აღდგომა: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
→გამოთვლა Excel-ის ფორმულით: 1959წელს რომელ რიცხვსა და თვეს იყო აღდგომა იარლიყები: რედაქტირება მობილურით საიტის რედაქტირება მობილურით |
მ (diffedit) |
||
| (არ არის ნაჩვენები 33 მომხმარებელთა 12 შუალედ ვერსიებში) | |||
ხაზი 1:
{{განსხვავება|პასექი}}
[[ფაილი:Harrowing of hell from Vasilyevskiy chin (1408, Tretyakov gallery).jpg|thumb|250px|ქრისტეს აღდგომა, [[ანდრია რუბლიოვი]]ს 1408—1410 წ.წ. დაწერილი ხატი.]]▼
{{ინფოდაფა დღესასწაული
'''აღდგომა''' — უდიდესი [[ქრისტიანობა|ქრისტიანული]] დღესასწაული, რომელიც აღინიშნება ახალი სტილით [[4 აპრილი|4 აპრილსა]] და [[8 მაისი|8 მაისს]] შორის [[ქრისტე|ქრისტეს]] მკვდრეთით აღდგომასთან დაკავშირებით. აღდგომას უძღვის 40-დღიანი [[მარხვა]], საეკლესიო სამზადისი, [[აღსარება]] და [[ზიარება]], [[ვნების კვირა]]. ქრისტიანთათვის ესაა ზეიმთა ზეიმი, აღმნიშვნელი მესიის მოვლინებისა, რაზედაც [[მოსე]]ს ხალხი ეგვიპტის მონობიდან თავის დაღწევის შემდეგ ოცნებობდა, რასაც [[ბიბლია|ბიბლიური]] წინასწარმეტყველნი ქადაგებდნენ და რაც სინედრიონის ნებით ჯვარცმული ქრისტეს სახით განხორციელდა.▼
|დღესასწაულის სახელი = აღდგომა
|ტიპი(ფერი) =
|გაფართოებული ტიპი =
|სურათი = Harrowing of hell from Vasilyevskiy chin (1408, Tretyakov gallery).jpg
▲
|მნიშვნელობა =
|დაწესდა =
|ოფიციალურად =
|სხვაგვარად =
|ასევე =
|აღნიშნავენ =
|პერიოდი =
|თარიღი =
|თარიღი2022 =<li>17 აპრილი (დასავლური ტრადიციით)</li><li> 24 აპრილი (აღმოსავლური ტრადიციით) </li><li>
|თარიღი2023 =<li>9 აპრილი (დასავლური ტრადიციით)</li><li> 16 აპრილი (აღმოსავლური ტრადიციით) </li><li>
|თარიღი2024 =<li>31 მარტი (დასავლური ტრადიციით)</li><li>5 მაისი (აღმოსავლური ტრადიციით) </li><li>
|ზეიმობა =
|ტრადიცია =
|დაკავშირებულია =
}}
▲'''ბრწყინვალე აღდგომა
თავდაპირველად მხოლოდ ვნების დღეებს ზეიმობდნენ. მხოლოდ IV საუკუნეში მიეცა აღდგომის დღესასწაულს თანამედროვე სახე. [[ნიკეის პირველი საეკლესიო კრება|ნიკეის პირველმა მსოფლიო საეკლესიო კრებამ]] [[325]] წელს დაადგინა ზეიმის აღნიშვნა [[გაზაფხული|გაზაფხულის]] [[ბუნიობა|ბუნიობის]] მომდევნო კვირას, იუდეველთა [[პასექი|პასექის]] დასასრულს, უთუოდ მისგან განცალკევებით და კვირის ბოლოს. ეს შუალედი ხვდება ახალი სტილით 4 აპრილიდან 8 მაისამდე. შესაბამისად, აღდგომა მოძრავი დღესასწაულების კატეგორიას განეკუთვნება.
''[[ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია|ქართული საბჭოთა ენციკლოპედიის]]'' თანახმად, აღდგომის ზეიმი, უძველეს მესაქონლეთა და შემდეგ მიწათმოქმედთა საგაზაფხულო, საყოველთაო განახლების დღესასწაულია, რომელიც უშორესი ძირებით წარმართულ [[რელიგია|რელიგიებს]] უნდა უკავშირდებოდეს, სადაც ის ბუნების კვდომას და აღდგომას განასახიერებს.
==სახელწოდება==
===აღვსება===
ქართულ მართლმადიდებლურ საეკლესიო ლიტერატურაში აღდგომის დღესასწაულის აღსანიშნავად გამოიყენება ტერმინი „აღვსება“. იგი ორიგინალური ძველი ქართული ტერმინია და, უპირატესად, პასქალიონში გამოიყენება. სიტყვა აღვსება ებრაულიდან მომდინარე ტერმინ პასექის ზედმიწევნითი შესატყვისია და ბერძნულ პასხას და სომხურ ზატიკს შეესაბამება. „უძველეს იადგარში“ აღვსება აღდგომის საგალობლებში გვხვდება, რაც კიდევ ერთხელ მოწმობს, მისი როგორც ტერმინის სიძველეს.
ძირითადად ტერმინი აღვსება ჰომილეტიკურ და ჰიმნოგრაფიულ ძეგლებში გამოიყენება. თუმცა, როგორც აღმოჩნდა, აქ მას ორგვარი მნიშვნელობა აქვს და ყოველთვის აღდგომის დღესასწაულით არ გაიგივება. ამის შესახებ საინტერესო განმარტებას ვხვდებით [[ედიშერ ჭელიძე|ე. ჭელიძის]] კომენტარში, რომელიც მას დართული აქვს „წმინდა მოწამე შუშანიკის მარტვილობის“ერთი კონკრეტული ადგილის განმარტებისას. კერძოდ, ჰაგიოგრეფიულ ტექსტში ნათქვამია, რომ ვარსქენმა შუშანიკი გვემა აღვსების ორშაბათს: „მეორედ გუემაჲ მისი შემდგომად აღვსებისა ზატიკისა, დღესა ორშაბათსა“. ე. ჭელიძე აღნიშნავს, რომ ტერმინი „აღვსება“ ორმნიშვნელოვანია: 1) „იგი, ერთი მხრივ, აღნიშნავს ციკლს, დღეების გარკვეულ მონაკვეთს, ჩვეულებრივ შვიდეულს (ზოგჯერ შვიდეულებს), ამ აზრით, ტერმინი აღვსება იმიჯნება აღდგომისაგან. 2) მეორე მხრივ, აღნიშნავს ხსენებული ციკლის (ჩვეულებრივ , შვიდეულის) დამაგვირგვინებელ კონკრეტულ დღეს, კვირიაკეს, კვირა დღეს, როდესაც აღდგა უფალი. ამ შინაარსით აღვსება და აღდგომა იდენტურია“. ე. ჭელიძის აზრით შუშანიკის წამებაში მოხსენიებული აღვსების ორშაბათი შეიძლება გაგებულ იქნეს, როგორც ვნების შვიდეულის ორშაბათად, ისე აღდგომის შემდეგ ბრწყინვალე შვიდეულის ორშაბათად.
ტერმინ „აღვსების“ შინაარსობრივი განმარტება კ. კეკელიძის აზრით დაკავშირებული უნდა იყოს დიდიმარხვის დასრულებასთან. მეცნიერის თქმით: „აღდგომით სრულდება, აღივსება პერიოდი 49 დღის მარხვა-სინანულისა, რომელიც მას წინ უძღვის“.
კ. კეკელიძე თავის შეხედულებას სხვა მოსაზრებითაც ამყარებს: „ძველ ქართულ ჰეორტოლოგიურ წელიწადში, რომელიც ცხრა პერიოდად იყოფოდა, 4-9 პერიოდი შეიცავდა თითოეული შვიდ კვირას ან 49 დღეს. შვიდკვირეულ პერიოდებად დაყოფა საეკლესიო წელიწადისა არის უძველესი აღმოსავლური პრაქტიკა, რომლის კვალი დარჩენილია სირიის ქრისტიანთა, ნესტორიანთა და იაკობიტთა შორისაც, ტერმინი „აღვსება“ იხმარებოდა ხოლმე ამ ქრისტეანეთა მიერაც, იმით აღინიშნებოდა, არამარტო დიდმარხვის, არამედ სხვა პერიოდის უკანასკნელი შვიდეულიც. მაგალითად: „პარასკევი მოციქულთა შვიდეულის აღვსებისა“, „კვირა მოციქულთა შვიდეულის აღვსებისა“. მეექვსე პერიოდი ხსენებული ჰეორტოლოგიური წელიწადის მარტვილიიდან, ანუ სული წმინდის გადმოსვლის დღესასწაულიდან იწყებოდა და გრძელდებოდა 29 ივნისამდე, პეტრე-პავლობამდე. ამიტომ ამ შვიდეულს ეწოდებოდა „მოციქულთა შვიდეული“, რომელსაც თავისი „აღვსება“ ჰქონდა. კ. კეკელიძე ამ მოსაზრებას ამყარებდა გიორგი მთაწმინდელის ცხოვრების ერთი მონაკვეთით, სადაც 1065 წლის 29 ივნისი მოხსენიებულია როგორც „აღვსება“ — ნუგეშინის-ეცით ძმათა, რამეთუ დღეს აღვსებაჲ არს“. კ. კეკელიძის აზრით 29 ივნისი, პეტრე-პავლობის დღესასწაული არის „აღვსება“ მოციქულთა მარხვის შვიდეულისა.
ა. შანიძის ვერსიით ტერმინი „აღვსება“ შეიძლება დაკავშირებული იყოს გაზაფხულის ბუნიობის მომდევნო სავსემთვარეობასთან, რომლის შემდეგი კვირადღე წარმოადგენს აღდგომის დღესასწაულს. მისი აზრით, „ის გარემოება, რომ პასექი ძველ ქართულად იწოდებოდა აღვსებად, მოწმობს იმის შესახებ, რომ მისი დღესასწაულობა შესაძლებელია დაკავშირებული იყო გაზაფხულის სავსემთვარეობის შემდგომ პირველ კვირასთან“. ამავე მოსაზრებას გამოთქვამს ე. ჭელიძეც და ტერმინ აღვსების სათავედ ებრაული პასექის აღსრულების ჟამს მიიჩნევს: „უეჭველია, რომ ქართული „აღვსება“ უნდა შექმნილიყო, როგორც პასექის დრესასწაულის აღმნიშვნელი ტერმინი, გამომდინარე პასექის აუცილებელი პირობიდან, სავსემთვარეობიდან. როგორც ცნობილია, პასექის დღესასწაული აუცილებლად იმართებოდა სავსემთვარეობას, რაც ძველ ქართულად სწორედ „აღვსებად“ ითქმის“. ა. შანიძის ამ მოსაზრებას არ იზიარებდა კ. კეკელიძე<ref>მეტრეველი გ., ქართული საღვთისმეტყველო ტერმინ „აღვსების“ რაობისათვის; ჟურნ. „სამთავროს ყვავილოვანი“, №20(45), 2023</ref>.
==აღდგომის დღის გამოთვლა==
{{მთავარი|პასქალია}}
მართლმადიდებლური აღდგომის თარიღი მოძრავია. იგი მიიღო [[ნიკეის მსოფლიო საეკლესიო კრება]]მ, რომელზეც დადგინდა, რომ აღდგომა უნდა იდღესასწაულებოდეს ერთდროულად ყველა ეკლესიაში, ე. ი. პირველი [[კვირა]]დღეს [[სავსე მთვარე|სავსე მთვარიდან]] გაზაფხულის [[ბუნიობა|ბუნიობის]] შემდეგ. იმ შემთხვევაში, თუ აღნიშნული დღე დაემთხვევა ებრაელთა [[პასექი|პასექს]], მაშინ უნდა აღინიშნოს შემდეგ კვირა-დღეს.
ცნობილი გერმანელი მათემატიკოსის [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი]]ს მიერ გამოყვანილ იქნა ფორმულები, რომელთა მიხედვითაც ქრისტიანული პასექის დღე (ძვ. სტილით) შემდეგნაირად განისაზღვრება:
Line 36 ⟶ 73:
MOD((2*MOD(A1,4)+4*MOD(A1,7)+6*MOD((19*MOD(A1,19)+15),30)+6),7)+MOD((19*MOD(A1,19)+15),30)-9))</code>
სადაც: ''
===მარადიული ცხრილი===
[[ფაილი:აღდგომის სამარადისო ცხრილი.jpg|მინიატიურა|აღდგომის „მარადიული ცხრილი“]]
''შენიშვნა: ცხრილით მიღებული თარიღები შეესაბამება ძვ. სტილს.''
Line 53 ⟶ 90:
== ლიტერატურა ==
{{ქსე|1|261|თვარაძე რ.}}
== რესურსები ინტერნეტში ==
{{მინიდაფა
|პორტალი =
* [http://children.wanex.net/sarcmunoeba/sagmrto_istoria/axali_agtqma/agdgoma.htm ''ქრისტეს აღდგომა'' (საბავშვო)];▼
|ვიკიწიგნები =
|ვიკიციტატა =
|ვიკიწყარო =
|ვიკისახეობები =
|ვიკისიახლეები =
|ვიკისაწყობი = Category:Easter
|მეტავიკი = }}
▲* [http://children.wanex.net/sarcmunoeba/sagmrto_istoria/axali_agtqma/agdgoma.htm ''ქრისტეს აღდგომა'' (საბავშვო)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110504041404/http://children.wanex.net/sarcmunoeba/sagmrto_istoria/axali_agtqma/agdgoma.htm |date=2011-05-04 }};
* [http://www.orthodoxy.ge/gvtismetkveleba/damaskeli/100.htm ''წმინდა იოანე დამასკელი აღდგომის შესახებ''];
* [http://children.wanex.net/sarcmunoeba/dgesascaulebi/agdgoma.htm „მოველი აღდგომასა მკვდრეთით“ - ''გაზეთი „საპატრიარქოს უწყებანის დამატება ბავშვებისათვის“''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080327193454/http://children.wanex.net/sarcmunoeba/dgesascaulebi/agdgoma.htm |date=2008-03-27 }};
* [http://www.tveni.ge/?gverdi=2&svla=paseqi რატომ არის აღდგომა და მასთან მიმართებაში მყოფი დღესასწაულები მოძრავი? www.tveni.ge];
* [http://www.orthodoxy.ge/agdgoma.htm გამოთვალე აღდგომის თარიღი მოცემული წლისთვის] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305193537/http://www.orthodoxy.ge/agdgoma.htm |date=2016-03-05 }}
==სქოლიო==
{{სქოლიო}}
{{ესკიზი-რელიგია}}
{{ვნების კვირა}}
{{იესო ქრისტე}}
| |||