«Կոստանդին V»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
չ Ռուսերեն գիրք կաղապարի ձևաչափի ուղղում |
||
(18 intermediate revisions by 7 users not shown) | |||
Տող 1. | Տող 1. | ||
{{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ|պատկեր=INC-3027-a Солид. Константин V Копроним. Ок. 751—755 гг. (аверс).png}} |
|||
{{Другие значения|тип=имя-значения|Константин V}} |
|||
{{Государственный деятель |
|||
| имя = Константин V |
|||
| оригинал имени = Κωνσταντῖνος Ε΄ |
|||
| должность = [[Византийский император]] |
|||
| флаг = |
|||
| изображение = Solidus-Leo III and Constantine V-sb1504.jpg |
|||
| ширина = |
|||
| описание изображения = [[Лев III Исавр]] и его сын Константин V |
|||
| вероисповедание = [[Христианин]] |
|||
| периодначало = [[741]] |
|||
| периодконец = [[14 сентября]] [[775]] |
|||
| предшественник = [[Лев III Исавр]] |
|||
| преемник = [[Лев IV Хазар]] |
|||
| супруга = 1. [[Чичак]]<br>2. [[Мария (супруга Константина V)|Мария]]<br>3. [[Евдокия (супруга Константина V)|Евдокия]] |
|||
| дети = '''от 1-го брака''': [[Лев IV Хазар]]<br>'''от 3-го брака''': [[Никифор (цезарь)|Никифор]], Христофор, Никита, Анфим, Евдоким, [[Анфуса Омонийская]] |
|||
}} |
|||
'''Կոստանդին V Կոպրոնիմոս''' ({{lang-el|Κωνσταντῖνος Ε΄ Κοπρώνυμος}}, {{ԱԾ}}), հայազգի բուզանդական զորավար, [[Բյուզանդիա]]յի կայսր (741-775), բյուզանդական կայսր [[Լևոն III Իսավրացի|Լևոն V Իսավրացու]] որդին, պատկերամարտ, 754 թվականի պատկերամարտական ժողովի կազմակերպիչ։ |
|||
'''Константин V Копроним''' ({{lang-el|Κωνσταντῖνος Ε΄ Κοπρώνυμος}}; [[718]]—[[775]]) — [[Византийские императоры|византийский император]] с [[741 год]]а, сын византийского императора [[Лев III Исавр|Льва III Исавра]], [[Иконоборчество в Византии|иконоборец]], инициатор созыва [[Иконоборческий собор|Иконоборческого собора]] в [[754 год]]у. |
|||
== Կենսագրություն == |
|||
== Биография == |
|||
=== |
=== Կառավարում === |
||
Կոստանդին V-ը երբեմնի տաղանդավոր զորավարը, անզիջում պատկերամարտի համբավ ուներ, հետապնդել և պատժել է շատ վանականների։ Սակայն այդ կերպարը ստեղծվել է հաղթանակած պատկերապաշտների աղբյուրներում։ Կոպրոնիմ մականունը («Աղբահավաք», քանզի լեգենդի համաձայն նորածին ժամանակ կղկղել է մկրտության ավազանում՝ դրանով պղծելով մկրտության խորհուրդը), ինչպես նաև երկրորդը՝ Կավալլին («Ձիու միս ուտող), տվել են կրոնական հակառակորդները։ |
|||
Константин V, бывший талантливым полководцем, до сих пор имеет славу беспощадного иконоборца, преследовавшего и казнившего многих монахов. Однако этот образ основывается на источниках победивших иконопочитателей. Само прозвище Копроним («Навозник», поскольку бытовал миф, что он младенцем [[Дефекация|испражнился]] в [[купель]], тем самым осквернив таинство [[Крещение|крещения]]), так же как и второе — Каваллин («Кобылятник») — дали ему религиозные противники. |
|||
Զինվորների մոտ Կոստանդին V-ը մեծ հեղինակություն էր վայելում, և նրա անվան հետ է կապված կայսրության հզորության վերականգնումը [[Օմայաններ]]ի գրոհների հետո։ |
|||
Среди солдат Константин пользовался большой популярностью, и с его именем в немалой степени связано восстановление могущества империи после временного упадка и вторжений [[Омейяды|Омейядов]]. |
|||
745 թվականին բյուզանդական բանակը անցնում է Տավրոսյան լեռները և արաբներից գրավում Գերմանիան։ 746 թվականին բյուզանդացիները ջախջախել են արաբական նավատորմը Կիպրոսի մոտ և այն գրավել արաբներից։ 751 թվականին նրանք հասել են Եփրատին, ավերել Մելիտենեն, [[Սամոսատ|Սամոսատը,]] [[Էրզրում|Թեոդոսիուպոլիսը]], իսկ տեղի քրիստոնյաներին տարել Բյուզանդիա։ |
|||
В 745 году византийская армия перешла горы Тавра, отняла у арабов [[Германикия|Германикию]]. В 746 году византийцы разбили арабский флот у Кипра, отняли Кипр у мусульман. В 751 году византийские войска дошли до Евфрата, разрушили [[Мелитена|Мелитену]], [[Самосата|Самосату]], [[Эрзурум|Феодосиополь]]; местные христиане были выведены оттуда в Византию. |
|||
Լինելով կատաղի պատկերամարտ՝ Կոստանդին V-ը 754 թվականին ժողով է գումարել, որը դատապարտել է սրբապատկերների պաշտամունքը։ Ժողովից առաջ Կայսրը տրակտատ է գրում, որտեղ շարադրում է իր տեսակետը խնդրի վերաբերյալ։ Թեև նրա տեքստը չի պահպանվել, սակայն հայտնի է պատկերամարտության հակառակորդ՝ Կոստանդնուպոլսի պատրիարք Նիկիֆորի աշխատությունից։ Կոստանդինը ոչ միայն քննադատում է սրբապատկերների պաշտամունքն, այլև խոսում է Աստվածամոր և սրբերի երկրպագությունն արգելելու մասին։ Ավելի ուշ օրենքով ամրապնդում է այդ արգելքները<ref>''[[Успенский, Леонид Александрович|Успенский Л. А.]]'' [http://nesusvet.narod.ru/ico/books/ouspensky/ouspensky_07.htm Богословие иконы. (Глава VII. Краткая история Иконоборческого периода)].</ref>։ |
|||
755 թվականին Կոստանդինը հրաժարվում է հարկ վճարել բուլղարներին, ինչը հանգեցնում է երկար և ծանր պատերազմի Բուլղարական խանության հետ։ Նա 9 արշավանք է կատարել արաբների դեմ։ Նույն թվականին բուլղարները հասնում են Կոստանդնուպոլիս, սակայն 756 թվականին Կոստանդին V-ը դեսանտ իջեցրեց Դանուբի գետաբերան, Կորմիսոշ խանը հաշտություն խնդրեց։ 759 թվականին բուլղարները պարտվում են Մարկելլի ճակատամարտում, իսկ 762 թվականին՝ Անխիալում։ 765 կամ 767 թվականին Կոստանդինն անականկալ անցնում է լեռները և հրկիզում Բուլղարիայի ապագա մայրաքաղաքի տեղում գտնվող գյուղը։ 768 թվականին, երբ բուլղարական խան Տոկտուն անձամբ է գալիս Կոստանդնուպոլիս, բյուզանդացիները հաղթանակ են տոնում։ |
|||
В 755 году Константин отказался платить дань болгарам, что привело к долгой тяжелой войне с Болгарским ханством: всего император провел девять походов против болгар. В этом же году болгары дошли до Константинополя, но в 756 году Константин V высадил десант в устье Дуная, хан [[Кормисош]] просил мира и, видимо, уступил земли к югу от Родопских гор. В 759 году болгары были разбиты при Маркеллах, а в 762 году при Анхиале. В 765 или 767 годах Константин неожиданно прошел через горы и сжёг селение на месте будущей столицы Болгарии — [[Преслав]]а. В 768 году, когда болгарский хан [[Токту]] сам приехал в Константинополь, византийцы торжествовали победу. |
|||
770 թվականին արաբները ներխուժում են Փոքր Ասիա և գլխովին ջախջախվում։ Սակայն 773 թվականին Կիպրոսն ավերվում է արաբների կողմից, իսկ Կոստանդինի V-ի մահից հետո (806 թվական) կրկին հարկատու է դառնում [[Արաբական խալիֆայություն|Խալիֆայությանը]]։ |
|||
В 770 году арабы, вторгшиеся в Малую Азию, были полностью разгромлены. Однако в 773 году Кипр был опустошен арабами, и после смерти Константина V (в 806 году) остров снова стал платить дань [[Арабский халифат|Халифату]]. |
|||
⚫ | 772 թվականին Բուլղարիայում սպանվում է խան Տոկտուն, իսկ նոր խան Թելերիգը կրկին սկսում է թշնամական գործողություններ կայսրության դեմ։ Հայտնի է, որ 773 թվականին Կոստանդին V-ը բուլղարների դեմ սկզբում ուղարկում է իր հիմնական նավատորմը՝ կազմված 200 նավերից, իսկ հետո՝ անձամբ է ծով դուրս գալիս իր հատուկ նավատորմով՝ «ռուսական նավերով» (ῥούσια χελάνδια)<ref>''[[Феофан Исповедник]]''. Хронография (год 6265). Впрочем, скорее всего, перевод «русские суда» неправилен — в тексте говорится об императорских судах, покрытых пурпуром — символом императорской власти.</ref>: |
||
В 772 году в Болгарии был убит хан Токту, затем [[Паган (хан Болгарии)|Паган]], также как и его предшественник лояльный Византии, и новый хан [[Телериг]] снова начал враждебные действия против империи. |
|||
Կոստանդին V-ի օրոք 740-ական թվականների [[ժանտախտ]]ը ամայացնում է Բյուզանդիայի եվրոպական տիրույթները։ Կոստանդինը Հունաստանի բնակչության մի մասին տեղափոխում է մայրաքաղաք։ |
|||
⚫ | |||
Կոստանդին V-ը մահացել է հիվանդությունից 775 թվականի սեպտեմբերի 14-ին, դեպի Բուլղարիա իններորդ արշավանքի ժամանակ։ |
|||
При Константине V в 740-х годах [[чума]] опустошила европейские владения Византии. Константин переселил в столицу немало жителей Греции — это облегчило [[Славянская колонизация Балкан|славянскую колонизацию]]. |
|||
=== Ընտանիքը և անձը === |
|||
Константин V умер от болезни 14 сентября 775 года, во время своего девятого похода в Болгарию. |
|||
Կոստանդինը Լևոն III Իսավրացու և նրա կնոջ՝ Մարիայի որդին էր։ Ինչպես հաղորդում է Ֆեոֆանը, մկրտության ժամանակ նա կղկղել է մկրտության ավազանում, ինչն էլ պատրիարք Գերմանի կողմից մեկնաբանվել է որպես վատ նախանշան։ Կոստանդինը մեծացել է անողոք և անզիջում անձնավորություն։ Թշնամիները՝ պատկերամարտները, նրան մեղադրել են բոլոր մահացու մեղքերում և նույնիսկ անվանել «մարմնացյալ հակաքրիստոս»։ Միևնույն ժամանակ Կոստանդինը հրաշալի զորավար էր և սիրված զինվորական միջավայրում։ |
|||
Ամուսնացել է մի քանի անգամ. Առաջին կինը խազար Չիչակն էր, որը մկրտությունից հետո ստացել էր Իրինա անունը։ 750 թվականին ծնվել է նրանց որդի Լևոնը։ Երկրորդ կնոջ անունը Մարիա էր։ Երրորդ անգամ ամուսնացել է Եվդոկիայի հետ։ Նրանց որդիներն էին Քրիստոփորը և Նիկիֆորը, որոնց նա դարձրեց կեսարներ, իսկ Նիկիտային՝ նոբիլիսսիմ։ |
|||
=== Семья и личность === |
|||
Константин был сыном Льва III Исавра и его жены Марии. Как сообщает Феофан, во время крещения Константин испражнился в святую купель, что уже тогда патриархом Германом было истолковано как дурное предзнаменование. Константин рос беспощадным и бескомпромиссным человеком. Враги его, иконопочитатели, обвиняли во всех смертных грехах, и даже называли его «Антихристом во плоти». В то же время Константин был прекрасным полководцем, за что был любим в военных кругах. |
|||
== Ծանոթագրություններ == |
|||
Был в нескольких браках: первый с хазаринкой [[Чичак]], родственницей кагана Вирхора, в крещении принявшей имя Ирина (его женил отец). В 750 году у них родился сын [[Лев IV Хазарин|Лев]]. Вторую его жену звали [[Мария (супруга Константина V)|Марией]]. Кроме этого, был женат третьим браком на [[Евдокия (супруга Константина V)|Евдокии]]. Сыновей от неё — Христофора и [[Никифор (цезарь)|Никифора]] — он сделал цезарями, а Никиту — нобилиссимом. |
|||
{{Ծանցանկ}} |
|||
== Սկզբնաղբյուրներ == |
|||
== Примечания == |
|||
* [[Патриарх Никифор|Պատրիարք Նիկիֆոր]]. Հակիրճ պատմություն |
|||
{{примечания}} |
|||
== Գրականություն == |
|||
== Источники == |
|||
* {{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.sedmitza.ru/text/434430.html |автор=Дашков С. Б. |заглавие=Императоры Византии |год=1997 |место=М. |издательство=Издательский дом «Красная площадь» |страницы=132—136 |isbn=5-87305-002-3}} |
|||
* [[Патриарх Никифор]]. Краткая история |
|||
* {{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.sedmitza.ru/text/442721.html |автор=[[Успенский, Фёдор Иванович|Успенский Ф. И.]] |заглавие=История Византийской империи (в 5 тт.) |год=2005 |место=М. |издательство=Астрель, АСТ |том=2 |isbn=5-17-011750-7}} |
|||
== Литература == |
|||
* {{книга |
|||
|автор = Дашков С. Б. |
|||
|заглавие = Императоры Византии |
|||
|ссылка = http://www.sedmitza.ru/text/434430.html |
|||
|место = М. |
|||
|издательство = Издательский дом «Красная площадь» |
|||
|год = 1997 |
|||
|страницы = 132—136 |
|||
|страниц = |
|||
|isbn = 5-87305-002-3 |
|||
}} |
|||
* {{книга |
|||
|автор = [[Успенский, Фёдор Иванович|Успенский Ф. И.]] |
|||
|заглавие = История Византийской империи (в 5 тт.) |
|||
|ссылка = http://www.sedmitza.ru/text/442721.html |
|||
|место = М. |
|||
|издательство = Астрель, АСТ |
|||
|год = 2005 |
|||
|том = 2 |
|||
|страницы = |
|||
|страниц = |
|||
|isbn = 5-17-011750-7 |
|||
}} |
|||
* ''Томоми К.'' [http://elar.uniyar.ac.ru/jspui/handle/123456789/1532 Внутренняя политика византийского императора Константина V (741—775 гг.): проблема и её разработка]: Автореферат диссертации на соискание учёной степени кандидата исторических нуак. — {{СПб.}}, 2006. |
* ''Томоми К.'' [http://elar.uniyar.ac.ru/jspui/handle/123456789/1532 Внутренняя политика византийского императора Константина V (741—775 гг.): проблема и её разработка]: Автореферат диссертации на соискание учёной степени кандидата исторических нуак. — {{СПб.}}, 2006. |
||
* ''Ломбар Жан''. Византия. / пер. с французского. — «Бук», «Издатель», 1994. — ISBN 5-87988-066-0 |
* ''Ломбар Жан''. Византия. / пер. с французского. — «Бук», «Издатель», 1994. — ISBN 5-87988-066-0 |
||
{{Բյուզանդիայի կայսրեր}} |
|||
{{Wikidata/Ancestors}} |
|||
{{Wikidata/FamilyTree}} |
|||
{{ՀՍՀ|հատոր=5|էջ=615}} |
|||
[[Կատեգորիա:Բյուզանդական կայսրեր]] |
|||
{{ВС}} |
|||
[[Կատեգորիա:Բյուզանդական կայսրություն]] |
|||
{{Императоры Византии}} |
|||
[[Կատեգորիա:Պատկերամարտություն]] |
|||
[[Категория:Византийские императоры VIII века]] |
|||
[[Категория:Иконоборцы]] |
Ընթացիկ տարբերակը 16:07, 6 Մայիսի 2024-ի դրությամբ
Կոստանդին V | |
Մասնագիտություն՝ | գերիշխան |
---|---|
Ծննդյան օր | 718[1] |
Ծննդավայր | Կոստանդնուպոլիս |
Վախճանի օր | սեպտեմբերի 14, 775 |
Դինաստիա | Իսավրյան դինաստիա |
Քաղաքացիություն | Բյուզանդական կայսրություն |
Հայր | Լևոն III Իսավրացի |
Մայր | Maria, wife of Leo III? |
Ամուսին | Tzitzak?, Maria, wife of Constantine V? և Eudokia, wife of Constantine V? |
Զավակներ | Leo IV the Khazar?, Anthusa of Constantinople?, Nikephoros? և Christophoros? |
Կոստանդին V Կոպրոնիմոս (հուն․՝ Κωνσταντῖνος Ε΄ Κοπρώνυμος, 718[1], Կոստանդնուպոլիս - սեպտեմբերի 14, 775), հայազգի բուզանդական զորավար, Բյուզանդիայի կայսր (741-775), բյուզանդական կայսր Լևոն V Իսավրացու որդին, պատկերամարտ, 754 թվականի պատկերամարտական ժողովի կազմակերպիչ։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կառավարում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կոստանդին V-ը երբեմնի տաղանդավոր զորավարը, անզիջում պատկերամարտի համբավ ուներ, հետապնդել և պատժել է շատ վանականների։ Սակայն այդ կերպարը ստեղծվել է հաղթանակած պատկերապաշտների աղբյուրներում։ Կոպրոնիմ մականունը («Աղբահավաք», քանզի լեգենդի համաձայն նորածին ժամանակ կղկղել է մկրտության ավազանում՝ դրանով պղծելով մկրտության խորհուրդը), ինչպես նաև երկրորդը՝ Կավալլին («Ձիու միս ուտող), տվել են կրոնական հակառակորդները։
Զինվորների մոտ Կոստանդին V-ը մեծ հեղինակություն էր վայելում, և նրա անվան հետ է կապված կայսրության հզորության վերականգնումը Օմայանների գրոհների հետո։
745 թվականին բյուզանդական բանակը անցնում է Տավրոսյան լեռները և արաբներից գրավում Գերմանիան։ 746 թվականին բյուզանդացիները ջախջախել են արաբական նավատորմը Կիպրոսի մոտ և այն գրավել արաբներից։ 751 թվականին նրանք հասել են Եփրատին, ավերել Մելիտենեն, Սամոսատը, Թեոդոսիուպոլիսը, իսկ տեղի քրիստոնյաներին տարել Բյուզանդիա։
Լինելով կատաղի պատկերամարտ՝ Կոստանդին V-ը 754 թվականին ժողով է գումարել, որը դատապարտել է սրբապատկերների պաշտամունքը։ Ժողովից առաջ Կայսրը տրակտատ է գրում, որտեղ շարադրում է իր տեսակետը խնդրի վերաբերյալ։ Թեև նրա տեքստը չի պահպանվել, սակայն հայտնի է պատկերամարտության հակառակորդ՝ Կոստանդնուպոլսի պատրիարք Նիկիֆորի աշխատությունից։ Կոստանդինը ոչ միայն քննադատում է սրբապատկերների պաշտամունքն, այլև խոսում է Աստվածամոր և սրբերի երկրպագությունն արգելելու մասին։ Ավելի ուշ օրենքով ամրապնդում է այդ արգելքները[2]։
755 թվականին Կոստանդինը հրաժարվում է հարկ վճարել բուլղարներին, ինչը հանգեցնում է երկար և ծանր պատերազմի Բուլղարական խանության հետ։ Նա 9 արշավանք է կատարել արաբների դեմ։ Նույն թվականին բուլղարները հասնում են Կոստանդնուպոլիս, սակայն 756 թվականին Կոստանդին V-ը դեսանտ իջեցրեց Դանուբի գետաբերան, Կորմիսոշ խանը հաշտություն խնդրեց։ 759 թվականին բուլղարները պարտվում են Մարկելլի ճակատամարտում, իսկ 762 թվականին՝ Անխիալում։ 765 կամ 767 թվականին Կոստանդինն անականկալ անցնում է լեռները և հրկիզում Բուլղարիայի ապագա մայրաքաղաքի տեղում գտնվող գյուղը։ 768 թվականին, երբ բուլղարական խան Տոկտուն անձամբ է գալիս Կոստանդնուպոլիս, բյուզանդացիները հաղթանակ են տոնում։
770 թվականին արաբները ներխուժում են Փոքր Ասիա և գլխովին ջախջախվում։ Սակայն 773 թվականին Կիպրոսն ավերվում է արաբների կողմից, իսկ Կոստանդինի V-ի մահից հետո (806 թվական) կրկին հարկատու է դառնում Խալիֆայությանը։
772 թվականին Բուլղարիայում սպանվում է խան Տոկտուն, իսկ նոր խան Թելերիգը կրկին սկսում է թշնամական գործողություններ կայսրության դեմ։ Հայտնի է, որ 773 թվականին Կոստանդին V-ը բուլղարների դեմ սկզբում ուղարկում է իր հիմնական նավատորմը՝ կազմված 200 նավերից, իսկ հետո՝ անձամբ է ծով դուրս գալիս իր հատուկ նավատորմով՝ «ռուսական նավերով» (ῥούσια χελάνδια)[3]:
Կոստանդին V-ի օրոք 740-ական թվականների ժանտախտը ամայացնում է Բյուզանդիայի եվրոպական տիրույթները։ Կոստանդինը Հունաստանի բնակչության մի մասին տեղափոխում է մայրաքաղաք։
Կոստանդին V-ը մահացել է հիվանդությունից 775 թվականի սեպտեմբերի 14-ին, դեպի Բուլղարիա իններորդ արշավանքի ժամանակ։
Ընտանիքը և անձը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կոստանդինը Լևոն III Իսավրացու և նրա կնոջ՝ Մարիայի որդին էր։ Ինչպես հաղորդում է Ֆեոֆանը, մկրտության ժամանակ նա կղկղել է մկրտության ավազանում, ինչն էլ պատրիարք Գերմանի կողմից մեկնաբանվել է որպես վատ նախանշան։ Կոստանդինը մեծացել է անողոք և անզիջում անձնավորություն։ Թշնամիները՝ պատկերամարտները, նրան մեղադրել են բոլոր մահացու մեղքերում և նույնիսկ անվանել «մարմնացյալ հակաքրիստոս»։ Միևնույն ժամանակ Կոստանդինը հրաշալի զորավար էր և սիրված զինվորական միջավայրում։
Ամուսնացել է մի քանի անգամ. Առաջին կինը խազար Չիչակն էր, որը մկրտությունից հետո ստացել էր Իրինա անունը։ 750 թվականին ծնվել է նրանց որդի Լևոնը։ Երկրորդ կնոջ անունը Մարիա էր։ Երրորդ անգամ ամուսնացել է Եվդոկիայի հետ։ Նրանց որդիներն էին Քրիստոփորը և Նիկիֆորը, որոնց նա դարձրեց կեսարներ, իսկ Նիկիտային՝ նոբիլիսսիմ։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Faceted Application of Subject Terminology
- ↑ Успенский Л. А. Богословие иконы. (Глава VII. Краткая история Иконоборческого периода).
- ↑ Феофан Исповедник. Хронография (год 6265). Впрочем, скорее всего, перевод «русские суда» неправилен — в тексте говорится об императорских судах, покрытых пурпуром — символом императорской власти.
Սկզբնաղբյուրներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Պատրիարք Նիկիֆոր. Հակիրճ պատմություն
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Дашков С. Б. Императоры Византии. — М.: Издательский дом «Красная площадь», 1997. — С. 132—136. — ISBN 5-87305-002-3
- Успенский Ф. И. История Византийской империи (в 5 тт.). — М.: Астрель, АСТ, 2005. — Т. 2. — ISBN 5-17-011750-7
- Томоми К. Внутренняя политика византийского императора Константина V (741—775 гг.): проблема и её разработка: Автореферат диссертации на соискание учёной степени кандидата исторических нуак. — СПб., 2006.
- Ломбар Жан. Византия. / пер. с французского. — «Бук», «Издатель», 1994. — ISBN 5-87988-066-0
|
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 615)։ |