Dit Woort hett noch annere Bedüden: kiek dorför ünner Palladium (Mehrdüdig Begreep).

46 RhPalladiumAg
Ni

Pd

Pt
Allgemeen
Naam, Teken, Atomtall Palladium, Pd, 46
Cheemsch Serie Övergangselement
Klöör sülverwitt, metallsch
Atommass 106,42 u
Elektronenkonfiguratschoon [Kr]4d10
Elektronen je Schaal 2, 8, 18, 18, 0
Physikaalsche Egenschoppen
Phaas Faststoff
Dicht 11,99[1] g·cm−3
(bi RT)
Smöltpunkt 1828,05 K
(1.555 °C)
Kaakpunkt 3236 K
(2.963°C)
Atomare Egenschoppen
Kristallstruktur kubisch flachzentreert
Ionisatschoonsenergien 1.: 804,4 kJ/mol
2.: 1870 kJ/mol
3.: 3177 kJ/mol
Atomradius 140 pm
Annere Egenschoppen
Isotopen (Utwahl)
Hööftartikel: Isotopen vun Palladium
Iso VN t½ VO VE (MeV) VP
102Pd 1,02 % Pd is mit 56 Neutronen bestännig.
103Pd nee 16,991 d ε 0,543 103Rh
104Pd 11,14 % Pd is mit 58 Neutronen bestännig.
105Pd 22,33 % Pd is mit 59 Neutronen bestännig.
106Pd 27,33 % Pd is mit 60 Neutronen bestännig.
107Pd nee 6,5·106 a β- 0,033 107Ag
108Pd 26,46 % Pd is mit 62 Neutronen bestännig.
109Pd nee 13,7012 h β- 1,116 109Ag
110Pd 11,72 % Pd is mit 64 Neutronen bestännig.

Palladium is en cheemsch Element, dat to de Övergangsmetallen höört un to de Platinmetallen rekent warrt. Dat Element hett de Atomtall 46 un dat Atomteken Pd. In’t Periodensystem steiht dat sülverwitte in de 5. Periood un in de 10. Grupp, de ok as Nickelgrupp betekent warrt. De cheemschen Egenschoppen sünd to verglieken mit de vun’t Platin.

Historie

ännern

Dat Metall Palladium is in’t Johr 1803 vun William Hyde Wollaston opdeckt worrn. He hett dat Element 1804 na den Asteroid (2) Pallas nöömt, de twee Johr vörher opdeckt weer. Funnen hett Wollaston dat ne’e Metall in Platinierz ut Süüsamerika. Proven dorvun harr he in Königswater oplöst hatt, vun wegen dat de Büüt so lütt weer.

Vörkamen

ännern
 
Palladiumföddermengen ut dat Johr 2005

Palladium gifft dat gediegen oder as Legeeren in Stroom-Sepen in’n Ural, Australien, Äthiopien un in Noord- un Süüdamerika. De sünd aver al siet eenige Johrteihnten to’n gröttsten Deel utbüüt. Vundaag warrt dat tomeist ut Nickel- un Kopperierzen wunnen. Ruchweg 40 % stamm dorvun ut russ’sche Produkschoon.

De Andeel vun’t recycelte Palladium ut de Afgaskatalysaters warrt mit de Entsorgen vun Ooltautos anstiegen. Wieter warrt över de Mööglichkeit nadacht, Palladium ut afbrennte Brennelementen över de Eddelmetallsynthees to winnen. Dör Di-n-hexylsulfit kann Palladium butendem selektiv vun annere Metallen ut soltsure Lösen afscheedt warrn.

Egenschoppen

ännern

Physikaalsch

ännern
 
Palladium mit en Reinheit vun 99,99 %

Palladium is en Element ut de Nickelgrupp un hett vun disse Grupp den sietsten Smöltpunkt. Togliek is dat ok dat Element dat ut disse Grupp an’n besten reageert, man bi Ruumtemperatur reageert dat nich mit Suerstoff. Dordör löpt dat an de Luft nich an un verlütt nich sien metallschen Gleem. Wenn dat bit op üm un bi 400 °C hitt maakt warrt, löpt dat aver stahlblau an, as sik denn en Oxidschicht ut Palladium(II)-oxid billt. Dat Oxid verfallt wedder bi ruchweg 800 °C, wobi de Böverflach wedder blank warrt.

In’n gleihten Tostand is dat Metall week un duktil, man bi’t kole Formen stiggt de Fastigkeit un Hard aver gau an (Kooltverfastigen). Denn is dat düütlich harder as Platin. Bi Temperaturen över 500 °C reageert Palladium fienföhlig op Swevel un sien Verbinnen as to’n Bispeel Gips. Dorbi billt sik Palladium(II)-sulfit, wat Palladium u Legeeren dorvun sprock maken deit.[2]

Cheemsch

ännern

Ofschoonst dat Metall düütlich beter reageert as dat verwandte Element Platin, tellt Palladium to de Eddelmetallen: Palladium löst sik in Salpetersüür, wobi Palladium(II)-nitrat Pd(NO3)2 billt warrt. Butendem löst sik dat ok in Königswater un in hitte kunzentreerte Swevelsüür. In Soltsüür lüst sik dat Metall bi Lufttogang langsom ünner Billn vun PdCl42-. De Eddelmetallcharakter is to verglieken mit dat Sülver: In Soltsüür verhollt sik dat nich eddel vun wegen de Billn vun Palladiumchloridverbinnen, de sik licht löst. In fuchtige Atmosphäär warrt de Böverflach vun Palladium drööv, wenn Swevel togegen is.

Vun all Elementen hett Palladium dat gröttste Vermögen, Waterstoff to absorbeeren. Bi Ruumtemperatur kann Palladium dat 900-facke, Palladiummohr dat 1200-facke un kolloidale Palladiumlösen dat 3000-facke vun’t egene Volumen binnen. De Waterstoffabsorpschoon kann een as Lösen vun’n Waterstoff in’t Metallgidder un al Billn vun en Palladiumhydrid mit ruchweg de tosamensetten Pd2H beschrieven.[3] Bi 30 °C un Normaldruck is de gröttstmöögliche Palladium-Waterstoff-Proportschoon glieks de Formel PdH0,608.

Normalerwies nimmt dat Metall de Oxidatschoonsstopen +2 un +4 an. Dat gifft Verbinnen mit de schienbore Oxidatschoonsstoop +3, wat aver in Wohrheit Pd(II)/Pd(IV)-Mischverbinnen sünd. Ne’ere Ünnersöken hebbt wiest, dat ok sössweertig Palladium dorstellt warrn kann. Mööglich sünd butendem noch de Oxidatschoonsstopen 0 [Pd(PR3)4], +1 oder +5.

Sekerheitshenwies

ännern

Palladium is in kumpakte Form nich brennbor, tünnert aver licht in Form vun Stoff oder Pulver.

 
Kristallin Palladium

Fienverdeelt is Palladium en bannig go’en Katalysater to’n Gaumaken vun cheemsche Reakschonen. Dat gellt sünners för’t Hydreeren un Dehydreeren (Anlagern oder Afspleten vun Waterstoff) oder för’t Cracken vun Kohlenwaterstoffen.[4]

Wietere Anwennen hett Palladium as:

  • Afgaskatalysater för Ottomotors (Palladium verdrifft dat dürere Platin)[5][6]
  • Smuck (sünners in Oostasien)
  • Armband-Klocken
  • Wittgold (Dör dat Palladium geiht de Farv vun’t Gold weg)
  • Platintegel (80 % Pt, 20 % Pd)
  • Fienstfolien: so as Blattgold kann Palladium to 0,01 µm dünne Folien utwalzt warrn.
  • To’n Reinigen vun Waterstoff: Watestoff hett en hooch Diffusionsvermogen in hitt Palladium un diffundeert dör’t Blick meist ahn Wedderstand.[7]
  • Kuntaktwarkstoff för Relais in Kommunikatschoonsanlagen.
  • Medizinische Instrumenten
  • Tähnersatz[8]
  • Elektrodenwarkstoffen för Brennstoffzellen un Tünnerkersen in de Luftfohrt
  • Pd/Ni-Legeeren an Steed vun Gold in de Elektroindustrie (to’n Bispeel in de Galvanik)
  • Nanotechnologie (deent as Katalysater to’n Herstellen vun molekulare Verbinnen)
  • Feddern för Füllers
  • Anlaagmüntenas to’n Bispeel de Palladium Maple Leaf
  • to’n Legeeern vun’n Warkstoff Titan as Grad 7 un Grad 11 Legeeren[9]
  • p-Kuntakt för Halfleiderboelementen, de op Galliumnitrid baseert.

Literatur

ännern
  • William Hyde Wollaston: On a New Metal, Found in Crude Platina. Phil. Trans. R. Soc. Lond. January 1, 1804 94 S. 419–430; DOI: 10.1098/rstl.1804.0019 (Vulltext)
  • William Hyde Wollaston: On the Discovery of Palladium; With Observations on Other Substances Found with Platina. Phil. Trans. R. Soc. Lond. January 1, 1805 95, S. 316–330; DOI: 10.1098/rstl.1805.0024 (Vulltext)
  1. N. N. Greenwood un A. Earnshaw: Chemie der Elemente, 1. Oplaag, 1988, S. 1469, ISBN 3-527-26169-9.
  2. Günther Rau,Reinhold Ströbel; Die Metalle: Werkstoffkunde mit ihren chemischen und physikalischen Grundlagen, S.66; ISBN 978-3-929360-44-8
  3. J. G. Aston, Paul Mitacek, Jr.: Structure of hydrides of palladium, in: Nature (London, United Kingdom) (1962), 195, S. 70–71.
  4. Jie Jack Li, Gordon W. Gribble; Palladium in Heterocyclic Chemistry: A Guide for the Synthetic Chemist; ISBN 978-0-08-045117-6
  5. Ruhr-Uni Bochum: Palladium-Katalysater
  6. FAZ: „Palladium winkt eine Renaissance“ Palladium as Katalysater
  7. Katalysaters to’n Waterreinigen(PDF)
  8. Palladium as Material to’n Füllen vun Tähnen
  9. http://www.metaltec.de/html/ti_grades/grade_7.html

Weblenken

ännern
  Palladium. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.