Перейти к содержанию

Инюпиак кыв:Версияэзлӧн торьялӧм

Босьтöм Википедияись
Пытшкӧсыс чышкӧма Пытшкӧсыс содтӧма
Kmoksy (сёрни | пуктöм)
InternetArchiveBot (сёрни | пуктöм)
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
 
(43 шӧракоста версияэз сэтӧн жӧ 12 пырӧтчиссез абу мыччалӧм)
Визёк 1: Визёк 1:
{{Кыв
{{Кыв
| ним=Инюпиак кыв
| ним=Инюпиак кыв
| ас ним=Iñupiatun
| ас ним=Iñupiatun
| муэз=[[Америкаись Ӧтлаасьӧм Штаттэз]] ([[Аляска]]), [[Канада]]
| муэз=[[Америкаись Ӧтлаасьӧм Штаттэз]] ([[Аляска]]), [[Канада]]
| веськӧтлан статус=[[Аляска]] да [[Канада]] (ууммармиут)
| веськӧтлан статус=[[Аляска (штат)|Аляска]] да [[Канада]] (ууммармиут)
| баитіссез=3 сюрс
| баитіссез=3 сюрс
| рейтинг=
| рейтинг=
| рӧм=
| рӧм=
| классификация=эскимос-алеут кыввез
| классификация=[[эскимос-алеут кыввез]]
:эскимос увтыр
:эскимос увтыр
::инуит группа
::инуит группа
Визёк 17: Визёк 17:
| юкӧтлӧн ним=
| юкӧтлӧн ним=
}}
}}
[[Файл:Welcome to Barrow, Alaska.jpg|thumb|right|290px|<font color="grey">инглишöн ''Welcome to Barrow''<br />инюпиакöн ''Paġlagivsigiñ Utqiaġvigmun''</font> ]]
[[Файл:Welcome to Barrow, Alaska.jpg|thumb|right|290px|<span style="color:grey;">инглишöн ''Welcome to Barrow''<br />инюпиакöн ''Paġlagivsigiñ Utqiaġvigmun''</span> ]]


'''Инюпиак кыв''' нето '''Инюпик кыв''' (инюпиак кыв {{grey|'''Iñupiatun'''}}) — этӧ [[эскимос кыввез|эскимос]] вужись [[инуит отир|инуит]] группаӧ пыран кыв. Инюпиак кыв вылын баитӧны 3 сюрс морт, унажыксö [[Америкаись Ӧтлаасьӧм Штаттэз]]ын (рытвыв да ойвыв [[Аляска]] штаттэзын) да [[Канада]]ын ([[Аклавик]] да [[Инувик]] каррезын).
'''Инюпиак кыв''' нето '''инюпиатун''' (асмознас {{grey|'''Iñupiatun'''}}) — этӧ [[эскимос кыввез|эскимос]] вужись [[инуит отир|инуит]] кывлöн рытвыв тор.


[[Инюпиак отир|Инюпиак отирись]] (13 500 морт) асланыс кыв вылын баитӧны 3 сюрс морт, унажыксö [[Америкаись Ӧтлаасьӧм Штаттэз]]ын ([[Аляска (штат)|Аляска]]ись рытвыв да ойвыв районнэз) да [[Канада]]ын ([[Аклавик]] да [[Инувик]] грезддэз).
Инюпиак кыв босьтöмась [[веськöтлан кыв]] туйö Аляскаын (North Slope Borough-ын). Сылöн вариант, [[Инуктитут кыв|Инуктитут]] да [[Инувиалуит кыв|Инувиалуит]] кыввез, лыддьöны веськöтлан кывнас лунвылас куйлан Канадаын.

Аляскаас ([[Нортвест Арктик район]]) да Канадаас (Маккензи дельта) инюпиак кывсö нормируйтöмась торйын. Канадаын этійö кывсö шуöны '''ууммармиутун'''.

Канадаын нормируйтöмöсь сідзжö инуит кывлісь мöдік варианттэз, [[Инуктитут кыв|инуктитут]] да [[инувиалуит кыв|инувиалуит]] кыввез.

== Ним йылісь ==
'''Инюпиак кыв''' (''Iñupiaq, Inupiaq, Inyupiaq'') шуöны сідзжö '''инюпиат кыв''' (''Inyupiat, Inyupeat''), '''инюпик кыв''' (''Inyupik, Inupik'') нето '''инюпиатун''' (''Iñupiatun, Inupiatun'').


== Диалекттэз ==
== Диалекттэз ==
Инюпиак кывлöн нёль сёрнитан, нійö позьö группируйтны кыкö:
*'''Seward Peninsula-ись инюпиак кыв''': Аляскаын (Nome Census Area-ын)
* '''[[Съюард кöдж]]ись инюпиатун''': ([[Ноум]] ареалын)
**'''Bering Strait-ись инюпиак кыв''': Ingalikmiut, Imaqłit, Kiŋikmiut, Tapqaġmiut, Ukiuvaŋmiut.
** '''[[Беринг вис]]кись сёрнитан''': Ingalikmiut, Imaqłit, Kiŋikmiut, Tapqaġmiut, Ukiuvaŋmiut.
**'''Кавиаракісь инюпиак кыв''': Siñġaġmiut, Qaviaraġmiut, Ayaqsaaġiaaġmiut, Aziagmiut, Iġałuiŋmiut.
** '''[[Кавиарак]]ись сёрнитан''': Siñġaġmiut, Qaviaraġmiut, Ayaqsaaġiaaġmiut, Aziagmiut, Iġałuiŋmiut.
*'''Ойвыв инюпиак кыв'''
**'''Ойвыв-рытвыв Аляскаись инюпиак кыв''' (нето '''Малимиут кыввэз'''): Аляскаын (Northwest Arctic Borough-ын)
* '''Ойвыв Аляскаись инюпиатун'''
** '''Ойвыв-рытвыв Аляскаись сёрнитан''' нето '''Малимиут кыввэз''': (Аляскаись [[Нортвест Арктик районын]])
***Коцебуись инюпиак кыв нето Ойвыв малимиут кыв: Pittaġmiut, Kaŋiġmiut, Qikiqtaġruŋmiut
*** '''[[Коцебу]]ись диалект''' нето '''Ойвыв малимиут''': Pittaġmiut, Kaŋiġmiut, Qikiqtaġruŋmiut
***Кобукісь инюпиак кыв нето Лунвыв малимиут кыв: Kuuŋmiut, Kiitaaŋmiut (Kiitaaġmiut), Siiḷviim Kaŋianiġmiut, Nuurvinmiut, Kuuvaum Kaŋiaġmiut, Akuniġmiut, Nuataaġmiut, Napaaqtuġmiut, Kivalliñiġmiut.
*** '''[[Кобук]]ись диалект''' нето '''Лунвыв малимиут''': Kuuŋmiut, Kiitaaŋmiut (Kiitaaġmiut), Siiḷviim Kaŋianiġmiut, Nuurvinmiut, Kuuvaum Kaŋiaġmiut, Akuniġmiut, Nuataaġmiut, Napaaqtuġmiut, Kivalliñiġmiut.
**'''Ойвыв Аляскаись инюпиак кыв''': Аляскаын (North Slope Borough-ын)
** '''Норд Слоупись сёрнитан''': (Аляскаись [[Норт Слоуп]] районын)
***Пойнт-Хоупісь инюпиак кыв: Tikiġaġmiut
*** '''[[Пойнт Хоуп]]ись диалект''': Tikiġaġmiut
***Норт Слоупісь инюпиак кыв: Utuqqaġmiut, Siḷaliñaġmiut (: Kukparungmiut да Kunmiut), Kakligmiut (:Sidarumiut, Utkiavinmuit да Nuwukmiut), Kuulugruaġmiut, Ikpikpagmiut, Kuukpigmiut (: Kañianermiut, Killinermiut да Kagmalirmiut)
*** '''Норт Слоупись диалект''': Utuqqaġmiut, Siḷaliñaġmiut (: Kukparungmiut да Kunmiut), Kakligmiut (:Sidarumiut, Utkiavinmuit да Nuwukmiut), Kuulugruaġmiut, Ikpikpagmiut, Kuukpigmiut (: Kañianermiut, Killinermiut да Kagmalirmiut)
***Анактувук-Пассісь инюпиак кыв: Nunataaġmiut
*** '''[[Анактувук Пасс]]ісь диалект''': Nunataaġmiut
***Канадаись инюпиак кыв (нето Ууммармиут кыв): Uummarmiutun. Канадаын (Аклавик да Инувикын).
*** '''Канадаись диалект''' нето '''Ууммармиутун''': Uummarmiutun. (Канадаись Аклавикын да Инувикын).


== Инюпиак анбур ==
== Инюпиак анбур ==
=== Аляскаись инюпиак анбур ===
Инюпиак анбур ({{grey|'''Atchagat'''}}) лöсьöтöм латынь анбурись, кытісь босьтöмöсь 24 шыпас.
Ойвыв Аляскаись инюпиак анбур ({{grey|'''Atchagat'''}}) лöсьöтöм латынь анбурись, кытісь босьтöмöсь 24 шыпас.


<center>
<center>
{|class="wikitable" style="border-collapse:collapse;"
{|class="wikitable" style="border-collapse:collapse;"
|-
|-
|bgcolor="#EFEFEF" align="center" colspan="29" |
|bgcolor="#EFEFEF" align="center" colspan="24" |
|-
|-
|width=3% align="center"|[[A]]||width=3% align="center"|[[Ch]]||width=3% align="center"|[[G]]||width=3% align="center"|[[Ġ]]||width=3% align="center"|[[H]]||width=3% align="center"|[[I]]||width=3% align="center"|[[K]]||width=3% align="center"|[[L]]||width=3% align="center"|[[Ḷ]]||width=3% align="center"|[[Ł]]||width=3% align="center"|[[Ł̣]]||width=3% align="center"|[[M]]||width=3% align="center"|[[N]]||width=3% align="center"|[[Ñ]]||width=3% align="center"|[[Ŋ]]||width=3% align="center"|[[P]]||width=3% align="center"|[[Q]]||width=3% align="center"|[[R]]||width=3% align="center"|[[S]]||width=3% align="center"|[[Sr]]||width=3% align="center"|[[T]]||width=3% align="center"|[[U]]||width=3% align="center"|[[V]]||width=3% align="center"|[[Y]]
|width=3% align="center"|[[A]]||width=3% align="center"|[[Ch]]||width=3% align="center"|[[G]]||width=3% align="center"|[[Ġ]]||width=3% align="center"|[[H]]||width=3% align="center"|[[I]]||width=3% align="center"|[[K]]||width=3% align="center"|[[L]]||width=3% align="center"|[[Ḷ]]||width=3% align="center"|[[Ł]]||width=3% align="center"|[[Ł̣]]||width=3% align="center"|[[M]]||width=3% align="center"|[[N]]||width=3% align="center"|[[Ñ]]||width=3% align="center"|[[Ŋ]]||width=3% align="center"|[[P]]||width=3% align="center"|[[Q]]||width=3% align="center"|[[R]]||width=3% align="center"|[[S]]||width=3% align="center"|[[Sr]]||width=3% align="center"|[[T]]||width=3% align="center"|[[U]]||width=3% align="center"|[[V]]||width=3% align="center"|[[Y]]
|-
|-
|bgcolor="#EFEFEF" align="center" colspan="29" |
|bgcolor="#EFEFEF" align="center" colspan="24" |
|-
|-
|align="center"|a||align="center"|ch||align="center"|g||align="center"|ġ||align="center"|h||align="center"|i||align="center"|k||align="center"|l||align="center"|ḷ||align="center"|ł||align="center"|ł̣||align="center"|m||align="center"|n||align="center"|ñ||align="center"|ŋ||align="center"|p||align="center"|q||align="center"|r||align="center"|s||align="center"|sr||align="center"|t||align="center"|u||align="center"|v||align="center"|y
|align="center"|a||align="center"|ch||align="center"|g||align="center"|ġ||align="center"|h||align="center"|i||align="center"|k||align="center"|l||align="center"|ḷ||align="center"|ł||align="center"|ł̣||align="center"|m||align="center"|n||align="center"|ñ||align="center"|ŋ||align="center"|p||align="center"|q||align="center"|r||align="center"|s||align="center"|sr||align="center"|t||align="center"|u||align="center"|v||align="center"|y
|-
|bgcolor="#EFEFEF" align="center" colspan="24" |
|-
|align="center"|{{IPA|/a/}}||align="center"|{{IPA|/tʃ/}}||align="center"|{{IPA|/ɣ/}}||align="center"|{{IPA|/ʁ/}}||align="center"|{{IPA|/h/}}||align="center"|{{IPA|/i/}}||align="center"|{{IPA|/k/}}||align="center"|{{IPA|/l/}}||align="center"|{{IPA|/ʎ/}}||align="center"|{{IPA|/ɬ/}}||align="center"|{{IPA|/ʎ̥/}}||align="center"|{{IPA|/m/}}||align="center"|{{IPA|/n/}}||align="center"|{{IPA|/ɲ/}}||align="center"|{{IPA|/ŋ/}}||align="center"|{{IPA|/p/}}||align="center"|{{IPA|/q/}}||align="center"|{{IPA|/ʐ/}}||align="center"|{{IPA|/s/}}||align="center"|{{IPA|/ʂ/}}||align="center"|{{IPA|/t/}}||align="center"|{{IPA|/u/}}||align="center"|{{IPA|/v/}}||align="center"|{{IPA|/j/}}
|}
|}
</center>
</center>


extra letters for Аляскаись dialectic usage:
extra letters for Аляскаись dialectic usage:
*Diomede : '''e'''
* Diomede : '''e'''
*Bering : '''w''' , '''z''' , '''zr'''
* Bering : '''w''' , '''z''' , '''zr'''
*Kobuk : '''’'''
* Kobuk : '''’'''
*Seward : '''b'''
* Seward : '''b'''


=== Канадаись инюпиак анбур ===
Канадаись инюпиак (Ууммармиут) анбур: '''a''' , '''ch''' , '''f''' , '''g''' , '''h''' , '''dj''' , '''i''' , '''k''' , '''l''' , '''ł''' , '''m''' , '''n''' , '''ñ''' , '''ng''' , '''p''' , '''q''' , '''r''' , '''ȓ''' , '''t''' , '''u''' , '''v''' , '''y'''
Канадаись инюпиак (Ууммармиут) анбур лöсьöтöм латынь анбурись, кытісь босьтöмöсь 22 шыпас.

<center>
{|class="wikitable" style="border-collapse:collapse;"
|-
|bgcolor="#EFEFEF" align="center" colspan="22" |
|-
|width=3% align="center"|[[A]]||width=3% align="center"|[[Ch]]||width=3% align="center"|[[F]]||width=3% align="center"|[[G]]||width=3% align="center"|[[H]]||width=3% align="center"|[[Dj]]||width=3% align="center"|[[I]]||width=3% align="center"|[[K]]||width=3% align="center"|[[L]]||width=3% align="center"|[[Ł]]||width=3% align="center"|[[M]]||width=3% align="center"|[[N]]||width=3% align="center"|[[Ñ]]||width=3% align="center"|[[Ng]]||width=3% align="center"|[[P]]||width=3% align="center"|[[Q]]||width=3% align="center"|[[R]]||width=3% align="center"|[[Ȓ]]||width=3% align="center"|[[T]]||width=3% align="center"|[[U]]||width=3% align="center"|[[V]]||width=3% align="center"|[[Y]]
|-
|bgcolor="#EFEFEF" align="center" colspan="22" |
|-
|align="center"|a||align="center"|ch||align="center"|f||align="center"|g||align="center"|h||align="center"|dj||align="center"|i||align="center"|k||align="center"|l||align="center"|ł||align="center"|m||align="center"|n||align="center"|ñ||align="center"|ng||align="center"|p||align="center"|q||align="center"|r||align="center"|ȓ||align="center"|t||align="center"|u||align="center"|v||align="center"|y
|}
</center>


== Аляскаись да Канадаись диалекттэз ==
== Аляскаись да Канадаись диалекттэз ==
{| border="0" cellpadding="5" cellspacing="5"
{| border="0" cellpadding="5" cellspacing="5"
|- bgcolor="#aaaaaa"
|- bgcolor="#aaaaaa"
|'''Аляскаись инюпиак '''<ref>[http://www.alaskool.org/language/dictionaries/inupiaq/default.htm Interactive IñupiaQ Dictionary] </ref>
|'''Аляскаись инюпиак '''<ref name="Unnamed-20230318120826">[https://web.archive.org/web/20150708195814/http://www.alaskool.org/language/dictionaries/inupiaq/default.htm Interactive IñupiaQ Dictionary]</ref>
|'''Канадаись инюпиак '''<ref>[http://www.ngps.nt.ca/Upload/Letters%20of%20Comment/Inuvik%20Community%20Corporation/ICC-ISR_TK_Study/070402_ICC-ISR_TK_Study_FINAL%20_Aug18-06-2.pdf Inuvialuit Settlement Region – TK Study, August 2006] </ref>
|'''Канадаись инюпиак '''<ref>[http://www.ngps.nt.ca/Upload/Letters%20of%20Comment/Inuvik%20Community%20Corporation/ICC-ISR_TK_Study/070402_ICC-ISR_TK_Study_FINAL%20_Aug18-06-2.pdf Inuvialuit Settlement Region – TK Study, August 2006] </ref>
|'''коми ним'''
|[[Перем Коми кыв|'''коми ним''']]


|- bgcolor="#dddddd"
|- bgcolor="#dddddd"
Визёк 120: Визёк 147:


== Унаö лыддян ==
== Унаö лыддян ==
[[Файл:Ilisagvik-College-bowhead.jpg|thumb|260px|<span style="color:grey;">Iḷisaġvik College (only before high school education school of инюпиаккез) </span> ]]

{| border="0" cellpadding="5" cellspacing="5"
{| border="0" cellpadding="5" cellspacing="5"
|- bgcolor="#aaaaaa"
|- bgcolor="#aaaaaa"
|'''ӧтікӧ лыддян'''
|'''ӧтікӧ лыддян'''
|'''dual лыддян'''
|'''кыкӧ лыддян'''
|'''унаӧ лыддян'''
|'''унаӧ лыддян'''
|'''коми ним'''
|[[Перем Коми кыв|'''коми ним''']]


|- bgcolor="#dddddd"
|- bgcolor="#dddddd"
Визёк 131: Визёк 160:
|iqaluuk
|iqaluuk
|iqaluich
|iqaluich
|чери
|[[чери]]


|- bgcolor="#dddddd"
|- bgcolor="#dddddd"
Визёк 137: Визёк 166:
|qimmik
|qimmik
|qimmich
|qimmich
|пон
|[[пон]]


|- bgcolor="#dddddd"
|- bgcolor="#dddddd"
Визёк 149: Визёк 178:
|iññuk
|iññuk
|iñuit
|iñuit
|морт; отир
|human; person


|- bgcolor="#dddddd"
|- bgcolor="#dddddd"
Визёк 155: Визёк 184:
|Iñupiak
|Iñupiak
|Iñupiat
|Iñupiat
|Инюпиак отир
|[[Инюпиак отир]]


|- bgcolor="#dddddd"
|- bgcolor="#dddddd"
Визёк 161: Визёк 190:
|Qułłik
|Qułłik
|Qułłit
|Qułłit
|Чукчи отир
|[[Чукча отир]]


|- bgcolor="#dddddd"
|- bgcolor="#dddddd"
Визёк 189: Визёк 218:


== Лыдниммез ==
== Лыдниммез ==
[[Файл:Eskimofrauen mit ihren Jüngsten von King's Island, Alaska.jpg|thumb|right|290px|<span style="color:grey;">tattooed (kakiñiq) Ukiuvaŋmiut инькаэз, 1910</span> ]]
[[Файл:Ilisagvik-College-bowhead.jpg|thumb|260px|<font color="grey">Iḷisaġvik College (only before high school education school of инюпиаккез) </font> ]]
[[Файл:Nalukataq Blanket Toss Barrow.jpg|thumb|right|290px|<span style="color:grey;">Nalukataq fest, Barrow, 2006</span> ]]

{| border="0" cellpadding="5" cellspacing="5"
{| border="0" cellpadding="5" cellspacing="5"
|- bgcolor="#aaaaaa"
|- bgcolor="#aaaaaa"
| Ойвыв Аляскаись инюпиак <ref>[http://www.alaskool.org/language/dictionaries/inupiaq/default.htm Interactive IñupiaQ Dictionary] </ref>
| Ойвыв Аляскаись инюпиак <ref name="Unnamed-20230318120826"/>
| Ойвыв-рытвыв Аляскаись инюпиак <ref>[http://www.alaskool.org/language/dictionaries/inupiaq/default.htm Interactive IñupiaQ Dictionary] </ref>
| Ойвыв-рытвыв Аляскаись инюпиак <ref name="Unnamed-20230318120826"/>
| King Island <ref>[http://www.ankn.uaf.edu/curriculum/Masters_Projects/Yaayuk/Chap5.html Ugiuvaŋmiuraaqtuaksrat / Future King Island Speakers] </ref>
| Ukiuvaŋmiut <ref>[http://www.ankn.uaf.edu/curriculum/Masters_Projects/Yaayuk/Chap5.html Ugiuvaŋmiuraaqtuaksrat / Future King Island Speakers] </ref>
|коми ним
|коми ним


Визёк 372: Визёк 403:
|}
|}


== Ыстісяннэз ==
== Ыстісяннэз ==
<references/>
<references/>


== External links ==
== Ыстӧттэз ==
*[http://www.cs.cmu.edu/afs/cs/user/lsl/Nice/Inupiaq/combined%20dictionary.doc Iñupiaq Combined Dictionary] (only Ойвыв да Ойвыв-рытвыв Аляскаись Диалекттэз)
* [http://www.cs.cmu.edu/afs/cs/user/lsl/Nice/Inupiaq/combined%20dictionary.doc Iñupiaq Combined Dictionary] (only Ойвыв да Ойвыв-рытвыв Аляскаись Диалекттэз)
*[http://www.alaskool.org/language/dictionaries/inupiaq/default.htm Interactive IñupiaQ Dictionary] (only Ойвыв да Ойвыв-рытвыв Аляскаись Диалекттэз; Attention, not Iñupiaq font: e = ñ / o = ł̣ / b = ġ / f = ŋ / j = ł / x = ḷ)
* [https://web.archive.org/web/20150708195814/http://www.alaskool.org/language/dictionaries/inupiaq/default.htm Interactive IñupiaQ Dictionary] (only Ойвыв да Ойвыв-рытвыв Аляскаись Диалекттэз; Attention, if not downloaded of the Iñupiaq font: e = ñ / o = ł̣ / b = ġ / f = ŋ / j = ł / x = ḷ)
*[http://www.ankn.uaf.edu/curriculum/Masters_Projects/Yaayuk/Chap5.html Ugiuvaŋmiuraaqtuaksrat / Future King Island Speakers] (in King Island dialect)
* [http://www.ankn.uaf.edu/curriculum/Masters_Projects/Yaayuk/Chap5.html Ugiuvaŋmiuraaqtuaksrat / Future King Island Speakers] (in King Island dialect)
*[http://www.uaf.edu/anlc/pubs/i_pubs/North_Slope_Grammar_1986.pdf North Slope Iñupiaq Grammar Second Year (Preliminary Edition for Student Use Only)] by Edna Ahgeak MacLean, Alaska Native Language Center, University of Alaska Fairbanks, seventh printing 2000
* [http://www.uaf.edu/anlc/pubs/i_pubs/North_Slope_Grammar_1986.pdf North Slope Iñupiaq Grammar Second Year (Preliminary Edition for Student Use Only)] by Edna Ahgeak MacLean, Alaska Native Language Center, University of Alaska Fairbanks, seventh printing 2000


[[Категория:Инюпиак отир]]
[[Категория:Инюпиак отир]]
[[Категория:Инуит кыввез]]

[[Категория:Эскимос-алеут кыввез]]
[[ca:Inupiaq]]
[[cs:Inupiaq]]
[[de:Inupiaq]]
[[en:Inupiat language]]
[[eo:Inupiaka lingvo]]
[[es:Idioma iñupiaq]]
[[fi:Inupiatun]]
[[fr:Inupiak]]
[[id:Bahasa Inupiaq]]
[[ik:Iñupiatun]]
[[ja:イヌピアック語]]
[[lt:Inupiakų kalba]]
[[mdf:Иньупиконь кяль]]
[[myv:Иньупикень кель]]
[[nl:Inupiak]]
[[nn:Iñupiaq]]
[[no:Inupiak]]
[[pl:Język inupiak]]
[[ru:Аляскинско-инуитские языки]]
[[sv:Iñupiaq]]
[[ta:இனுபிக்கு மொழி]]
[[tr:İnyupikçe]]
[[uk:Аляскинсько-інуїтська мова]]

Öння версия 03:56, 6 Лӧдзза-номья 2023-ись кодь

Инюпиак кыв
Ас ним: Iñupiatun
Муэз: Америкаись Ӧтлаасьӧм Штаттэз (Аляска), Канада
Веськӧтлан статус: Аляска да Канада (ууммармиут)
Баитіссезлӧн лыдыс: 3 сюрс
Рейтинг:
Кыв увтыррез:
Классификация: эскимос-алеут кыввез
эскимос увтыр
инуит группа
Гижан системаыс: латин (инюпиак анбур)
Кыв коддэз
ISO 639-1 ik
ISO 639-2 ipk
Википедияын
Кыв юкӧт: Makpiġaaq Kanna
Юкӧтлӧн ним:
инглишöн Welcome to Barrow
инюпиакöн Paġlagivsigiñ Utqiaġvigmun

Инюпиак кыв нето инюпиатун (асмознас Iñupiatun) — этӧ эскимос вужись инуит кывлöн рытвыв тор.

Инюпиак отирись (13 500 морт) асланыс кыв вылын баитӧны 3 сюрс морт, унажыксö Америкаись Ӧтлаасьӧм Штаттэзын (Аляскаись рытвыв да ойвыв районнэз) да Канадаын (Аклавик да Инувик грезддэз).

Аляскаас (Нортвест Арктик район) да Канадаас (Маккензи дельта) инюпиак кывсö нормируйтöмась торйын. Канадаын этійö кывсö шуöны ууммармиутун.

Канадаын нормируйтöмöсь сідзжö инуит кывлісь мöдік варианттэз, инуктитут да инувиалуит кыввез.

Инюпиак кыв (Iñupiaq, Inupiaq, Inyupiaq) шуöны сідзжö инюпиат кыв (Inyupiat, Inyupeat), инюпик кыв (Inyupik, Inupik) нето инюпиатун (Iñupiatun, Inupiatun).

Инюпиак кывлöн нёль сёрнитан, нійö позьö группируйтны кыкö:

  • Съюард кöджись инюпиатун: (Ноум ареалын)
  • Ойвыв Аляскаись инюпиатун
    • Ойвыв-рытвыв Аляскаись сёрнитан нето Малимиут кыввэз: (Аляскаись Нортвест Арктик районын)
      • Коцебуись диалект нето Ойвыв малимиут: Pittaġmiut, Kaŋiġmiut, Qikiqtaġruŋmiut
      • Кобукись диалект нето Лунвыв малимиут: Kuuŋmiut, Kiitaaŋmiut (Kiitaaġmiut), Siiḷviim Kaŋianiġmiut, Nuurvinmiut, Kuuvaum Kaŋiaġmiut, Akuniġmiut, Nuataaġmiut, Napaaqtuġmiut, Kivalliñiġmiut.
    • Норд Слоупись сёрнитан: (Аляскаись Норт Слоуп районын)
      • Пойнт Хоупись диалект: Tikiġaġmiut
      • Норт Слоупись диалект: Utuqqaġmiut, Siḷaliñaġmiut (: Kukparungmiut да Kunmiut), Kakligmiut (:Sidarumiut, Utkiavinmuit да Nuwukmiut), Kuulugruaġmiut, Ikpikpagmiut, Kuukpigmiut (: Kañianermiut, Killinermiut да Kagmalirmiut)
      • Анактувук Пассісь диалект: Nunataaġmiut
      • Канадаись диалект нето Ууммармиутун: Uummarmiutun. (Канадаись Аклавикын да Инувикын).

Инюпиак анбур

[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Аляскаись инюпиак анбур

[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Ойвыв Аляскаись инюпиак анбур (Atchagat) лöсьöтöм латынь анбурись, кытісь босьтöмöсь 24 шыпас.

A Ch G Ġ H I K L Ł Ł̣ M N Ñ Ŋ P Q R S Sr T U V Y
a ch g ġ h i k l ł ł̣ m n ñ ŋ p q r s sr t u v y
/a/ /tʃ/ /ɣ/ /ʁ/ /h/ /i/ /k/ /l/ /ʎ/ /ɬ/ /ʎ̥/ /m/ /n/ /ɲ/ /ŋ/ /p/ /q/ /ʐ/ /s/ /ʂ/ /t/ /u/ /v/ /j/

extra letters for Аляскаись dialectic usage:

  • Diomede : e
  • Bering : w , z , zr
  • Kobuk :
  • Seward : b

Канадаись инюпиак анбур

[вильмӧтны | Вильмӧтны код]

Канадаись инюпиак (Ууммармиут) анбур лöсьöтöм латынь анбурись, кытісь босьтöмöсь 22 шыпас.

A Ch F G H Dj I K L Ł M N Ñ Ng P Q R Ȓ T U V Y
a ch f g h dj i k l ł m n ñ ng p q r ȓ t u v y

Аляскаись да Канадаись диалекттэз

[вильмӧтны | Вильмӧтны код]
Аляскаись инюпиак [1] Канадаись инюпиак [2] коми ним
Uummaġmiutun Uummarmiutun Канадаись инюпиак кыв
siksrik hikřik Urocitellus parryii
qugruk qugřuk Cygnus columbianus
aaġlu arlu Orcinus orca
amaġuq amaruq кӧин
isuŋŋaġluk ihun’ngaq Stercorarius pomarinus
kaŋuq kanguq Chen caerulescens
qunŋiq qun’ngiq Rangifer tarandus
tiġiganniaq tiriganiaq Vulpes lagopus
umiŋmak umingmak Ovibos moschatus
Iḷisaġvik College (only before high school education school of инюпиаккез)
ӧтікӧ лыддян кыкӧ лыддян унаӧ лыддян коми ним
iqaluk iqaluuk iqaluich чери
qimmiq qimmik qimmich пон
argak argaak argaich hand
iñuk iññuk iñuit морт; отир
Iñupiaq Iñupiak Iñupiat Инюпиак отир
Qułłiq Qułłik Qułłit Чукча отир
kuuk kurrak kuugich / kurgit river
aġnaq aġnak aġnat инька
iri irrak irrat eye
tupiq tuppak tupqich / tupqit tent (North Slope); house (Kobuk)
tattooed (kakiñiq) Ukiuvaŋmiut инькаэз, 1910
Nalukataq fest, Barrow, 2006
Ойвыв Аляскаись инюпиак [1] Ойвыв-рытвыв Аляскаись инюпиак [1] Ukiuvaŋmiut [3] коми ним
atausiq atausriq atausiq ӧтiк
malġuk malġuk maġluuk кык
piŋasut piñasrut piŋasut куим
sisamat sisamat sitamat нёль
tallimat tallimat tallimat вит
itchaksrat itchaksrat aġvinikłit квать
tallimat malġuk tallimat malġuk tallimat maġluuk сизим
tallimat piŋasut tallimat piñasrut tallimat piŋasut кыкъямыс
quliŋuġutaiḷaq quliŋŋuutaiḷaq qulinŋutailat ӧкмыс
qulit qulit qulit дас
qulit atausiq qulit atausriq qulit atausiq дас ӧтiк
qulit malġuk qulit malġuk qulit maġluuk дас кык
qulit piŋasut qulit piñasrut qulit piŋasut дас куим
akimiaġutaiḷaq akimiaŋŋutaiḷaq agimiaġutailaq дас нёль
akimiaq akimiaq agimiaq дас вит
akimiaq atausiq akimiaq atausriq agimiaq atausiq дас квать
akimiaq malġuk akimiaq malġuk agimiaq maġluuk дас сизим
akimiaq piŋasut akimiaq piñasrut agimiaq piŋasut дас кыкъямыс
iñuiññaŋŋutaiḷaq iñuiñaġutaiḷaq inuinaġutailat дас ӧкмыс
iñuiññaq iñuiñaq inuinnaq кыкдас
iñuiññaq qulit iñuiñaq qulit inuinaq qulit 30
malġukipiaq malġukipiaq maġluutiviaq 40
malġukipiaq qulit malġukipiaq qulit maġluutiviaq qulit 50
piŋasukipiaq piñasrukipiaq piŋasuutiviaq 60
piŋasukipiaq qulit piñasrukipiaq qulit piŋasuutiviaq qulit 70
sisamakipiaq sisamakipiaq . 80
sisamakipiaq qulit sisamakipiaq qulit . 90
tallimakipiaq tallimakipiaq tallimativiaq сто
kavluutit . kabluutit сюрс
  1. 1,0 1,1 1,2 Interactive IñupiaQ Dictionary
  2. Inuvialuit Settlement Region – TK Study, August 2006
  3. Ugiuvaŋmiuraaqtuaksrat / Future King Island Speakers