o seu marido, Guillerme de Oranxe. A amizade entre Xacobe e Penn foi a causa de que María e Guillerme confiscasen todas as terras de William Penn nas Américas, e o destituísen do cargo de gobernador da colonia de Pensilvania. O gobernador da veciña colonia de Nova York ocupou o seu lugar. En 1693, Penn conseguiu convencer Guillerme e María de que el, William Penn, era totalmente leal á casa real, o que lle permitiu -un ano despois- recuperar as súas terras e o cargo de gobernador. William Penn morreu en 1718, mais a súa familia continuou gobernando a colonia ata o inicio da Revolución Americana de 1776.

A guerra dos oito anos comezou en 1754, entre colonos británicos e franceses. Unha das principais razóns foron as disputas territoriais entre a colonia británica de Pensilvania e a colonia francesa de Nova Francia sobre o territorio localizado na confluencia dos ríos Allegheny e Monanhaguela, formando o Río Ohio, onde actualmente se localiza a cidade de Pittsburgh. As confrontacións estendéronse a Pensilvania ata 1758, cando os franceses recuaran.

O territorio capturado polos británicos estaba poboado polos nativos indíxenas ottawa, que encabezaran unha revolta contra os británicos en 1763. Porén, esta revolta logo acabou coa derrota dos ottawa na Batalla de Bushy Run, o que non impediu que continuara o resentimento dos ottawa contra os británicos. En 1768, para solucionar o problema, o goberno de Pensilvania pagou polas terras onde estaban instalados os ottawa.

En abril de 1775, comezou a Revolución Americana de 1776. En maio do mesmo ano, o Segundo Congreso Continental reuniuse en Filadelfia, onde os seus membros votaran pola independencia das 13 colonias, do Reino Unido. En 4 de xullo de 1776, o Congreso americano escribiu a Declaración de Independencia das 13 colonias.

En decembro, debido á ameaza dun ataque británico, o Congreso mudouse a Baltimore, Maryland, para regresar a Filadelfia en marzo de 1777. Porén, un ataque británico á Pensilvania en setembro forzou ao Congreso a mudarse definitivamente, a Lancaster, en Pensilvania. O 26 de setembro, os británicos capturaron Filadelfia. As tropas americanas lideradas por George Washington atacaron as forzas británicas o 4 de decembro, para forzar aos británicos a saíren da cidade, mais Washington foi derrotado.

A pesar das vitorias en Pensilvania, os británicos estaban tendo dificultades noutras rexións das 13 colonias, e en xuño de 1778, decidiran retirar as súas tropas de Pensilvania. Parte destas tropas inglesas xuntaríanse cos iroqueses, atacando un forte americano, no Val Wyoming, Pensilvania, e matando a todos os seus soldados.

Entre maio e setembro de 1878, os membros da Convención Constitucional reuníronse en Filadelfia. Pensilvania tornouse o segundo estado en ratificar a Constitución americana, o 12 de setembro. Filadelfia foi a capital provisional dos Estados Unidos entre 1790 a 1800, cando a sede de goberno se mudou definitivamente a Washington DC.

Século XIX

Johann Georg Rapp, 1757-1847.

Despois do fin da guerra, e coa independencia dos Estados Unidos, Pensilvania converteuse no maior centro industrial do novo país. A abundancia de carbón, madeira e ferro na rexión, así como a presenza de ríos e a construción de ferrocarrís, foron os principais motivos desta situación. A industria do estado creceu aínda máis axiña despois do descubrimento das primeiras reservas de antracita en territorio americano, un tipo de carbón de altísima calidade. A substitución do carbón bituminoso pola antracita nas industrias siderúrxicas de Pittsburgh, ao longo da década de 1830, xunto á crecente demanda nacional, fixeron de Pittsburgh o maior polo siderúrxico do país, en tanto que Filadelfia pasaba a ser un dos maiores fabricantes de produtos de aceiro e de coiro, así como un forte centro téxtil. Naquela época, ambas as cidades eran importantes centros portuarios americanos. A construción dunha malla de canais navegables e de liñas ferroviarias ao longo do estado realizouse durante a década de 1840.

A maior parte da poboación de Pensilvania era pro-abolicionista, e querían o fin inmediato do uso do traballo escravo. Ao longo da Guerra Civil Americana, entre 1861 e 1865, Pensilvania, que loitou do lado da Unión, enviou aproximadamente 340.000 soldados ás frontes de batalla, máis que calquera outro estado nortista con excepción de Nova York. O estado foi o escenario da Batalla de Gettysburg, a batalla máis sanguenta da guerra, e unha das máis sanguentas da historia, ocorrida entre o 1 e o 4 de xullo de 1863, onde 83.000 soldados nortistas comandados por George G. Meade derrotaron 75.000 soldados confederados comandados por Robert E. Lee. A causa das 55.000 baixas, o 19 de novembro de 1863, o entón presidente americano Abraham Lincoln dedicou a G Adress nunha homenaxe á todos os soldados americanos mortos na batalla.

Coa demanda material de guerra, Pittsburgh tornárase o maior polo siderúrxico do mundo, e tamén o maior fabricante de vidro do mundo. O estado era o maior produtor de petróleo, cemento e aluminio do país, e el só producía máis de 60% do aceiro americano. Esta prosperidade industrial atraeu moitos inmigrantes e, no fin do século, vivían máis persoas en cidades que no campo, mais tamén trouxo varios problemas socioeconómicos. Traballadores industriais traballaban en pésimas condicións e eran mal pagados. Moitos se xuntaron en sindicatos que organizarn varias manifestacións, que foron reprimidas violentamente pola policía.

En 1889, Johnstown sufriu unha inundación na que morreron máis de 2.200 persoas. A inundación produciuse despois de que o encoro de South Fork cedese despois de días de fortes choivas.

Século XX - actualidade

O crecemento industrial de Pensilvania continuou nas primeiras décadas do século XX, atinxido seu máximo nos anos da primeira guerra mundial e nos anos que sucederan á guerra. Porén, a Gran Depresión interrompeu o crecemento económico do estado. Millares de persoas perderon os seus empregos, e moitas empresas quebraron. Para tentar minimizar estes problemas, o goberno do estado comezou a construír autoestradas, grandes edificios gobernamentais e a reforestar as montañas, para así xerar empregos; e promulgar leis que estipulaban un salario mínimo para os traballadores e programas de axuda social. A economía do estado recuperaríase por completo coa chegada da segunda guerra mundial.

Varias das cidades de Pensilvania, por causa do inmenso crecemento industrial das décadas anteriores, creceran sen ordeamento urbano. Entre as décadas de 1940 e 1950 varias cidades do estado comezaran a pasar por serios programas de planeamento urbano, especialmente Pittsburgh e Filadelfia.

Porén, durante a década de 1950 en diante, Pensilvania tivo que enfrontarse con varias recesións económicas. A demanda por carbón diminuíra no país, grazas ao crecente uso do petróleo como materia prima para centrais xeradoras de electricidade, e isto causou o peche de varias minas. Durante a década de 1960, moita da industria téxtil se desprazou aos estados do sur, onde os custos operacionais eran máis baixos, e as industrias téxtiles que se mantiveron automatizaron gradualmente as súas fábricas, modernizándoas. Alén diso, debido á concorrencia do aceiro estranxeiro, varias das siderúrxicas foron pechando durante as décadas de 1970 e 1980. Todo isto fixo que millares de persoas ficasen desempregadas e que moitos habitantes, especialmente os novos, deixaron o estado, buscando oportunidades de traballo noutros lugares do país.

Para resolver estes problemas, o goberno de Pensilvania comezou un agresivo programa para atraer industrias ao estado. Para custear este programa, o estado decidiu aumentar os impostos e a economía foise recuperando gradualmente, para estabilizarse na década de 1990. Nun estado principalmente industrial, a economía de Pensilvania diversificouse e o estado foise convertendo nun gran polo financeiro, comercial, cultural e educativo americano. E a pesar da crise da década de 1970 e 1980, Pensilvania aínda é o maior produtor de aceiro dos Estados Unidos.

Xeografía

Casa Kaufmann, situada nos Montes Allegheny. Un proxecto de Frank Lloyd Wright (1934).

O apelido de Pensilvania, The Keystone State, fai referencia á localización xeográfica do Estado. Keystone, en inglés, significa "pedra angular", e Pensilvania forma unha ponte xeográfica entre os estados do norte e do sur americano, e entre as planicies litorais do océano Atlántico e as rexións centrais do país. Pensilvania limita ao norte e ao nordeste con Nova York, ao sueste coa Nova Jersey, ao sur con Delaware, Maryland e Virxinia Occidental, ao leste con Ohio e no extremo noroeste co Lago Erie.

Pensilvania posúe 255 quilómetros de extensión norte-sur e 455 quilómetros leste-oeste. A superficie do estado é de 119.283 km², dos cales 2.990 km² son corpos de auga. Os maiores ríos que atravesan o estado son os ríos Allegheny, Monongahela, o Ohio e o Delaware. O estado, pola gran presenza de ríos e polo terreo accidentado, posúe unha gran cantidade de cascadas, algunhas de ata 30 metros de altura. Pensilvania é o único dos 13 estados orixinais dos Estados Unidos que non posúe litoral co Océano Atlántico.

Pensilvania pódese dividir en sete rexións:

  • O extremo noroeste do estado é parte das Planicies do Erie, ás marxes do lago Erie. Está caracterizada pola baixa altitude e polo seu solo fértil. Anteriormente formaba parte do leito do lago.
  • A Meseta dos Apalaches abrangue todo o leste e o norte do estado, agás o extremo nordeste, cubrindo máis do 50% de Pensilvania. Está caracterizada por un terreo moi accidentado, con vales profundos, irregulares e estreitos. Aquí localízase o punto máis alto do estado, o Monte Davis, cos seus 979 metros de altitude.
  • A Rexión dos Vales e Serras dos Apalaches esténdese inmediatamente ao leste e ao sur da Meseta dos Apalaches. A súa principal característica é a presenza de vales estreitos e moi profundos, que están aproximadamente aliñados, correndo no sentido leste-sur, formando un cuarto dun círculo. O solo da rexión é moi fértil.
  • O Blue Ridge, unha pequena rexión inmediatamente ao leste dos Vales dos Apalaches, está localizado no centro-sur de Pensilvania. É o comezo dunha cadea de montañas que se estende desde Pensilvania ata Xeorxia.
  • A Meseta da Nova Inglaterra esténdese do extremo oeste de Pensilvania ata Maine. En Pensilvania, forma unha estreita faixa de terra entre o Piemonte e os Vales dos Apalaches. Caracterízase pola súa alta altitude, en relación ás rexións veciñas. O seu solo é menos accidentado que os Vales do Apalache.
  • O Piemonte esténdese inmediatamente ao leste do Blue Ridge, sueste dos Vales do Apalache e ao sur do Meseta da Nova Inglaterra. Caracterízase pola presenza do solo máis fértil do estado. Posúe baixas altitudes e é pouco accidentado.
  • As Planicies litorais do Atlántico están localizadas no extremo sueste do estado. Debido á súa proximidade co océano Atlántico, posúe as máis baixas altitudes de Pensilvania.

Clima

O clima de Pensilvania é temperado, con catro estacións distintas, con veráns quentes, e invernos fríos. A proximidade de grandes masas de auga no noroeste e no sueste do estado tornan estas áreas máis agradables ao longo do ano, en tanto que o nordeste e o oeste do estado posúen as temperaturas de Pensilvania máis baixas no inverno.

A temperatura media do estado no inverno é de -3,3 °C no norte, -2,8 °C no noroeste e de 1 °C no sueste. No verán, as maiores temperaturas rexístranse no sueste. A temperatura media, no verán, no noroeste é de 21 °C, de 24 °C no suroeste e de 25 °C no sueste. A temperatura máis alta xa rexistrada en Pensilvania é de 44 °C, o 10 de xullo de 1936, en Phoenixville; e a temperatura baixa rexistrada foi de -41 °C, o 5 de xaneiro de 1904.

As taxas de precipitación media anual de choiva de Pensilvania son de 104 centímetros. As maiores medias rexistráronse na rexión metropolitana de Pittsburgh e no leste do estado, onde a media é de 130 centímetros. O centro-norte e o oeste posúen as menores medias de precipitación, de apenas 98 centímetros. As taxas de precipitación media anual de neve varían entre 50 centímetros no suroeste a 230 centímetros no noroeste.

Política

Vista do edificio do concello de Pensilvania.

A actual Constitución de Pensilvania adoptouse en 1968, substituíndo outras constitucións máis antigas aplicadas en 1776, 1790, 1838 e 1874. As emendas á constitución deben ser propostas polo Poder lexislativo e, para aprobarse, precisan recibir ao menos dous terzos dos votos do Senado e da Casa dos Representantes do Estado, e logo ao menos dous terzos dos votos da poboación electoral de Pensilvania, nun referendo.

O principal oficial do Poder executivo é o gobernador. Este é elixido polos electores do estado para mandatos de ata 4 anos de duración. Unha persoa pode ser elixida cantas veces quixer para o cargo de gobernador, pero non máis de dúas veces consecutivas. Os oficiais que se escollen polo gobernador-tesoureiro, commonwealth (secretario de estado), entre outros, tamén serven por períodos máximos de 4 anos. Como o gobernador, poden ser escollidos cantas veces quixeren, mais non poden desempeñar as súas funcións máis de dúas veces consecutivas.

O Poder lexislativo do estado consiste no Senado e a Casa dos Representantes. O Senado posúe un total de 50 membros, en tanto que a Casa dos Representantes posúe un total de 203 membros. Pensilvania está dividido en 50 distritos senatoriais e 203 distritos representativos. Os electores de cada distrito elixen un senador ou representante, que representará o distrito. O mandato dos senadores é de 4 anos e o dos representantes de 2 anos. As sesións lexislativas comezan na primeira terza feira de xaneiro para estenderse ata o final de novembro. Tales sesións realízanse diariamente.

O tribunal máis alto do Poder xudicial de Pensilvania é o Tribunal Supremo. O os seus sete xuíces escóllense pola poboación para mandatos de ata 10 anos de duración, podendo ser reelixidos só unha vez.

O estado está dividido en 67 condados, municipalidades rurais (townships), 56 cidades (citíes) e distritos municipais (boroughs). É un dos poucos Estados americanos en usar boroughs como subdivisión estatal.

Máis da metade do orzamento de Pensilvania vén de impostos estatais. O resto vén de orzamentos recibidos do goberno federal e de préstamos. En 2002, o goberno do estado gastou 55.171 millóns de dólares, xerando 46.165 millóns de dólares. A débeda gobernamental de Pensilvania é de 20.983 millóns de dólares. A débeda per capita é de 1.702 dólares, o valor dos impostos estatais per capita é de 1.795 dólares, e o valor dos gastos gobernamentais per capita é de 4.475 dólares.

Demografía

Crecemento demográfico de Pensilvania
Ano Habitantes
1790 434 373
1800 602 365
1810 810 091
1820 1 049 458
1830 1 348 233
1840 1 724 033
1850 2 311 786
1860 2 906 215
1870 3 521 951
1880 4 282 891
1890 5 258 113
Ano Habitantes
1900 6 302 113
1910 7 665 111
1920 8 720 017
1930 9 631 350
1940 9 900,180
1950 10 498 012
1960 11 319 366
1970 11 800 766
1980 11 864 751
1990 11 924 710
2000 12 281 054

De acordo co censo nacional de 2000, a poboación de Pensilvania en 2000 era de 12.281.054 habitantes. Unha estimativa realizada en 2004 aumenta este número para 12 406 292. 4,6% da poboación do Estado (568 800 habitantes) non naceran nos Estados Unidos. Pensilvania posúe unha das poboacións hispánicas e asiáticas en máis rápido crecemento de todo país. O crecemento populacional do Estado estancara na década de 1970 e 1980, por causa da recesión económica que abateuse sobre o estado á época. Durante a década de 1990, maiores niveis de inmigración e a recuperación económica do Estado fixeran con que a poboación do estado pasase a crecer novamente. Pela primeira vez, niveis de inmigración aumentaran desde a segunda guerra mundial.

Etnias

Composición racial da poboación de Pensilvania:

A principal razón para a alta porcentaxe de brancos no Estado é por causa das grandes poboacións de brancos en certos condados e da pequena inmigración á estes condados. A inmigración é máis común en cidades de grande porta tales como Erie, Filadelfia, Pittsburgh e Scranton. Os cinco maiores grupos étnicos do Estado son alemáns (que forman 25,4% da poboación do estado), irlandeses (16,1%) italianos (11,5%), afroamericanos (10%) e ingleses (7,9%).

A poboación do Estado é maioritamente branca en certas áreas como o norte do estado e en torno de Pittsburgh. Xa a rexión metropolitana de Filadelfia e os condados que a cercan posúen grandes números de afroamericanos, hispánicos, asiáticos e árabes.

O 5,9 % da poboación de Pensilvania ten menos de 5 anos de idade, o 23,8 % é menor de 18 anos de idade, e o 15,6 % ten máis de 65 anos de idade. As persoas do sexo feminino compoñen o 51,7% da poboación do estado.

Relixión

Porcentaxe da poboación de Pensilvania por afiliación relixiosa:

Historicamente, os cuáqueros instalaron unha política de tolerancia relixiosa despois da fundación da colonia de Penn, a Pennsylvania, o cal beneficiou outros grupos relixiosos que xa vivían na rexión tales como luteranos da Nova Suecia, e que tamén atraeu grupos relixiosos europeos, tales como os amish e os menomitas. Outros grupos tamén instaláronse, tales como os moravianos, que fundaran a cidade de Bethlehem, e os presbiterianos, que instaláronse na fronteira. Esta diversidade relixiosa era rara durante os séculos XVIII e XIX.

Posteriormente, inmigrantes de varios países católicos europeos comezaran a instalarse en grandes números en Pensilvania despois do comezo da industrialización do Estado. Alén diso, o estado posúe unha das maiores comunidades xudaicas do país, con aproximadamente 440 mil xudeus. Nas últimas 2 décadas, a maior parte dos inmigrantes que instaláronse no estado foron budistas, hindús, mulsumáns e sikhs.

Principais cidades

Máis de 85% da poboación de Pensilvania viven en cidades, e máis de 80% da poboación do Estado viven en rexións metropolitanas. As maiores cidades de Pensilvania son, organizados en orde decrecente, Filadelfia, Pittsburgh, Allentown, Erie, Reading, Scranton, Bethlehem e Harrisburg.

Economía

O produto interno bruto de Pensilvania foi de 383 000 millóns de dólares, o sexto maior do país. A renda per capita do estado, pola súa vez, foi de 29 539 dólares, o décimo oitavo maior do país.

Ata a década de 1970, Pensilvania era un Estado fundamentalmente industrial. A súas principais fontes de renda eran, entón, a industria siderúrxica e a fabricación de produtos industriais. Despois dunha gran recesión económica que abateu sobre o estado entre as décadas de 1970 e 1980, a industria siderúrxica, sufrindo coa concorrencia do aceiro máis baratos doutros países, pasou a caer drasticamente no Estado. Varias fábricas pecharon, e outras mudáronse para outras partes do país. O estado aínda é o maior polo siderúrxico dos Estados Unidos. Porén, desde entón, a economía do estado diversificouse bastante. Actualmente, a principal fonte de renda do Estado é o comercio en xeral. A capital industrial de alta tecnoloxía é Pittsburgh, e a capital financeira é Filadelfia.

O sector primario representa un 1% do PIB. O estado posúe 59 mil facendas, e emprega a case 151 mil persoas.

O sector secundario representa un 24% do PIB. Pensilvania é un dos principais centros industriais dos Estados Unidos. O valor total dos produtos fabricados no Estado é de 93.000 millóns de dólares. Os principais produtos industrializados fabricados no Estado son aceiro e derivados, produtos químicos, produtos alimenticios e maquinaria. O estado é un dos líderes nacionais na industria de alta tecnoloxía, como robótica e biotecnoloxía. A industria de manufactura aínda é a segunda maior fonte de renda de Pensilvania, representando un 19% do PIB, empregando aproximadamente a 960.000 persoas. Xa a industria de construción, que emprega 371.000 persoas, representa un 4% do PIB. A minería (de carbón e de ferro, principalmente) representa un 1% do PIB, empregando menos de 26.000 persoas.

O sector terciario representa un 75% do PIB. Cerca de 23% do PIB veñen de servizos comunitarios, persoais e comerciais. Este sector emprega a máis de 2,4 millóns de persoas. Pensilvania é un gran polo financeiro. Servizos financeiros e inmobiliarios responden por máis de 19% do PIB, empregando aproximadamente 525.000 persoas. O comercio representa un 13% do PIB, e emprega a máis de 1,5 millón de persoas. Servizos gobernamentais representan o 10% do PIB, empregando aproximadamente 790.000 persoas. E transportes e telecomunicacións empregan 350 mil persoas, e representan o 8% do PIB.

Educación

Inicialmente, a gran maioría das escolas de Pensilvania estaban administradas por igrexas. A primeira destas escolas relixiosas foi instituída en mediados da década de 1640, por suecos luteranos. En 1834, unha lei aprobada polo estado instituíu a obrigatoriedade do ensino a todos os nenos entre 6 e 16 anos. Tamén instituíu escolas públicas, para o ensino de nenos de pais pobres.

Actualmente, todas as institucións educativas en Pensilvania precisan seguir regras e padróns ditadas polo Consello Estadal de Educación. Este consello controla directamente o sistema de escolas públicas, que está dividido en diferentes distritos escolares. O Consello está composto por 721 membros, 17 deles escollidos polo gobernador e 4 pola Asemblea Lexislativa, por ata 4 anos de duración. Cada cidade primaria (city), diversas cidades secundarias (towns) e cada condado, é servida por un distrito escolar. Nas cidades, a responsabilidade de administrar as escolas é do distrito escolar municipal, en canto que en rexións menos densamente habitadas, esta responsabilidade é dos distritos escolares operando en todo o condado en xeral. Todas as nenos e adolescentes entre 6 e 16 anos de idade deben asistir á escola.

En 1999, as escolas públicas do Estado atenderon a 1,817 millóns de estudantes, empregando aproximadamente 114,5 mil profesores. Escolas privadas atenderon a 339,5 mil estudantes, empregando aproximadamente 24,5 mil profesores. O sistema de escolas públicas do Estado consumiu preto de 13.532 millóns de dólares, e o gasto das escolas públicas por estudante é de aproximadamente 8.000 dólares.

Pensilvania posúe centenas de bibliotecas públicas, algunhas administradas polo Estado e outras polos municipios onde as bibliotecas están localizadas.

Pensilvania é un gran centro educativo. Hai máis de 40 universidades e facultades localizadas no Estado, varias de renome internacional.

Transportes e telecomunicacións

Pensilvania, desde os primordios da colonización europea, teñen sido un grande polo de transportes. As primeiras estradas do estado datan da década de 1650. Pensilvania construíu un grande sistema de canais hidroviarios e unha extensiva malla ferroviaria ao longo do século XIX. O estado xa foi o maior polo ferroviario dos Estados Unidos. A recesión económica das décadas de 1970 e 1980 levaran ao peche de varias delas.

Filadelfia e Pittsburgh continúan a seren grandes centros portuarios americanos. Alén diso, ambas as cidades son grandes polos ferroviarios e rodoviarios. Tanto a Filadelfia canto Pittsburgh dispón dun aeroporto internacional cada. En 2002, Pensilvania posuía 8.206 quilómetros de ferrovías. En 2003, o Estado posuía 193.802 km de estradas e autoestradas, dos cales 2.869 km eran considerados parte do sistema federal de autoestradas interestatais.

O primeiro xornal publicado en Pensilvania foi o American Weekly Mercury, publicado pola primeira vez en Filadelfia, en 1719m sendo o primeiro xornal publicado fora de Boston, e a cuarta publicada en toda as Trece Colonias. Actualmente publícanse no Estado preto de 400 xornais, dos cales aproximadamente 85 son diarios. Son impresos en preto de 875 periódicos. A primeira estación de radio de Pensilvania fundouse en 1919, en Pittsburgh, e a primeira emisora de televisión do Estado fundouse en 1941, na Filadelfia. Actualmente, Pensilvania posúe preto de 370 emisoras de radio e aproximadamente 45 de televisión.

Notas

  1. Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para pensilvano.

Véxase tamén

Ligazóns externas