Vereent Natiounen: Ënnerscheed tëscht de Versiounen
Inhalt geläscht Inhalt derbäigesat
| (240 Tëscheversioune vun 59 Benotzer ginn net gewisen) | |||
| Linn 1: | Linn 1: | ||
[[ |
[[Fichier:Flag of the United Nations.svg|thumb|Fändel vun de Vereenten Natiounen]] |
||
[[file:United Nations (Member States and Territories).svg|thumb|d'Memberstaaten]] |
|||
D |
D''''Vereent Natiounen''' ([[Englesch|en:]] ''United Nations'' oder '''UN''', dacks och als '''Uno''' fir ''United Nations Organization'' ofgekierzt; [[Franséisch|fr:]] ''Organisation des Nations unies'' oder '''ONU''') ass eng global [[international Organisatioun]]. Hir wichtegst Ziler sinn et den internationale Fridden ze sécheren, der wirtschaftlecher a sozialer Entwécklung virunzehëllefen an drop uecht ze ginn, datt [[Mënscherechter|d'Mënscherechter]] agehale ginn. |
||
D |
D'Vereent Natioune versti sech als Mëttelsorganisatioun tëscht de Staaten a schaffen, do wou se gebraucht ginn, aktiv fir méi international Kooperatioun. |
||
2001 kruten d'Vereent Natiounen an hiren deemolege Generalsekretär, de [[Kofi Annan]], de [[Friddensnobelpräis]] fir hiren Engagement ëm en internationaalt bessert Versteesdemech an de Fridden an der Welt. |
|||
== Grënnung == |
== Grënnung == |
||
[[Fichier:Prince of Wales-5.jpg|thumb|Den Churchill an de Roosevelt op der HMS Prince of Wales (1941)]] |
|||
[[Image:UN-001.jpg|thumb|300px|''[[Knotted Gun|D´Knotted Gun]]'' zu [[New York City|New York]] ass e Kado vu Lëtzebuerg un d´Vereent Natiounen]] |
|||
D |
D'Iddi vun enger weltwäiter, iwwernationaler Organisatioun déi sech dofir asetzt de Fridden ze hidden a [[Krich]]er ze verhënnere gouf déi éischt Kéier a Form vum [[Vëlkerbond]] ([[1920]]-[[1946]]) ëmgesat. D'Virgängerorganisatioun vun de Vereenten Natioune war als reng diplomatesch Plattform konzipéiert an eng ganz Rëtsch Länner, dorënner d'[[Vereenegt Staate vun Amerika|USA]] an d'[[Sowjetunioun]], waren ni Member oder sinn, wéi [[Däitschland]] a [[Japan]], spéider nees ausgetrueden. De Vëlkerbond ass doduerch relativ séier u seng Grenze gestouss a gouf kuerz nom [[Zweete Weltkrich]] vun de Vereenten Natiounen ofgeléist. |
||
Nach |
Nach wärend dem Krich, de [[14. August]] [[1941]], hunn den US-amerikanesche President [[Franklin D. Roosevelt]] an de brittesche Premier [[Winston Churchill]] d'[[Atlantik-Charta]] proklaméiert. Am Dokument sinn éischt programmatesch Iwwerleeungen a Richtung vun enger neier Weltorganisatioun festgehalen. |
||
An der ''Declaration by United Nations'' vum [[1. Januar]] [[1942]] beruffe sech 26 Staaten, dorënner och [[Lëtzebuerg (Land)|Lëtzebuerg]], op d'Prinzipie vun der Atlantik-Charta. |
|||
[[Image:Prince of Wales-5.jpg|left|thumb|175px|Churchill a Roosevelt op der HMS Prince of Walesilla (1941)]] |
|||
D'Verhandlungen iwwer eng zukënfteg international Organisatioun ginn nach emol [[1944]] op der [[Konferenz vun Dumbarton Oaks]], bei [[Washington D.C.|Washington]], tëscht Vertrieder vu [[China]], [[Vereenegt Kinnekräich|Groussbritannien]], der Sowjetunioun an den USA intensivéiert a konkreetiséiert. |
|||
An der ''Declaration by United Nations'' vum [[1. Januar 1942]] beruffe sech 26 Staten, dorënner och [[Lëtzebuerg (Land)|Lëtzebuerg]], op d´Prinzipie vun der Atlantik-Charta. |
|||
Nodeem zentral nach méi ëmstridde Punkten am [[Februar]] [[1945]] op der [[Konferenz vu Jalta]] gekläert konnte ginn, gëtt d'[[Charta vun de Vereenten Natiounen]] deklaréiert. D'Charta gouf de [[26. Juni]] [[1945]] vu 50 Staaten zu [[San Francisco]] ënnerschriwwen an ass de [[24. Oktober]] [[1945]] a Kraaft getrueden. [[Polen]] ass als 51. Grënnungsmember spéider bäikomm. |
|||
D´Verhandlungen iwwert eng zukënfteg international Organisatioun ginn nach emol [[1944]] op der [[Konferenz vun Dumbarton Oaks]] (bei Washington D.C., USA) tëscht Vertrieder vu [[China]], [[Groussbritannien]], der Sowjetunioun an den USA intensivéiert a konkretiséiert. |
|||
== D'Charta vun de Vereenten Natiounen == |
|||
Nodeems zentral, nach méi ëmstridde Punkten am [[Februar]] [[1945]] op der [[Konferenz vu Jalta]] gekläert konnte ginn, gëtt [[Charta vun de Vereenten Natiounen|d´Charta vun de Vereenten Natiounen]] déclaréiert. D´Charta gouf den [[26. Juni]] [[1945]] vu 50 Staten zu [[San Francisco]] ënnerschreiwen an ass den [[24. Oktober]] [[1945]] a Kraaft getrueden. [[Polen]] ass als 51. Grënnungsmember spéider bäikomm. |
|||
D'Charta ass d'Konstitutioun vun de Vereenten Natiounen a bënnt d'Memberstaaten opgronn vum [[Droit international public]]. |
|||
An der Charta sinn d'Ziler a Reegelen, d'Kompetenzen an d'Organisatioun vun der UNO festgehalen. Inhaltlech ass d'Dokument eminent vun den Erliefnesser aus dem Zweete Weltkrich, de Verbrieche vum Hitler-Regime, dem Scheitere vum Vëlkerbond an der Weltwirtschaftskris an den 1930er Jore geprägt. |
|||
''Kuckt heizou och den Haaptartikel: [[Geschicht vun de Vereenten Natiounen]]'' |
|||
D'Charta huet eng Präambel an 19 Kapitele mat 111 Artikelen. |
|||
== D´Charta vun de Vereenten Natiounen == |
|||
== Memberen == |
|||
D´Charta ass d´Konstitutioun vun de Vereenten Natiounen a bënnt d´Memberstaten opgronn vum [[Droit international public]]. |
|||
[[Fichier:United Nations Geneva 2010-07-01.JPG|thumb|D'Fändele vun den UNO-Memberstaaten zu [[Genève]]]] |
|||
{{Méi Info 1|Membere vun de Vereenten Natiounen}} |
|||
2017 hat d'UNO 193 Memberstaate mat gläichberechtegt Stëmmrecht an der UNO-Vollversammlung. Domat sinn d'Vereent Natioune virun der [[Organisatioun fir islamesch Zesummenaarbecht]] déi gréisst tëschestaatlech Organisatioun op der Welt. Als lescht Land ass de [[Südsudan]] am Juli 2011 Member ginn. Jiddwer Member muss sech den an der Charta formuléierten Ziler a Reegele vun de Vereenten Natioune verflichten. |
|||
An der Charta sinn d´Ziler a Regelen, d´Kompetenzen an d´Organisatioun vun de VN festgehal. Inhaltlech ass d´Dokument eminent vun den Erliefnesser aus dem Zweete Weltkrich, de Verbrieche vum Hitler-Regime, dem Scheiteren vum Vëlkerbond an der Weltwiertschaftskris an den drësseger Joere geprägt. |
|||
E puer Länner, déi net vun alle Staaten unerkannt ginn, si kee Member an der Vereenten Natiounen, wéi zum Beispill [[Republik China (Taiwan)|Taiwan]], de [[Kosovo]] oder [[Abchasien]] a [[Südossetien]]. De Grënnungsmember Taiwan, deemools als China unerkannt, war bis 1971 am Sécherheetsrot vertrueden, huet dunn awer nom Vote vun der Generalversammlung de Stull fir d'[[Volleksrepublik China]] misse fräimaachen. |
|||
D´Charta huet eng Präambel an 19 Kapitele mat 111 Artikelen. |
|||
De [[Vatikanstad|Vatikan]] a [[Palestina]] hunn Observateurstatus ouni Walrecht. |
|||
== Memberen == |
|||
== Organisatioun a Fonctionnement == |
|||
D´Vereent Natiounen hunn 191 Memberlänner (Stand [[2006]]). Nodeems [[Schwäiz|d´Schwäiz]] an [[Ost-Timor]] am Hierscht [[2002]] bäigetruede sinn, verbleift de [[Vatikan]] domatt den weltwäit eenzege souveränen Stat deen net dozougehéiert. Den sougenannten ''Hellege Stull'', di vëlkerrechtlech Vertriedung vum Vatikan, huet awer Beobachterstatus. International net vun allen Natiounen unerkannte Länner wéi [[West-Sahara|d´West-Sahara]] (Demokratesch Arabesch Republik Sahara), déi [[Tierkesch Republik Nordzypern]], [[Cookinselen|d´Cookinselen]] an [[Taiwan]] stinn och dobaussen. |
|||
[[Fichier:António Guterres November 2016.jpg|thumb|200px|[[Generalsekretär vun de Vereenten Natiounen|Generalsekretär]] [[António Guterres]]]] |
|||
[[Fichier:UN security council 2005.jpg|thumb|200px|Sall vum UNO-Sécherheetsrot zu [[New York City|New York]]]] |
|||
[[Fichier:UN building.jpg|thumb|200px|UNO-Haaptsëtz zu [[New York City|New York]]]] |
|||
=== Haaptorganer === |
|||
De fréiere Grënnungsmember [[Taiwan]] war bis [[1971]] esouguer am Sécherheetsrot vertrueden, huet dunn awer op Drock vun der Generalversammlung de Stull fir [[Volleksrepublik China|d´Volleksrepublik China]] fräi misse maachen. Jiddwer Member muss sech den an der Charta formuléierten Ziler a Regele vun de Vereenten Natioune verflichten. |
|||
D'Vereent Natiounen hu sechs Haaptorganer: |
|||
''Kuckt och:'' [[Membere vun de Vereenten Natiounen]] |
|||
* De [[Sécherheetsrot vun de Vereenten Natiounen|Sécherheetsrot]] (''Security Council''; ''Conseil de sécurité'') ass d'Zentralorgan vun de Vereenten Natiounen an huet 15 Memberen. [[China]], [[Russland]], [[Frankräich]], [[Vereenegt Kinnekräich|Groussbritannien]] an d'[[Vereenegt Staate vun Amerika|USA]] sinn ëmmer vertrueden an hunn, doduerch datt all Decisioun eestëmmeg vun hinnen akzeptéiert gi muss, en indirekt ''[[Veto]]recht''. Déi aner 10 Membere gi jeeweils op zwee Joer vun der Generalversammlung gewielt. |
|||
* D'[[Generalversammlung (Vereent Natiounen)|Generalversammlung]] (''General Assembly''; ''Assemblée générale''). All Memberstaat huet ee Sëtz an eng Stëmm. D'Generalversammlung ka Proposen a Recommandatiounen un de Sécherheetsrot riichten un déi dësen awer net gebonnen ass. |
|||
* D'[[Generalsekretariat (Vereent Natiounen)|Generalsekretariat]] (''Secretariat''; ''Secrétariat''): geréiert a representéiert d'Organisatioun. De [[Generalsekretär vun de Vereenten Natiounen]] ass den héchste Beamten an der Administratioun vun de Vereenten Natiounen. Zanter Januar [[2017]] huet den [[António Guterres]] dës Funktioun. |
|||
* [[Wirtschafts- a Sozialrot (Vereent Natiounen)|Wirtschafts- a Sozialrot]] (''Economic and Social Council''; ''Conseil économique et social''): huet eng consultativ Roll bei Froen zu der internationaler wirtschaftlecher a sozialer Kooperatioun. |
|||
* Den [[Internationale Geriichtshaff]] (''International Court of Justice''; ''Cour internationale de Justice''): zoustänneg fir d'Klärung vu tëschestaatleche Streidereien. |
|||
* De [[Conseil de tutelle (Vereent Natiounen)|Conseil de tutelle]] (''Trusteeship Council'') huet seng Aarbecht an Tëschenzäit suspendéiert a kënnt just nach zesummen, wann e gebraucht gëtt. |
|||
=== Niewenorganer a spezialiséiert Agencë === |
|||
== Organisatioun a Fonctionnement == |
|||
{{Méi Info 1|Lëscht vun den UNO-Organer}} |
|||
D´Vereent Natiounen hunn 6 Haaptorganer: |
|||
[[Image:Kofi Annan.jpg|thumb|right|200px|[[Generalsekretär vun de Vereenten Natiounen|Generalsekretär]] [[Kofi Annan]]]] |
|||
[[Image:UN security council 2005.jpg|thumb|right|200px|Sall vum UNO-Sécherheetsrot zu [[New York City|New York]]]] |
|||
[[Image:UN building.jpg|thumb|right|200px|UNO-Haaptsëtz zu [[New York City|New York]].]] |
|||
* De [[Sécherheetsrot (Vereent Natiounen)|Sécherheetsrot]] (''Conseil de sécurité'') ass d´Zentralorgan vun de Vereenten Natiounen an huet 15 Memberen. [[China]], [[Russland]], [[Frankräich]], [[Groussbritannien]] an d´[[USA]] sinn ëmmer vertrueden an hunn, doduerch datt all Décisioun eestëmmeg vun hinnen akzeptéiert gi muss, en indirekt ''[[Veto|Vetorecht]]''. Di aner 10 Membere gi jeeweils op zwee Joer vun der Generalversammlung gewielt. |
|||
* [[Generalversammlung (Vereent Natiounen)|D´Generalversammlung]] (''Assemblée générale''). All Memberstat huet ee Sëtz an eng Stëmm. D´Generalversammlung ka Proposen a Recommandatiounen un de Sécherheetsrot riichten un déi dësen awer net gebonnen ass. |
|||
* [[Generalsekretariat (Vereent Natiounen)|D´Generalsekretariat]] (''Secrétariat''): geréiert a representéiert d´Organisatioun. Héchste Beamten an der Administratioun ass den [[Generalsekretär vun de Vereenten Natiounen|Generalsekretär]] (zënter [[1997]] de [[Kofi Annan]]) |
|||
* [[Conseil de tutelle (Vereent Natiounen)|De Conseil de tutelle]] huet seng Aarbecht entre-temps suspendéiert |
|||
* De [[Conseil économique et social (Vereent Natiounen)|Conseil économique et social]]: huet eng consultativ Roll a Froen zu der internationaler wiertschaftlecher a sozialer Kooperatioun. |
|||
* [[Internationale Geriichtshaff|Den Internationale Geriichtshaff]] (''Cour internationale de Justice''): zoustänneg fir d´Klärung vu tëschestatlechen Streidereien. |
|||
Nieft dëse sechs Haaptorganer |
Nieft dëse sechs Haaptorganer gëtt et eng Rëtsch vun net-politesch spezialiséierten Niewenorganisatiounen an Agencë. |
||
=== Sëtzer a Sproochen === |
=== Sëtzer a Sproochen === |
||
Hiren Haaptsëtz hunn d |
Hiren Haaptsëtz hunn d'Vereent Natiounen zu [[New York City|New York]]. Den Terrain laanscht den East River gouf vum [[John Davison Rockefeller Junior]] gestëft an zanter [[1951]] sinn hei fënnef vun deene sechs Haaptorganer doheem. |
||
Donieft huet d |
Donieft huet d'Sekretariat nach dräi Büroen, jeeweils zu [[Genève]] an der [[Schwäiz]] (''UNOG''), zu [[Wien]] an [[Éisträich]] (''UNOV'') an zu [[Nairobi]] am [[Kenia]] (''UNON''). |
||
Den Internationale Geriichtshaff huet säi Sëtz zu [[Den Haag]] an [[Holland]]. |
|||
Änlech wéi d'Ambassadë sinn d'Sëtzer vun de Vereenten Natiounen exterritorialt Gebitt. |
|||
D |
D'Vereent Natiounen hu sechs offiziell [[Sprooch]]en an déi all Dokument, Resolutioun a Protokoll iwwersat gëtt: [[Arabesch]], [[Chineesesch]], [[Englesch]], [[Franséisch]], [[Russesch]] a [[Spuenesch]]. Aarbechtssprooch sinn Englesch a Franséisch. |
||
Englesch a Franséisch sinn dogéint di eenzeg zoulässeg Aarbechtssproochen. |
|||
=== Finanzéierung === |
=== Finanzéierung === |
||
D |
D'Vereent Natioune finanzéiere sech haaptsächlech iwwer obligatoresch Kontributioune vun de Memberlänner. All Land ass dozou verflicht e gewësse Prozentsaz vum Budget ze droen. De Maximum wat en eenzele Staat bäisteiere ka läit bei 22%. De Gros vum Zweejoersbudget gëtt vun nëmmen engem Grapp voll Länner gedroen. |
||
2017 hat d'UNO e reguläre Budget vu 5,6 Milliarden US-Dollar an e Budget vu 7,3 Milliarden USD fir Friddensmissiounen (Juli 2017 bis Juni 2018). Gréisst Geldgiewer fir de reguläre Budget 2016-18 sinn d'[[USA]] (22%), [[Japan]] (9,68%), [[China]] (7,92%), [[Däitschland]] (6,39%) a [[Frankräich]] (4,86%). Beim Budget 2016-18 fir d'Friddensmissioune waren et nees d'USA (28,47%), China (10,25%), Japan (9,68%), Däitschland (6,39%) a Frankräich (6,29%).<ref>diplomatie.gouv.fr: [http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/politique-etrangere-de-la-france/la-france-a-l-onu/la-france-et-les-nations-unies/article/infographie-le-financement-des-nations-unies-contributions-et-priorites-de-la ''Infographie: le financement des Nations unies, contributions et priorités de la France''] (September 2017)</ref> |
|||
Friddens- a Spezialprogrammer (wéi z.B. [[UNICEF|d´UNICEF]]) ginn entweder duerch Extracotisatiounen oder fräiwëlleg Leeschtunge finanzéiert. |
|||
== Ënnerorganisatiounen a Spezialorganisatiounen == |
|||
'''UN-Spezialorganisatiounen''': |
|||
*[[Food and Agriculture Organization|FAO]] (Ernährungs- an Agrarorganisatioun) |
|||
*[[International Civil Aviation Organisation|ICAO]] (Zivilloftfaart) |
|||
*[[IDA]] (International Entwëcklungsorganisatioun) |
|||
*[[Internationale Fonds fir landwirtschaftlech Entwëcklung|IFAD]] (Agrar-Entwëcklungsfong) |
|||
*[[IFC]] (International Finanz-Corporatioun) |
|||
*[[International Arbëschtsorganisatioun|ILO]] (International Arbëschtsorganisatioun) |
|||
*[[Fonds monétaire international|Internationale Währungsfonds]] (Internationale Währungsfong) |
|||
*[[International Mierschëfffaarts-Organisatioun|IMO]] (Mierschëffaarts-Organisatioun) |
|||
*[[INCB]] (Internationalen Suchtstoffkontrollrot) |
|||
*[[International Telecommunicatiouns Unioun|ITU]] (Televommunicatiounswiesen) |
|||
*[[United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization|UNESCO]] (Erzéihung, Wëssenschaft, Kultur) |
|||
*[[United Nations Industrial Development Organization|UNIDO]] (Entwëcklung vun der Industrie) |
|||
*[[Weltpostveräin|UPU]] (Weltpostveräin) |
|||
*[[Weltbank]]grupp (Kreditverdeelung) |
|||
*[[Weltgesundheetsorganisatioun|WHO]] (Weltgesondheetsorganisatioun) |
|||
*[[World Intellectual Property Organization|WIPO]] (Geestegen Eegentom) |
|||
*[[World Meteorological Organization|WMO]] (Meteorologie) |
|||
Spezialprogrammer (wéi z. B. d'[[UNICEF]]) ginn entweeder duerch Extracotisatiounen oder fräiwëlleg Leeschtunge finanzéiert. |
|||
'''Regional Wirtschaftskommissiounen''': |
|||
*[[UNECLAC]] (Latäinamerika a Karibik) |
|||
*[[UNECA]] (Afrika) |
|||
*[[UNECE]] (Europa) |
|||
*[[UNESCAP]] (Asien a Pazifik) |
|||
*[[UNESCWA]] (Westasien) |
|||
== Um Spaweck == |
== Um Spaweck == |
||
* [http://www.un.org/ www.un.org] Offizielle Site vun de Vereenten Natiounen |
|||
* [http://www.un.int/luxembourg/ Permanent Mission of Luxembourg to the UN] op englesch |
|||
{{Commonscat|United Nations|Vereent Natiounen}} |
|||
* Websäit vun de [http://www.un.org/ Vereenten Natiounen] {{ar}}{{zh-CN}}{{en}}{{fr}}{{ru}}{{es}} |
|||
* [http://newyork-un.mae.lu/en Permanent Missioun vu Lëtzebuerg bei der UNO op der Websäit vum Lëtzebuerger Ausseministère] |
|||
{{Referenzen}} |
|||
[[Kategorie:Vereent Natiounen| ]] |
|||
[[af:Verenigde Nasies]] |
|||
[[Kategorie:Friddensnobelpräisdréier|Vereent Natiounen]] |
|||
[[ar:الأمم المتحدة]] |
|||
[[an:Organizazión d'as Nazions Unitas]] |
|||
[[ast:ONU]] |
|||
[[bg:Организация на обединените нации]] |
|||
[[zh-min-nan:Liân-ha̍p-kok]] |
|||
[[be:Арганізацыя Аб'яднаных Нацый]] |
|||
[[bi:Unaeted Neisen]] |
|||
[[bs:Ujedinjeni Narodi]] |
|||
[[ca:Organització de les Nacions Unides]] |
|||
[[cs:Organizace spojených národů]] |
|||
[[cy:Cenhedloedd Unedig]] |
|||
[[da:Forenede Nationer]] |
|||
[[de:Vereinte Nationen]] |
|||
[[et:ÜRO]] |
|||
[[el:Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών]] |
|||
[[en:United Nations]] |
|||
[[es:Organización de las Naciones Unidas]] |
|||
[[eo:Unuiĝintaj Nacioj]] |
|||
[[eu:Nazio Batuen Erakundea]] |
|||
[[fr:Organisation des Nations unies]] |
|||
[[fy:Feriene Naasjes]] |
|||
[[fur:Organizazion des Nazions Unidis]] |
|||
[[ga:Náisiúin Aontaithe]] |
|||
[[gl:ONU]] |
|||
[[ko:국제 연합]] |
|||
[[hi:संयुक्त राष्ट्र संघ]] |
|||
[[hr:Ujedinjeni narodi]] |
|||
[[io:Unioninta Nacioni]] |
|||
[[ilo:Dagiti Nagkaykaysa a Pagilian]] |
|||
[[id:PBB]] |
|||
[[ia:ONU]] |
|||
[[is:Sameinuðu þjóðirnar]] |
|||
[[it:Organizzazione delle Nazioni Unite]] |
|||
[[he:האומות המאוחדות]] |
|||
[[kn:ಸಂಯುಕ್ತ ರಾಷ್ಟ್ರ ಸಂಸ್ಥೆ]] |
|||
[[ka:გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია]] |
|||
[[kw:Kenedhlow Unys]] |
|||
[[sw:Umoja wa Mataifa]] |
|||
[[la:Nationes Unitae]] |
|||
[[lv:Apvienoto Nāciju Organizācija]] |
|||
[[lt:Jungtinių Tautų Organizacija]] |
|||
[[hu:Egyesült Nemzetek Szervezete]] |
|||
[[mk:Обединети Нации]] |
|||
[[ms:Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu]] |
|||
[[mn:Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага]] |
|||
[[nl:Verenigde Naties]] |
|||
[[ja:国際連合]] |
|||
[[no:FN]] |
|||
[[nn:Dei sameinte nasjonane]] |
|||
[[pl:Organizacja Narodów Zjednoczonych]] |
|||
[[pt:Organização das Nações Unidas]] |
|||
[[ro:Organizaţia Naţiunilor Unite]] |
|||
[[ru:Организация Объединённых Наций]] |
|||
[[sq:Organizata e Kombeve të Bashkuara]] |
|||
[[simple:United Nations]] |
|||
[[sk:Organizácia Spojených národov]] |
|||
[[sl:Organizacija združenih narodov]] |
|||
[[sr:Уједињене нације]] |
|||
[[fi:Yhdistyneet kansakunnat]] |
|||
[[sv:Förenta nationerna]] |
|||
[[tl:Mga Nagkakaisang Bansa]] |
|||
[[ta:ஐக்கிய நாடுகள் சபை]] |
|||
[[th:สหประชาชาติ]] |
|||
[[vi:Liên Hiệp Quốc]] |
|||
[[tr:Birleşmiş Milletler]] |
|||
[[uk:Організація Об'єднаних Націй]] |
|||
[[ur:اقوامِ متحدہ]] |
|||
[[zh:联合国]] |
|||
Versioun vum 17:10, 12. Mee 2024
D'Vereent Natiounen (en: United Nations oder UN, dacks och als Uno fir United Nations Organization ofgekierzt; fr: Organisation des Nations unies oder ONU) ass eng global international Organisatioun. Hir wichtegst Ziler sinn et den internationale Fridden ze sécheren, der wirtschaftlecher a sozialer Entwécklung virunzehëllefen an drop uecht ze ginn, datt d'Mënscherechter agehale ginn.
D'Vereent Natioune versti sech als Mëttelsorganisatioun tëscht de Staaten a schaffen, do wou se gebraucht ginn, aktiv fir méi international Kooperatioun.
2001 kruten d'Vereent Natiounen an hiren deemolege Generalsekretär, de Kofi Annan, de Friddensnobelpräis fir hiren Engagement ëm en internationaalt bessert Versteesdemech an de Fridden an der Welt.
Grënnung
D'Iddi vun enger weltwäiter, iwwernationaler Organisatioun déi sech dofir asetzt de Fridden ze hidden a Kricher ze verhënnere gouf déi éischt Kéier a Form vum Vëlkerbond (1920-1946) ëmgesat. D'Virgängerorganisatioun vun de Vereenten Natioune war als reng diplomatesch Plattform konzipéiert an eng ganz Rëtsch Länner, dorënner d'USA an d'Sowjetunioun, waren ni Member oder sinn, wéi Däitschland a Japan, spéider nees ausgetrueden. De Vëlkerbond ass doduerch relativ séier u seng Grenze gestouss a gouf kuerz nom Zweete Weltkrich vun de Vereenten Natiounen ofgeléist.
Nach wärend dem Krich, de 14. August 1941, hunn den US-amerikanesche President Franklin D. Roosevelt an de brittesche Premier Winston Churchill d'Atlantik-Charta proklaméiert. Am Dokument sinn éischt programmatesch Iwwerleeungen a Richtung vun enger neier Weltorganisatioun festgehalen. An der Declaration by United Nations vum 1. Januar 1942 beruffe sech 26 Staaten, dorënner och Lëtzebuerg, op d'Prinzipie vun der Atlantik-Charta.
D'Verhandlungen iwwer eng zukënfteg international Organisatioun ginn nach emol 1944 op der Konferenz vun Dumbarton Oaks, bei Washington, tëscht Vertrieder vu China, Groussbritannien, der Sowjetunioun an den USA intensivéiert a konkreetiséiert.
Nodeem zentral nach méi ëmstridde Punkten am Februar 1945 op der Konferenz vu Jalta gekläert konnte ginn, gëtt d'Charta vun de Vereenten Natiounen deklaréiert. D'Charta gouf de 26. Juni 1945 vu 50 Staaten zu San Francisco ënnerschriwwen an ass de 24. Oktober 1945 a Kraaft getrueden. Polen ass als 51. Grënnungsmember spéider bäikomm.
D'Charta vun de Vereenten Natiounen
D'Charta ass d'Konstitutioun vun de Vereenten Natiounen a bënnt d'Memberstaaten opgronn vum Droit international public.
An der Charta sinn d'Ziler a Reegelen, d'Kompetenzen an d'Organisatioun vun der UNO festgehalen. Inhaltlech ass d'Dokument eminent vun den Erliefnesser aus dem Zweete Weltkrich, de Verbrieche vum Hitler-Regime, dem Scheitere vum Vëlkerbond an der Weltwirtschaftskris an den 1930er Jore geprägt.
D'Charta huet eng Präambel an 19 Kapitele mat 111 Artikelen.
Memberen
2017 hat d'UNO 193 Memberstaate mat gläichberechtegt Stëmmrecht an der UNO-Vollversammlung. Domat sinn d'Vereent Natioune virun der Organisatioun fir islamesch Zesummenaarbecht déi gréisst tëschestaatlech Organisatioun op der Welt. Als lescht Land ass de Südsudan am Juli 2011 Member ginn. Jiddwer Member muss sech den an der Charta formuléierten Ziler a Reegele vun de Vereenten Natioune verflichten.
E puer Länner, déi net vun alle Staaten unerkannt ginn, si kee Member an der Vereenten Natiounen, wéi zum Beispill Taiwan, de Kosovo oder Abchasien a Südossetien. De Grënnungsmember Taiwan, deemools als China unerkannt, war bis 1971 am Sécherheetsrot vertrueden, huet dunn awer nom Vote vun der Generalversammlung de Stull fir d'Volleksrepublik China misse fräimaachen.
De Vatikan a Palestina hunn Observateurstatus ouni Walrecht.
Organisatioun a Fonctionnement
Haaptorganer
D'Vereent Natiounen hu sechs Haaptorganer:
- De Sécherheetsrot (Security Council; Conseil de sécurité) ass d'Zentralorgan vun de Vereenten Natiounen an huet 15 Memberen. China, Russland, Frankräich, Groussbritannien an d'USA sinn ëmmer vertrueden an hunn, doduerch datt all Decisioun eestëmmeg vun hinnen akzeptéiert gi muss, en indirekt Vetorecht. Déi aner 10 Membere gi jeeweils op zwee Joer vun der Generalversammlung gewielt.
- D'Generalversammlung (General Assembly; Assemblée générale). All Memberstaat huet ee Sëtz an eng Stëmm. D'Generalversammlung ka Proposen a Recommandatiounen un de Sécherheetsrot riichten un déi dësen awer net gebonnen ass.
- D'Generalsekretariat (Secretariat; Secrétariat): geréiert a representéiert d'Organisatioun. De Generalsekretär vun de Vereenten Natiounen ass den héchste Beamten an der Administratioun vun de Vereenten Natiounen. Zanter Januar 2017 huet den António Guterres dës Funktioun.
- Wirtschafts- a Sozialrot (Economic and Social Council; Conseil économique et social): huet eng consultativ Roll bei Froen zu der internationaler wirtschaftlecher a sozialer Kooperatioun.
- Den Internationale Geriichtshaff (International Court of Justice; Cour internationale de Justice): zoustänneg fir d'Klärung vu tëschestaatleche Streidereien.
- De Conseil de tutelle (Trusteeship Council) huet seng Aarbecht an Tëschenzäit suspendéiert a kënnt just nach zesummen, wann e gebraucht gëtt.
Niewenorganer a spezialiséiert Agencë
Nieft dëse sechs Haaptorganer gëtt et eng Rëtsch vun net-politesch spezialiséierten Niewenorganisatiounen an Agencë.
Sëtzer a Sproochen
Hiren Haaptsëtz hunn d'Vereent Natiounen zu New York. Den Terrain laanscht den East River gouf vum John Davison Rockefeller Junior gestëft an zanter 1951 sinn hei fënnef vun deene sechs Haaptorganer doheem.
Donieft huet d'Sekretariat nach dräi Büroen, jeeweils zu Genève an der Schwäiz (UNOG), zu Wien an Éisträich (UNOV) an zu Nairobi am Kenia (UNON).
Den Internationale Geriichtshaff huet säi Sëtz zu Den Haag an Holland.
Änlech wéi d'Ambassadë sinn d'Sëtzer vun de Vereenten Natiounen exterritorialt Gebitt.
D'Vereent Natiounen hu sechs offiziell Sproochen an déi all Dokument, Resolutioun a Protokoll iwwersat gëtt: Arabesch, Chineesesch, Englesch, Franséisch, Russesch a Spuenesch. Aarbechtssprooch sinn Englesch a Franséisch.
Finanzéierung
D'Vereent Natioune finanzéiere sech haaptsächlech iwwer obligatoresch Kontributioune vun de Memberlänner. All Land ass dozou verflicht e gewësse Prozentsaz vum Budget ze droen. De Maximum wat en eenzele Staat bäisteiere ka läit bei 22%. De Gros vum Zweejoersbudget gëtt vun nëmmen engem Grapp voll Länner gedroen.
2017 hat d'UNO e reguläre Budget vu 5,6 Milliarden US-Dollar an e Budget vu 7,3 Milliarden USD fir Friddensmissiounen (Juli 2017 bis Juni 2018). Gréisst Geldgiewer fir de reguläre Budget 2016-18 sinn d'USA (22%), Japan (9,68%), China (7,92%), Däitschland (6,39%) a Frankräich (4,86%). Beim Budget 2016-18 fir d'Friddensmissioune waren et nees d'USA (28,47%), China (10,25%), Japan (9,68%), Däitschland (6,39%) a Frankräich (6,29%).[1]
Spezialprogrammer (wéi z. B. d'UNICEF) ginn entweeder duerch Extracotisatiounen oder fräiwëlleg Leeschtunge finanzéiert.
Um Spaweck
| Commons: Vereent Natiounen – Biller, Videoen oder Audiodateien |
- Websäit vun de Vereenten Natiounen (ar)(zh)(en)(fr)(ru)(es)
- Permanent Missioun vu Lëtzebuerg bei der UNO op der Websäit vum Lëtzebuerger Ausseministère
Referenzen
- ↑ diplomatie.gouv.fr: Infographie: le financement des Nations unies, contributions et priorités de la France (September 2017)