Океания: Версияланы арасында башхалыкъ
Контент кетерилди Контент къошулгъанды
Movses-bot (сюзюу | къошакъ) г r2.6.5) (робот тюрлендирди: ext:Oceania |
Тюзетиуню ачыкълауу джокъду |
||
| (19 къошулуучуну 33 аралыкъ тюрлениую кёргюзюлмегенди) | |||
Тизгин 33:
=== Океанияны бёлюмлери ===
Океанияны бир-бирле регионнга санайдыла, бир бирле уа континетге санайдыла, башхала уа бир къралды деб къатышадыла. Океания тёрт кесекге юлешинеди
=== Геологиясы ===
Тизгин 41:
Океанияны айрымканларыны асламысында [[вулкан (геология)|вулкан]] къуралыулары барды: аланы бир къаууму уллу суутюбю вулканланы башларыдыла.
Башхалары уа [[марджан]] къуралыулудула, кеслерида суу тюбюнде къалгъан вулканланы тёгерегине къурулгъан марджанладан къуралгъан [[атолл|атолладыла]] (сёз ючюн, [[Гилбертни айрымканлары]], [[Туамоту]]). Быллай айрымканланы дагъыда бир башхалыкълары барды
[[Файл:Kwajalein Atoll.png|thumb|200px|right| [[Кваджалейн]] атолл космосдан.]]Океанияны айрымканларыны асламысында джараула магъаданла джокъдула, джангыз эм уллу айрымканлада бардырадыла къазыула (никель
=== Климаты ===
Тизгин 49:
Океания талай климат бёлгеде джайылгъанды: [[Экватор климат|экватор]], [[Субэкватор климат|субэкватор]], [[Тропика климат|тропика]], [[Субтропика климат|субтропикак]], [[Орта климат|орта климат бёлгеледе]]. Алай а айрымканланы асламысында тропика климатды.Австралия бла Азияны къатындагъы айрымканлада субэкватор климат бийлик этеди, 180-чы меридиандан кюнбатышха — экватор климат, торпикаледен шималгъа эмда къыбылагъа — тропик климат, Джангы Зеландиядагъы Къыбыла айрымканны асламысында уа — орта климат иелик этеди.
Океанияны айрымканларыны климаты асламысы бла [[Пассат|пассатлагъа]] байламлыды, ол себебден алада кёб джауум джауады. Джауумну ортаджыл саны 1500 мм-ден 4000мм-ге дери тюрленирге болады. Айрымканларыны рельефлерини тюрлюлюклерине кёре, неда джелни ургъанына кёре климатларыда къургъагъыракъ, неда мылыраъ болургъа болады. Океанияда дунияны эм мылы джерлеринде бири джерлешгенди. [[Кауаи]] айрымкандагъы [[Ваиалеале]] тауну кюнчыгъыш къабыргъасында джыл сайыно 11 430 мм чакълы бир джауум тюшеди (эм кёб 1982 джыл болгъанды: ол джыл 16 916 мм джаугъанды)
Тропикледе орта температура 23 °C,чакълы бирди, экваторда уа — 27 °C.
Тизгин 89:
Джерли халкъланы Океанияны къралларында турмушлары тюрлю-тюрлюдю. Сёз ючюн, [[Гавай айрымканла|Гавай айрымканлада]] аланы юлюшлери аз эсе, Дждангы Зеландияда [[маориле]] къралны адам санындан 15 % чакълы бир бардыла. Микронезияда орналгъан [[Шимал Мариан айрымканла|Шимал Мариан айрымканлада]] полинезиялыланы юлюшю 21,3 % чакълы бирди. [[Папуа — Джангы Гвинея|Папуа — Джангы Гвинеяда]] халкъны кёбюсю папуас халкъладанды.
Джангы Зеландия бла Гавай айрымканлада [[Европачыла|европачыланы]] юлюшлери уллуду, аланы юлюшлери [[Джангы Каледония|Джангы Каледониядада]] (34 %)
Арт джыллада Океанияны къралларында [[Азия|Азиядан]] кёчюб келгенлени саны кёбейгенди (асламысы бла [[Хань (халкъ)|къытайлыла]] бла [[филиппинлиле]]). Мисалгъа — Шимал Мариан айрымканлада филлипинлилени юлюшю — 26,2 %, къытайлыланы уа — 22,1 %.
Тизгин 129:
[[Маориле|Маориледе]] агъачда кесиу уллу дараджагъа чыгъыбды, ала къайыкъланы, юйлени, табыныуланы агъачдан кесген накъышла бла джасайдыла. Накъышны баш элементи спиралды. Таш къаранчхала [[Моаи|моаиле]] [[Пасханы айрымканы]] бла [[Маркиз айрымканла|Маркиз айрымканлада]] бардыла. Санагъатладан эм магъаналы къайыкъ ишлеу болгъанды, бу санагъат чабакъчылыкъ бла астрономияныда кючлю айнытханды. Полинезиялыланы ичинде татуировка уллу джайылыбды. Былайда таурухла, айтыула, джомакъла бек джайылыбдыла, алай а джазма болмагъаны ючюн аууздан ауузгъа джюрюгендиле. Алимлеге кёре джазма джангыз Пасханы айрымканында болгъанды ([[ронго-ронго]]).
[[Микронезиялыла|Микронезиялылада]] санатны бютеу тюрлюлеринден эм бек джырлау бла тепсеу белгилиди. Хар къауумну кесини таурухлары, айтыулары барды. Турмушларында айрымканчыланы эм магъаналы затлары къайыкъ болгъанды. Къайыкълада тюрлю-тюрлю типли болгъандыла: [[дибенил]] — джелкенли, [[валаб]] — уллу къалакълы къайыкъ. [[Яп айрымканла|Яп айрымканлада]] [[Мегалит|мегалитледа]] тюбейдиле. [[Нан-Мадол]] бек сейирсиндиреди, бу дуниягъа «''
[[Меланезиялыла|Меланезиялылада]] агъачдан кесиу бек кючлю айныгъанды. Полинезиялылача болмай, меланезиялыла тенгизге бек байламлы болмагъандыла. Баш музыка инструментлери — дауурбазды, неда [[тамтам]]. Папуаслада фольклор бек джайылыбда, алай джырлары аз магъаналы, макъамыда бир тауушлуду.
Тизгин 140:
[[Категория:Океания]]
| |||