Jump to content

Үелэх систем

Википедиа — Чөлөөт нэвтэрхий толь

Химийн элементийн үелэх систем (мөн Менделеевийн үелэх систем гэж нэрэлдэг) гэдэг нь орчин үед мэдэгдэж буй химийн элементүүдийн жагсаалт юм. Үелэх системд химийн элементүүд нь өөрсдийн атомын дугаарын дарааллаараа (багаас их рүү) байрлана.

Химийн элементүүдийг үелэх системд Үе болон Бүлгүүдэд хуваана.

Үелэх системийн мөрийн дагуу, 7 үе байх ба эхний үед (үе 1) зөвхөн Устөрөгч, Гели гэсэн 2 элемент, 2 ба 3-р үе тус бүр 8 элемент агуулна. Бусад үеүүд харьцангуй олон химийн элементүүдийг агуулна.

Үелэх системийн баганыг бүлэг гэж нэрлэх ба стандарт үелэх системд нийтдээ 18 бүлэг ялгана. Нэг бүлэгт багтах химийн элементүүдийн электрон байгуулалт нь төстэй байх учир химийн шинж чанар нь ойролцоо байна. Жишээлбэл, 18-р бүлгийн элементүүдийг инерт хийнүүд гэж нэрлэх ба эдгээр нь өөр элементүүдтэй урвалд ордоггүй.

Үелэх системийг Оросын химич Дмитрий Менделеев (1834-1907) 1869 онд нээж гаргасан ажээ.

Анх Химийн үелэх системийг 1869 оны 3-р сарын 26-27-нд Менделеевын "Химийн үндэс" «Основы Химии» (ч. 1, вып. 2) номонд хэвлэгдсэн байна. Дараа нь Менделеев орон нутгаар аялж явахдаа агуу юм нээснээ мэдэрч энэхүү Үелэх системийг "Нийгмийн ашиг тус" «Общественная польза» хэвлэх үйлдвэрт бусад химичдэд тусгайлан илгээхээр 3-р сарын 29-нд хэвлүүлжээ. Албан ёсоор 1969 оны 4-р сарын 17-д германы Лайпциг хотын "Практик химийн сэтгүүл" «Journal für Praktische Chemie» -д хэвлэгдэж олон нийтийн хүртээл болжээ.

Стандарт үелэх систем

[засварлах | кодоор засварлах]
Бүлэг → 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Үе ↓
1 1
H

2
He
2 3
Li
4
Be

5
B
6
C
7
N
8
O
9
F
10
Ne
3 11
Na
12
Mg

13
Al
14
Si
15
P
16
S
17
Cl
18
Ar
4 19
K
20
Ca
21
Sc
22
Ti
23
V
24
Cr
25
Mn
26
Fe
27
Co
28
Ni
29
Cu
30
Zn
31
Ga
32
Ge
33
As
34
Se
35
Br
36
Kr
5 37
Rb
38
Sr
39
Y
40
Zr
41
Nb
42
Mo
43
Tc
44
Ru
45
Rh
46
Pd
47
Ag
48
Cd
49
In
50
Sn
51
Sb
52
Te
53
I
54
Xe
6 55
Cs
56
Ba
*
72
Hf
73
Ta
74
W
75
Re
76
Os
77
Ir
78
Pt
79
Au
80
Hg
81
Tl
82
Pb
83
Bi
84
Po
85
At
86
Rn
7 87
 Fr
88
Ra
**
104
Rf
105
Db
106
Sg
107
Bh
108
Hs
109
Mt
110
Ds
111
Rg
112
Cn
113
Nh
114
Fl
115
Mc
116
Lv
117
Ts
118
Og
8 119
Uue
120
Ubn
*
156
Uph
157
Ups
158
Upo
159
Upe
160
Uhn
161
Uhu
162
Uhb
163
Uht
164
Uhq

* Лантаноидууд 57
La
58
Ce
59
Pr
60
Nd
61
Pm
62
Sm
63
Eu
64
Gd
65
Tb
66
Dy
67
Ho
68
Er
69
Tm
70
Yb
71
Lu
** Актиноидууд 89
Ac
90
Th
91
Pa
92
U
93
Np
94
Pu
95
Am
96
Cm
97
Bk
98
Cf
99
Es
100
Fm
101
Md
102
No
103
Lr

Улаан өнгөөр шүлтийн металл

Улбар шар өнгөөр газрын шүлтийн металл

Ягаан-улаан өнгөөр шилжилтийн металлууд

Саарал өнгөөр бусад металлууд

Бор өнгөөр металлоидууд

Ногоон өнгөөр бусад металл бишүүд

Шар өнгөөр галогенууд

Цэнхэр өнгөөр инерт хийнүүд

Бүдэг ягаан өнгөөр лантаноидууд

Тод ягаан өнгөөр актиноидууд

Жирийн нөхцөл (стандарт температур, даралт) дэх төлвийг атомын дугаарын өнгөөр илэрхийлэв:

Цацраг идэвхит шинж

  • Үргэлжилсэн шугамаар хүрээлэгдсэн элементүүд тогтвортой изотопитой
  • Тасархай шугамаар хүрээлэгдсэн элементүүд байгальд тааралддаг цацраг идэвхит изотопитой
  • Цэгээр хүрээлэгдсэн элементүүд байгальд тааралдахгүй (Синтетик элементүүд)
  • Хүрээгүй элементүүдийн хагас задралын хугацаа хэт богино тул одоогоор нээгдээгүй байна


Stub icon

Энэ нуклидын тухай өгүүлэл дутуу дулимаг бичигджээ. Нэмж гүйцээж өгөхийг хүсье.