Op den Inhalt sprangen

Ëmlafbunn: Ënnerscheed tëscht de Versiounen

Vu Wikipedia
Aktiv am Historique sichen
← Méi al Ännerung
Inhalt geläscht Inhalt derbäigesat
VisuellWikiText
k clean up, replaced: esou → sou using AWB
 
(19 Tëscheversioune vun 5 Benotzer ginn net gewisen)
Linn 1: Linn 1:
{{Aner Bedeitungen op Mooss|dem Orbit a sengem urspréngleche Sënn|de Londoner Aussiichtstuerm|ArcelorMittal Orbit}}
{{Aner Bedeitungen op Mooss|dem Orbit a sengem urspréngleche Sënn|de Londoner Aussiichtstuerm|ArcelorMittal Orbit}}
D''''Ëmlafbunn''' oder '''Orbit''' ass d'Bezeechnung vun der Bunnkurv, op där sech en [[Astronomeschen Objet|Objet]] [[periodesch]] ëm een aneren (masseräichen, zentralen) Objet beweegt. Dës Bunn huet als ideal Form eng [[Ellips]]. Well stänneg Kräfte vu baussen op sou een [[Zwéikierperproblem|Zwéikierpersystem]] wierken, kann d'Bunnform keng mathematesch exakt Ellips sinn.
D''''Ëmlafbunn''' oder '''Orbit''' ass d'Bezeechnung vun der Bunnkurv, op där sech en [[Himmelskierper|Objet]] [[Ëmlafzäit|periodesch]] ëm een aneren (masseräichen, zentralen) Objet beweegt. Dës Bunn huet als ideal Form eng [[Ellips]]. Well stänneg Kräfte vu baussen op sou een [[Zwéikierperproblem|Zwéikierpersystem]] wierken, kann d'Bunnform keng mathematesch exakt Ellips sinn.
[[Fichier:orbit2.gif|miniatur|Zwéi Kierper ëmkreesen zesummen de [[Baryzentrum]].]]
[[Fichier:orbit2.gif|thumb|Zwéi Kierper ëmkreesen zesummen de [[Baryzentrum]].]]
== Ëmlafbunn als Zwéikierperproblem ==
== Ëmlafbunn als Zwéikierperproblem ==
Koppelen, déi sech ëmkreesen, si virun allem:
Koppelen, déi sech ëmkreesen, si virun allem:
Linn 8: Linn 8:
* D'''Äerdëmlafbunn'':
* D'''Äerdëmlafbunn'':
** Den [[Äerdmound]] ëm d'Äerd; kuckt ''[[Äerdmoundbunn]]''
** Den [[Äerdmound]] ëm d'Äerd; kuckt ''[[Äerdmoundbunn]]''
** [[Satellit (Raumfaart)|Satellitten]], [[Raumfär]]en; kuckt ''[[Satellitenorbit]]''
** [[Satellit (Raumfaart)|Satellitten]], [[Raumfär]]en; kuckt ''[[Satellittenorbit]]''
* [[Planéit]]en, [[Koméit]]en oder [[Asteroid]]en ëm d'Sonn (kuckt [[Sonnesystem]])
* [[Planéit]]en, [[Koméit]]en oder [[Asteroid]]en ëm d'Sonn (kuckt [[Sonnesystem]])
* [[Mound]]en ëm aner Planéiten oder ëm Asteroiden
* [[Mound]]en ëm aner Planéiten oder ëm Asteroiden
* [[Duebelstär]]en ëmeneen (bzw. ëm de [[Baryzentrum]]).
* [[Duebelstär]]en ëmeneen (respektiv ëm de [[Baryzentrum]]).
* [[Exoplanéit]]en ëm hiren Zentralobjet
* [[Exoplanéit]]en ëm hiren Zentralobjet
* D'Sonn (a mat hir d'ganzt Sonnesystem) ëm de [[Galakteschen Zentrum|Zentrum vun der Mëllechstrooss]]
* D'Sonn (a mat hir d'ganzt Sonnesystem) ëm de [[Galakteschen Zentrum|Zentrum vun der Mëllechstrooss]]
Linn 17: Linn 17:
== Planéiten, Bunnelementer, Duebelstären ==
== Planéiten, Bunnelementer, Duebelstären ==
[[Fichier:Bahnelemente.svg|thumbnail|upright=1.2|Véier vu sechs [[Bunnelement]]er, wéi si bei Planéiten normal sinn.]]
[[Fichier:Bahnelemente.svg|thumbnail|upright=1.2|Véier vu sechs [[Bunnelement]]er, wéi si bei Planéiten normal sinn.]]
Am geneeste kennt een d'Ëmlafbunne vun de [[Planéit]]en aus eisem [[Sonnesystem]]. Am Ufank vum 17. Joerhonnert hat de [[Johannes Kepler]] bei der Analys vun der Marsbunn erkannt, datt déi Ëmlafbunn eng [[Ellips]] ass. Datselwecht gëllt fir all [[Himmelskierper]], déi sech ëm d'[[Sonn]] beweegen a kengen anere Kräften, wéi z. B. dem [[Sonnewand]], ausgesat sinn.
Am geneeste sinn d'Ëmlafbunne vun de [[Planéit]]en aus eisem [[Sonnesystem]] bekannt. Am Ufank vum 17. Joerhonnert hat de [[Johannes Kepler]] bei der Analys vun der Marsbunn erkannt, datt déi Ëmlafbunn eng [[Ellips]] ass. Dat selwecht gëllt fir all [[Himmelskierper]], déi sech ëm d'[[Sonn]] beweegen a kengen anere Kräften, wéi z. B. dem [[Sonnewand]], ausgesat sinn.


Aus dem [[Gravitatiounsgesetz]] kann een ofleeden, datt a jiddwer [[Zwéikierperproblem|Zwéikierpersystem]] d'Bunne [[Kegelschnëtt]]er sinn – dat heescht [[Krees (Geometrie)|Kreesser]], Ellipsen, [[Parabel (Mathematik)|Parabelen]] oder [[Hyperbel (Mathematik)|Hyperbelen]].
Aus dem [[Gravitatiounsgesetz]] kann een ofleeden, datt a jiddwer [[Zwéikierperproblem|Zwéikierpersystem]] d'Bunne [[Kegelschnëtt]]er sinn – dat heescht [[Krees (Geometrie)|Kreesser]], Ellipsen, [[Parabol (Mathematik)|Parabolen]] oder [[Hyperbol (Mathematik)|Hyperbolen]].


Si loosse sech – bei beweegte [[Punktmass]]en am [[Vakuum]] – exakt duerch ''6 [[Bunnelement]]er'' beschreiwen.
Si loosse sech – bei beweegte [[Punktmass]]en am [[Vakuum]] – exakt duerch ''6 [[Bunnelement]]er'' beschreiwen.


Déi richteg Ëmlafbunne wäichen allerdéngs vun dësen idealen [[Keplerellips]]en of, well s prinzipiell och der [[Gravitatioun]]swiirkung vun all den anere Kierper vum [[System]] ënnerleien.
Déi richteg Ëmlafbunne wäichen allerdéngs vun dësen ideale [[Keplerbunn]]en of, well s prinzipiell och der [[Gravitatioun]]swierkung vun all den anere Kierper vum [[System]] ënnerleien.
Sou laang d'Kierper wäit genuch vunenee leien, bleiwen d'Differenzen zu den idealiséierte Kegelschnëtter minimal. Déi sog. [[Bunnstéierung]]e loosse sech duerch d'Stéierungsrechnung vun der [[Himmelsmechanik]] ermëttelen, déi op de [[Carl Friedrich Gauß]] an e puer vu sengen Zäitgenossen zréckgeet. Si modelléiert déi eenzel Kräften a berechent, wéi déi momentan Keplerellips [[Oskulatioun|oskuléierend]] an déi nächst Ellips iwwergeet.
Sou laang d'Kierper wäit genuch vunenee leien, bleiwen d'Differenzen zu den idealiséierte Kegelschnëtter minimal. Déi sog. [[Bunnstéierung]]e loosse sech duerch d'Stéierungsrechnung vun der [[Himmelsmechanik]] ermëttelen, déi op de [[Carl Friedrich Gauß]] an e puer vu sengen Zäitgenossen zeréckgeet. Si modelléiert déi eenzel Kräften a berechent, wéi déi momentan Keplerbunn [[Oskulatioun|oskuléierend]] an déi nächst Ellips iwwergeet.


Zousätzlech bewierkt all ongläich Masseverdeelung – wéi d'[[Ofplattung]] vu Planéiten déi [[Rotatiounsbewegung|rotéieren]] – en net grad homogeent Gravitatiounsfeld; et ass besonnesch un Ännerunge vun hire Moundbunnen ze bemierken.
Zousätzlech bewierkt all ongläich Masseverdeelung – wéi d'[[Ofplattung]] vu Planéiten déi [[Rotatiounsbeweegung|rotéieren]] – en net grad homogeent Gravitatiounsfeld; et ass besonnesch un Ännerunge vun hire Moundbunnen ze bemierken.
Och déi [[allgemeng Relativitéitstheorie]] beschreift Effekter, déi d'Ëmlafbunnen e bëssi veränneren.
Och déi [[allgemeng Relativitéitstheorie]] beschreift Effekter, déi d'Ëmlafbunnen e bëssi veränneren.


Beispillsweis weist de Planéit [[Merkur (Planéit)|Merkur]] eng zwar kleng, awer moossbar Ofwäichung vu senger Ellipsbunn. E kënnt no engem Ëmlaf net méi genee op den Ausgangspunkt zréck, mä follegt duerch eng [[rietsleefeg]] Dréiung vun der Apsidelinn enger Rosettebunn. Dës [[Periheldréiung]] kann dem Newton seng Gravitatiounstheorie zwar erklären, awer net vollstänneg. Dozou misst d'[[Sonn]] eng liicht ofgeflaachte Form hunn. Eng hireechend Erklärung fir déi total Gréisst vun der Periheldréiung vun alle betraffene Planéite liwwert déi allgemeng Relativitéitstheorie.
Beispillsweis weist de Planéit [[Merkur (Planéit)|Merkur]] eng zwar kleng, awer moossbar Ofwäichung vu senger Ellipsbunn. E kënnt no engem Ëmlaf net méi genee op den Ausgangspunkt zeréck, mä follegt duerch eng [[rechtleefeg]] Dréiung vun der Apsidelinn enger Rosettebunn. Dës [[Periheldréiung]] kann dem Newton seng Gravitatiounstheorie zwar erklären, awer net vollstänneg. Dozou misst d'[[Sonn]] eng liicht ofgeflaachte Form hunn. Eng hireechend Erklärung fir déi total Gréisst vun der Periheldréiung vun alle betraffene Planéite liwwert déi allgemeng Relativitéitstheorie.


Och [[Duebelstär]]e kommen dem Kepler senge Gesetzer zimlech no, wann een hir Bewegung als ''zwou'' Ellipsen ëm de kollektive Schwéierpunkt versteet. Nëmme beim [[Dräikierperproblem|Méifachsystem]] oder enke Stärekoppele si speziell Methode vu Stéierungsrechnungen erfuerderlech.
Och [[Duebelstär]]e kommen dem Kepler senge Gesetzer zimmlech no, wann een hir Beweegung als ''zwou'' Ellipsen ëm de kollektive Schwéierpunkt versteet. Nëmme beim [[Dräikierperproblem|Méifachsystem]] oder enke Stärekoppele si speziell Methode vu Stéierungsrechnungen erfuerderlech.


Nach méi grouss [[Instabilitéit]]e weisen d'Orbite vun zwéin no beieneen ëmkreesenden [[Neutronestär]]en op. Duerch d'Reaktioune vu Raum-Zäit-[[Relativitéit]] entsteet Gravitatiounsstralung, an d'Neutronestäre stierzen (no laanger Zäit) aneneen. Vill [[Röntgen]]quellen um Himmel sinn op dës Aart a Weis z'erklären.
Nach méi grouss [[Instabilitéit]]e weisen d'Orbite vun zwéin no beieneen ëmkreesenden [[Neutronestär]]en op. Duerch d'Reaktioune vu Raum-Zäit-[[Relativitéit]] entsteet Gravitatiounsstralung, an d'Neutronestäre stierzen (no laanger Zäit) aneneen. Vill [[Röntgen]]quellen um Himmel sinn op dës Aart a Weis z'erklären.
Linn 37: Linn 37:
Wéi d'[[Physik]]er ëm d'Joerhonnertwend ugefaangen hunn, d'Bunne vun [[Elektron]]en am [[Atom]] ze berechnen, hu si geduecht et wier e ''Planéitesystem a Miniatur''. Déi éischt Modeller ware [[Keplerbunn]]e vun Elektronen ëm den [[Atomkär]].
Wéi d'[[Physik]]er ëm d'Joerhonnertwend ugefaangen hunn, d'Bunne vun [[Elektron]]en am [[Atom]] ze berechnen, hu si geduecht et wier e ''Planéitesystem a Miniatur''. Déi éischt Modeller ware [[Keplerbunn]]e vun Elektronen ëm den [[Atomkär]].


Allerdéngs hate se séier erkannt, datt Elektronen, déi ëm de Kär kreesen, konform zu de [[Maxwellgläichung]]en [[elektromagnéitesch Well]]en ausschécken a wéinst der sou ofgestraalter [[Energie]] a Brochdeeler vu Sekonnen an den Atomkär stierze missten.
Allerdéngs hate se séier erkannt, datt Elektronen, déi ëm de Kär kreesen, konform zu de [[Maxwellequatioun]]en [[elektromagnéitesch Well]]en ausschécken a wéinst der sou ofgestraalter [[Energie]] a Brochdeeler vu Sekonnen an den Atomkär stierze missten.
Dat war ee vun de Problemer, déi schliisslech zu der Entwécklung vun der [[Quantemechanik]] gefouert hunn.
Dat war ee vun de Problemer, déi schliisslech zu der Entwécklung vun der [[Quantemechanik]] gefouert hunn.


Linn 46: Linn 46:
== Um Spaweck ==
== Um Spaweck ==
* {{de}} [http://www.schulphysik.de/strutz/keplergl.pdf Wahre/exzentrische Anomalie in Keplerbahnen (pdf-Dokument)]
* {{de}} [http://www.schulphysik.de/strutz/keplergl.pdf Wahre/exzentrische Anomalie in Keplerbahnen (pdf-Dokument)]
{{Commonscat|Orbits}}
{{Commonscat|Orbits|Ëmlafbunnen}}


{{DEFAULTSORT:Emlafbunn}}
[[Kategorie:Astronomie]]
[[Kategorie:Himmelsmechanik]]

Aktuell Versioun vum 19:29, 1. Mee 2023

Dësen Artikel beschäftegt sech mat dem Orbit a sengem urspréngleche Sënn. Fir de Londoner Aussiichtstuerm, kuckt wgl. ArcelorMittal Orbit.

D'Ëmlafbunn oder Orbit ass d'Bezeechnung vun der Bunnkurv, op där sech en Objet periodesch ëm een aneren (masseräichen, zentralen) Objet beweegt. Dës Bunn huet als ideal Form eng Ellips. Well stänneg Kräfte vu baussen op sou een Zwéikierpersystem wierken, kann d'Bunnform keng mathematesch exakt Ellips sinn.

Zwéi Kierper ëmkreesen zesummen de Baryzentrum.

Ëmlafbunn als Zwéikierperproblem[änneren | Quelltext änneren]

Koppelen, déi sech ëmkreesen, si virun allem:

Planéiten, Bunnelementer, Duebelstären[änneren | Quelltext änneren]

Véier vu sechs Bunnelementer, wéi si bei Planéiten normal sinn.

Am geneeste sinn d'Ëmlafbunne vun de Planéiten aus eisem Sonnesystem bekannt. Am Ufank vum 17. Joerhonnert hat de Johannes Kepler bei der Analys vun der Marsbunn erkannt, datt déi Ëmlafbunn eng Ellips ass. Dat selwecht gëllt fir all Himmelskierper, déi sech ëm d'Sonn beweegen a kengen anere Kräften, wéi z. B. dem Sonnewand, ausgesat sinn.

Aus dem Gravitatiounsgesetz kann een ofleeden, datt a jiddwer Zwéikierpersystem d'Bunne Kegelschnëtter sinn – dat heescht Kreesser, Ellipsen, Parabolen oder Hyperbolen.

Si loosse sech – bei beweegte Punktmassen am Vakuum – exakt duerch 6 Bunnelementer beschreiwen.

Déi richteg Ëmlafbunne wäichen allerdéngs vun dësen ideale Keplerbunnen of, well s prinzipiell och der Gravitatiounswierkung vun all den anere Kierper vum System ënnerleien. Sou laang d'Kierper wäit genuch vunenee leien, bleiwen d'Differenzen zu den idealiséierte Kegelschnëtter minimal. Déi sog. Bunnstéierunge loosse sech duerch d'Stéierungsrechnung vun der Himmelsmechanik ermëttelen, déi op de Carl Friedrich Gauß an e puer vu sengen Zäitgenossen zeréckgeet. Si modelléiert déi eenzel Kräften a berechent, wéi déi momentan Keplerbunn oskuléierend an déi nächst Ellips iwwergeet.

Zousätzlech bewierkt all ongläich Masseverdeelung – wéi d'Ofplattung vu Planéiten déi rotéieren – en net grad homogeent Gravitatiounsfeld; et ass besonnesch un Ännerunge vun hire Moundbunnen ze bemierken. Och déi allgemeng Relativitéitstheorie beschreift Effekter, déi d'Ëmlafbunnen e bëssi veränneren.

Beispillsweis weist de Planéit Merkur eng zwar kleng, awer moossbar Ofwäichung vu senger Ellipsbunn. E kënnt no engem Ëmlaf net méi genee op den Ausgangspunkt zeréck, mä follegt duerch eng rechtleefeg Dréiung vun der Apsidelinn enger Rosettebunn. Dës Periheldréiung kann dem Newton seng Gravitatiounstheorie zwar erklären, awer net vollstänneg. Dozou misst d'Sonn eng liicht ofgeflaachte Form hunn. Eng hireechend Erklärung fir déi total Gréisst vun der Periheldréiung vun alle betraffene Planéite liwwert déi allgemeng Relativitéitstheorie.

Och Duebelstäre kommen dem Kepler senge Gesetzer zimmlech no, wann een hir Beweegung als zwou Ellipsen ëm de kollektive Schwéierpunkt versteet. Nëmme beim Méifachsystem oder enke Stärekoppele si speziell Methode vu Stéierungsrechnungen erfuerderlech.

Nach méi grouss Instabilitéite weisen d'Orbite vun zwéin no beieneen ëmkreesenden Neutronestären op. Duerch d'Reaktioune vu Raum-Zäit-Relativitéit entsteet Gravitatiounsstralung, an d'Neutronestäre stierzen (no laanger Zäit) aneneen. Vill Röntgenquellen um Himmel sinn op dës Aart a Weis z'erklären.

Wéi d'Physiker ëm d'Joerhonnertwend ugefaangen hunn, d'Bunne vun Elektronen am Atom ze berechnen, hu si geduecht et wier e Planéitesystem a Miniatur. Déi éischt Modeller ware Keplerbunne vun Elektronen ëm den Atomkär.

Allerdéngs hate se séier erkannt, datt Elektronen, déi ëm de Kär kreesen, konform zu de Maxwellequatiounen elektromagnéitesch Wellen ausschécken a wéinst der sou ofgestraalter Energie a Brochdeeler vu Sekonnen an den Atomkär stierze missten. Dat war ee vun de Problemer, déi schliisslech zu der Entwécklung vun der Quantemechanik gefouert hunn.

Kuckt och[änneren | Quelltext änneren]

Portal Astronomie

Um Spaweck[änneren | Quelltext änneren]

Commons: Ëmlafbunnen – Biller, Videoen oder Audiodateien
Vun „https://lb.wikipedia.org/w/index.php?title=Ëmlafbunn&oldid=2442716“