Metr: Ózgerisler arasındaǵı ayırmashılıq

Content deleted Content added

Inline

Bul nusqanıń waqtı: 21:01, 2013 j. marttıń 7

Metr (belgileniwi: m; grekshe μέτρον — o'shew) — SI degi uzunlıq o'lshew birligi. 1 metr — jaqtılıq nurının' vakuumda, 1/299 792 458 sekund ishinde basıp o'tken jolına ten'.

Kelip shıg'atug'ın birlikler

Pikometr

Pikometr (belgileniwi: pm) — 10^-12 metrge ten’. Mısalı: Gyeliy atomı radiusı 31 pm.

Nanometr

Nanometr (belgileniwi: nm) — 10^-9 metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ milliarddan bir bo’limi. Mısalı: Qattı zatlardag’ı atomlar arasındag’ı aralıq nanometrlarde o'lshenedi.

Mikrometr

Mikrometr (belgileniwi: µm) — 10^-6 metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ millionnan bir bo’limi. Mısalı: Shudring tamshısı shama menen 10 µm ge ten’.

Millimetr

Millimetr (belgileniwi: mm) — 10^-3 metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ mın’nan bir bo’limi.

Santimetr

Santimetr (belgileniwi: sm) — 10^-2 metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ ju’zden bir bo’limi.

Detsimetr

Detsimetr (belgileniwi: dm) — 10^-1 metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ onnan bir bo’limi.

Kilometr

Kilometr (belgileniwi: km) — 10³ metrge ten’. Mısalı: Transportlarda a’dette basıp o'tilgen jol kilometrlarde o'lshenedi.

Tariyxı

1890-1960-jıllarda paydalanılg’an xalıq-aralıq metr etalonı

1790-jıl 8-may — frantsuz milliy qurultayı qararı menen, 1 metr — 1 sekundta 45° mu’yesh astında terbelip atırg’an yarım dawirli mayatnik uzunlıg’ına ten’ etip alındı.
1791-jılı 30-mart — frantsuz milliy qurultayı, frantsuz ilimler akademiyası talaplarına baylanıslı, 1 metr — Parij meridianının’ 40 millionnan bir bo’limine teng’ dep alındı.
1795-jıl — waqtınshalı latunnan metr etalonın islep shıg’ılıwı.
1799-jıl 10-dekabr — frantsuz milliy qurultoyi qarori bilan, 1799 jıl 23-iyulda qayta yasalgan metr etaloni tugallangan nusxa hisoblanib davlat arxiviga joylashtirildi.
1889 -jıl 28-sentyabr — birinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM)
1927-jıl 6-oktyabr — jetinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM) Metr etalonının’ ja’nede anıg’ıraq nusqası. Bul etalonnın’ kese-kesimi maydanı «X» korinisinde bolıp, platina ha’m iridiy aralaspasınan tayarlang’an.
1960-jıl 20-oktyabr — 11 - xalıq-aralıq qurultay (CGPM): 1 metr — vakuumda nurlang’an kripton-86 izotobı tolqın uzunlıg’ının’ 1650763,73 ke ko'beymesine ten’ dep belgilendi.
1983-jıl 21-oktyabr — 17-xalıq-aralıq qurultay (CGPM):

1 metr — jaqtılıq nurının' vakuumda, 1/299 792 458 sekund ishinde basıp o'tken jolına ten'.

Qızıqarlı mag’lıwmatlar

Kompyuter jargon ibaralarında „metr“ degende, megabayt tu’siniliwi mu’mkin.
Italiyada metr o'lshem birligi belgisi «m» dan tısqarı, ja’ne «mt» belgisin de ushıratıw mu’mkin.

Siltewler

Resolution 1 of the seventeenth CGPM (1983): Definition of the metre (online). Sèvres (Francie) : Bureau Internation des Poids et Mesures, (cit. 2007-10-22). (en)

Sİ birlikleri
Tiykarg'ıları: metr \| kilogramm \| sekunda \| amper \| kelvin \| kandela \| mol
Do’relgenleri: radian \| steradian \| gerts \| gradus Tselsiya \| katal \| nyuton \| djoul \| vatt \| paskal \| kulon \| volt \| om \| simens \| farad \| veber \| tesla \| genri \| lyumen \| lyuks \| bekkerel \| grey \| zivert

@@ Qatar No 29: / Qatar No 29: @@
 == Tariyxı ==
 [[Su'wret:Platinum-Iridium_meter_bar.jpg|200px|thumb|right|[[1890]]-[[1960]]-jıllarda paydalanılg’an xalıq-aralıq metr etalonı]]
-*[[1790]]-jıl 8-may — frantsuz milliy qurultayı qararı menen, 1 metr — 1 [[sekund]]ta 45° mu’yesh astında terbelip atırg’an yarım dawirli [[mayatnik]] uzunlıg’ına ten’ etip alındı.
+* [[1790]]-jıl 8-may — frantsuz milliy qurultayı qararı menen, 1 metr — 1 [[sekund]]ta 45° mu’yesh astında terbelip atırg’an yarım dawirli [[mayatnik]] uzunlıg’ına ten’ etip alındı.
-*[[1791]]-jılı 30-mart — frantsuz milliy qurultayı, frantsuz [[ilimler akademiyası]] talaplarına baylanıslı, 1 metr — [[Parij]] [[meridian]]ının’ 40 millionnan bir bo’limine teng’ dep alındı.
+* [[1791]]-jılı 30-mart — frantsuz milliy qurultayı, frantsuz [[ilimler akademiyası]] talaplarına baylanıslı, 1 metr — [[Parij]] [[meridian]]ının’ 40 millionnan bir bo’limine teng’ dep alındı.
-*[[1795]]-jıl — waqtınshalı [[latun]]nan metr etalonın islep shıg’ılıwı.
+* [[1795]]-jıl — waqtınshalı [[latun]]nan metr etalonın islep shıg’ılıwı.
-*[[1799]]-jıl 10-dekabr — frantsuz milliy qurultoyi qarori bilan, [[1799]] jıl 23-iyulda qayta yasalgan metr etaloni tugallangan nusxa hisoblanib davlat arxiviga joylashtirildi.
+* [[1799]]-jıl 10-dekabr — frantsuz milliy qurultoyi qarori bilan, [[1799]] jıl 23-iyulda qayta yasalgan metr etaloni tugallangan nusxa hisoblanib davlat arxiviga joylashtirildi.
-*[[1889]] -jıl 28-sentyabr — birinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM)
+* [[1889]] -jıl 28-sentyabr — birinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM)
-*[[1927]]-jıl 6-oktyabr — jetinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM) Metr etalonının’ ja’nede anıg’ıraq nusqası. Bul etalonnın’ kese-kesimi maydanı «X» korinisinde bolıp, [[platina]] ha’m [[iridiy]] aralaspasınan tayarlang’an.
+* [[1927]]-jıl 6-oktyabr — jetinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM) Metr etalonının’ ja’nede anıg’ıraq nusqası. Bul etalonnın’ kese-kesimi maydanı «X» korinisinde bolıp, [[platina]] ha’m [[iridiy]] aralaspasınan tayarlang’an.
-*[[1960]]-jıl 20-oktyabr — 11 - xalıq-aralıq qurultay (CGPM): 1 metr — vakuumda nurlang’an [[kripton]]-86 izotobı [[tolqın uzunlıg’ı]]nın’ 1650763,73 ke ko'beymesine ten’ dep belgilendi.
+* [[1960]]-jıl 20-oktyabr — 11 - xalıq-aralıq qurultay (CGPM): 1 metr — vakuumda nurlang’an [[kripton]]-86 izotobı [[tolqın uzunlıg’ı]]nın’ 1650763,73 ke ko'beymesine ten’ dep belgilendi.
-*[[1983]]-jıl 21-oktyabr — 17-xalıq-aralıq qurultay (CGPM):
+* [[1983]]-jıl 21-oktyabr — 17-xalıq-aralıq qurultay (CGPM):
 <blockquote>
 * ''1 metr — [[jaqtılıq nurı]]nın' [[vakuum]]da, 1/299 792 458 [[sekund]] ishinde basıp o'tken jolına ten'.''
@@ Qatar No 42: / Qatar No 42: @@
 == Qızıqarlı mag’lıwmatlar ==
-*[[Kompyuter jargon ibaraları]]nda „metr“ degende, [[megabayt]] tu’siniliwi mu’mkin.
+* [[Kompyuter jargon ibaraları]]nda „metr“ degende, [[megabayt]] tu’siniliwi mu’mkin.
-*[[Italiya]]da metr o'lshem birligi belgisi '''«m»''' dan tısqarı, ja’ne '''«mt»''' belgisin de ushıratıw mu’mkin.
+* [[Italiya]]da metr o'lshem birligi belgisi '''«m»''' dan tısqarı, ja’ne '''«mt»''' belgisin de ushıratıw mu’mkin.
 == Siltewler ==
-*[http://www.bipm.org/jsp/en/ViewCGPMResolution.jsp?CGPM=17&RES=1 ''Resolution 1 of the seventeenth CGPM (1983): Definition of the metre (online).'' Sèvres (Francie) : Bureau Internation des Poids et Mesures, (cit. 2007-10-22).] (en)
+* [http://www.bipm.org/jsp/en/ViewCGPMResolution.jsp?CGPM=17&RES=1 ''Resolution 1 of the seventeenth CGPM (1983): Definition of the metre (online).'' Sèvres (Francie) : Bureau Internation des Poids et Mesures, (cit. 2007-10-22).] (en)
 {{Sİ birlikleri}}
@@ Qatar No 53: / Qatar No 53: @@
 [[Kategoriya:Sİ]]
 [[Kategoriya:Metrologiya]]
-[[af:Meter]]
-[[als:Meter]]
-[[an:Metro]]
-[[ar:متر]]
-[[arz:متر]]
-[[ast:Metru]]
-[[bat-smg:Metros]]
-[[be:Метр]]
-[[be-x-old:Мэтар]]
-[[bg:Метър]]
-[[bn:মিটার]]
-[[bo:སྨི།]]
-[[bpy:মিটার]]
-[[br:Metr]]
-[[bs:Metar]]
-[[ca:Metre]]
-[[ckb:مەتر]]
-[[cs:Metr]]
-[[cu:Мє́тро]]
-[[cv:Метр]]
-[[cy:Metr]]
-[[da:Meter]]
-[[de:Meter]]
-[[dv:މީޓަރު]]
-[[el:Μέτρο (μονάδα μήκους)]]
-[[en:Metre]]
-[[eo:Metro]]
-[[es:Metro]]
-[[et:Meeter]]
-[[eu:Metro]]
-[[fa:متر]]
-[[fi:Metri]]
-[[fr:Mètre]]
-[[fur:Metri]]
-[[fy:Meter]]
-[[ga:Méadar]]
-[[gan:米]]
-[[gl:Metro]]
-[[hak:Kûng-tshak]]
-[[he:מטר]]
-[[hi:मीटर]]
-[[hr:Metar]]
-[[hu:Méter]]
-[[ia:Metro]]
-[[id:Meter]]
-[[is:Metri]]
-[[it:Metro]]
-[[ja:メートル]]
-[[jbo:mitre]]
-[[jv:Mèter]]
-[[ka:მეტრი]]
-[[kk:Метр]]
-[[kn:ಮೀಟರ್]]
-[[ko:미터]]
-[[ksh:Läng]]
-[[ku:Metre]]
-[[la:Metrum]]
-[[lb:Meter]]
-[[li:Meter]]
-[[lmo:Meter]]
-[[ln:Mɛtɛlɛ]]
-[[lo:ແມັດ]]
-[[lt:Metras]]
-[[lv:Metrs]]
-[[mk:Метар]]
-[[ml:മീറ്റര്‍]]
-[[mn:Метр]]
-[[mr:मीटर]]
-[[ms:Meter]]
-[[mt:Metru]]
-[[nds:Meter]]
-[[nl:Meter]]
-[[nn:Meter]]
-[[no:Meter]]
-[[nrm:Mète]]
-[[oc:Mètre]]
-[[pl:Metr]]
-[[pms:Méter]]
-[[pnb:میٹر]]
-[[pt:Metro]]
-[[qu:Mitru]]
-[[ro:Metru]]
-[[ru:Метр]]
-[[scn:Metru]]
-[[sco:Metre]]
-[[se:Mehter]]
-[[sh:Metar]]
-[[simple:Metre]]
-[[sk:Meter]]
-[[sl:Meter]]
-[[so:Mitir]]
-[[sq:Metri]]
-[[sr:Метар]]
-[[su:Méter]]
-[[sv:Meter]]
-[[sw:Mita]]
-[[szl:Myjter]]
-[[ta:மீட்டர்]]
-[[te:మీటరు]]
-[[tg:Метр]]
-[[th:เมตร]]
-[[tl:Metro]]
-[[tr:Metre]]
-[[uk:Метр]]
-[[ur:میٹر (پیمائش)]]
-[[uz:Metr]]
-[[vec:Metro]]
-[[vi:Mét]]
-[[vls:Meter (lengtemoate)]]
-[[war:Metro]]
-[[yi:מעטער]]
-[[yo:Mítà]]
-[[zh:米 (单位)]]
-[[zh-min-nan:Kong-chhioh]]
-[[zh-yue:米]]