Dood en herrijzenis van Jezus: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Ik heb feitelijke on juistheden verwijderd Labels: Bewerking via mobiel Bewerking via mobiele website |
Labels: Handmatige ongedaanmaking Bewerking via mobiel Bewerking via mobiele website |
||
| (22 tussenliggende versies door 14 gebruikers niet weergegeven) | |||
Regel 1:
{{
[[Bestand:Francesco Buoneri, called Cecco del Caravaggio - The Resurrection - Google Art Project.jpg |thumb|Herrijzenis van Christus,
De '''dood en herrijzenis''', '''verrijzenis''' of '''opstanding van Jezus''' is een centraal thema in het [[christendom]]. De verhalen hierover in de [[Evangelie|evangeliën]] zijn het hoogtepunt van een reeks verhalen over [[Passie (Jezus Christus)|Jezus' passie]]. Deze verhalenreeks start met [[Jezus (traditioneel-christelijk)|Jezus']] aankomst in [[Jeruzalem]] voor [[Pesach]]. Nadat hij de [[Joodse tempel]] had [[tempelreiniging|gereinigd]], hield hij [[Het Laatste Avondmaal (Jezus)|het Laatste Avondmaal]] met zijn twaalf [[apostel]]en. Hierna volgde de [[Arrestatie van Jezus|zijn arrestatie]], het [[Proces tegen Jezus| zijn proces]] en daarna zijn [[Doodstraf|executie]] door [[kruisiging]] op bevel van de Romeinse prefect [[Pontius Pilatus]]. Jezus werd op de derde dag na zijn dood, [[Opstanding|uit de doden opgewekt]] en hij verscheen lijfelijk aan zijn leerlingen.<ref>In het [[Nederlands]] is opstanding onder [[Protestantisme|protestanten]] gebruikelijk, verrijzenis of herrijzenis onder [[Katholicisme|katholieken]]. Zie {{Citeer boek |last=Paardekooper |first=Petrus Cornelis Jozef Maria |date=1969 |title=ABN-gids: taalgids |url=https://books.google.nl/books?id=lkUQAQAAIAAJ&q=verrijzenis+katholiek+opstanding+protestants&dq=verrijzenis+katholiek+opstanding+protestants&hl=nl&sa=X&ved=0ahUKEwjmopPC1JDkAhXLb1AKHTpoAwoQ6AEIKTAA |location= |publisher=Standaard |page=xii |isbn= |accessdate=20 augustus 2019|archiefurl=https://web.archive.org/web/20230624211635/https://books.google.nl/books?id=lkUQAQAAIAAJ&q=verrijzenis+katholiek+opstanding+protestants&dq=verrijzenis+katholiek+opstanding+protestants&hl=nl&sa=X&ved=0ahUKEwjmopPC1JDkAhXLb1AKHTpoAwoQ6AEIKTAA|archiefdatum=2023-06-24}}</ref> Veertig dagen later vond Jezus' [[Hemelvaart (personen in de Bijbel)|hemelvaart]] plaats.
Zoals geldt voor alle verhalen over Jezus wordt er een verschil gemaakt tussen de religieuze betekenis in het [[christendom]] en in historische zin. De eerste betekenis wordt vooral bepaald in de [[theologie]]. De tweede betekenis valt binnen de zoektocht naar de [[Jezus (historisch)|historische Jezus]], door historici die gebruik maken van de [[historisch-kritische methode]].
== Bronnen ==
De oudste bron waarin verwezen wordt naar de dood en herrijzenis van
De latere vier [[Canon van de Bijbel|canonieke]] [[Evangelie|evangeliën]] in het [[Nieuwe Testament]] van anonieme auteurs (die net als Paulus geen ooggetuigen waren) verhalen uitvoerig over het lijden, sterven en de opstanding van Jezus
* [[Evangelie volgens Matteüs|Matteüs]] 27:32–28:15 (geschreven rond het jaar 80)
* [[Evangelie volgens Marcus|Marcus]] 15:21–16:8 (geschreven rond het jaar 70)
Regel 18 ⟶ 15:
* [[Evangelie volgens Johannes|Johannes]] 19:17–20:18 (geschreven rond het jaar 90)
De gerechtelijke procedure tegen Jezus en zijn executie worden
== Voorafgaande aan Jezus' dood volgens de Evangeliën==
=== Arrestatie ===
{{Zie hoofdartikel|Arrestatie van Jezus|Verloochening van Petrus}}
Hogepriesters en schriftgeleerden zochten naar een list om Jezus te doden. In waarschijnlijk zijn 33e levensjaar werd Jezus van Nazareth net voor het joodse paasfeest door [[Judas Iskariot]], een van zijn volgelingen, met een kus{{
=== Proces en veroordeling ===
{{Zie hoofdartikel|Proces tegen Jezus}}
Jezus werd volgens de evangeliën tijdens zijn verhoor bij de [[Sanhedrin (gerechtshof)|Sanhedrin]] beschuldigd van [[godslastering]], bespot, bespuwd en geslagen; de evangeliën wijken af in volgorde en details. Daar werden door getuigen valse beschuldigingen tegen hem geuit en scheurde de hogepriester zijn kleren uit verontwaardiging dat Jezus niet ontkende de zoon van God te zijn.{{
Hierna werd Jezus naar het pretorium gebracht, de verblijfplaats van de Romeinse
== Kruisiging ==
[[Bestand:Hans von Tübingen 001.jpg|thumb|Hans von Tübingen (ca. 1430) volgde het Lucasevangelie: de '[[Dismas|goede misdadiger]]' links en de 'slechte misdadiger' rechts.]]
Na zijn veroordeling werd Jezus naar [[Golgotha]], de plaats van terechtstelling, gevoerd. In de traditie is dit de [[Kruisweg (religie)|Kruisweg]] gaan heten. Volgens de synoptische evangeliën rekruteerden de soldaten bij het vertrek uit het pretorium een toevallige voorbijganger, [[Simon van Cyrene]], om het kruis (mogelijk de dwarsbalk) te dragen. Dit was een voortzetting van de bespotting: de balk van het kruis was een parodie van de [[fasces]] die dienaren van een magistraat in een processie meedroegen.<ref>Helen K. Bond, 'Paragon of discipleship? Simon of Cyrene in the Markan passion narrative', in: Kristian A. Bendoraitis en Nijay K. Gupta (red.), ''Matthew and Mark Across Perspectives: Essays in Honour of Stephen C. Barton and William R. Telford,'' Library of New Testament Studies 538, London en New York, Bloomsbury T & T Clark, 2016, blz. 18-35.</ref> Marcus vermeldt dat Simon de vader was van Alexander en Rufus, die kennelijk bekend waren bij de eerste hoorders van het Evangelie volgens Marcus (Marcus 15:21). Johannes laat dit alles weg en zegt uitdrukkelijk dat Jezus zelf zijn kruis droeg, mogelijk om net als bij de arrestatie Jezus zoveel mogelijk initiatief te geven.<ref name="Gooder">{{Cite book|title=Journey to the Empty Tomb: Exploring the final week of Jesus' Life|auteurlink=|auteur=|medeauteurs=|first=Paula|last=Gooder|taal=|url=https://books.google.nl/books?id=i1T9AgAAQBAJ|publisher=Canterbury Press|location=Norwich|date=2014|page=|isbn=9781848255715|accessdate=27 augustus 2019}}</ref>{{rp|101–102}} In de traditie van de Kruisweg zijn deze verhalen geharmoniseerd: Jezus zou bezweken zijn onder het kruis, zodat Simon Jezus moest helpen. In het Lucasevangelie duurt de Kruisweg extra lang omdat Jezus aan toekijkende huilende vrouwen nog een voorspelling doet over wat er met Jeruzalem zou gaan gebeuren en dat dat veel erger zou zijn dan zijn eigen dood.{{sfn|Gooder|2014|p=102–104}}▼
▲Na zijn veroordeling werd Jezus naar [[Golgotha]], de plaats van terechtstelling, gevoerd. In de traditie is dit de [[Kruisweg (religie)|Kruisweg]] gaan heten. Volgens de synoptische evangeliën rekruteerden de soldaten bij het vertrek uit het pretorium een toevallige voorbijganger, [[Simon van Cyrene]], om het kruis (mogelijk de dwarsbalk) te dragen. Dit was een voortzetting van de bespotting: de balk van het kruis was een parodie van de [[fasces]] die dienaren van een magistraat in een processie meedroegen.<ref>Helen K. Bond, 'Paragon of discipleship? Simon of Cyrene in the Markan passion narrative', in: Kristian A. Bendoraitis en Nijay K. Gupta (red.), ''Matthew and Mark Across Perspectives: Essays in Honour of Stephen C. Barton and William R. Telford,'' Library of New Testament Studies 538, London en New York, Bloomsbury T & T Clark, 2016, blz. 18-35.</ref> Marcus vermeldt dat Simon de vader was van Alexander en Rufus, die kennelijk bekend waren bij de eerste hoorders van het Evangelie volgens Marcus (Marcus 15:21). Johannes laat dit alles weg en zegt uitdrukkelijk dat Jezus zelf zijn kruis droeg, mogelijk om net als bij de arrestatie Jezus zoveel mogelijk initiatief te geven.<ref name="Gooder">{{
Jezus werd volgens Marcus op het derde uur na zonsopgang op Pesach (ongeveer negen uur 's morgens) gekruisigd (Marcus 14:12, 15:25). Volgens Johannes 19:14, 31 gebeurde dit echter na het middaguur van de voorbereidingsdag van Pesach (een dag eerder).▼
▲Jezus werd volgens Marcus op het derde uur na zonsopgang op Pesach (ongeveer negen uur 's morgens) gekruisigd (Marcus 14:12, 15:25). Volgens Johannes 19:14,
Volgens alle vier de evangeliën kreeg Jezus tijdens zijn executie drank aangeboden, maar ieder verhaal vertelt dit anders. Bij aankomst op Golgotha kreeg Jezus volgens Matteüs wijn met gal aangeboden, volgens Marcus wijn met mirre. Het eerste is een aanpassing aan Psalm 69:22, het tweede past bij de spot van de soldaten met Jezus als pseudo-koning.<ref>Robert H. Gundry, ''Mark: A Commentary on His Apology for the Cross'', Grand Rapids, Mich, 2004, deel 2, blz. 956.</ref> Jezus weigerde deze wijn. Het tweede moment waarop Jezus drank krijgt aangeboden is aan het kruis. Lucas plaatst dit moment iets eerder in het verhaal dan de andere evangeliën, in zijn evangelie krijgt Jezus, terwijl de soldaten spotten met zijn koningschap, azijnwater aangeboden (ook wel vertaald als 'edik' of 'zure wijn'). Dit was een dorstlessende drank van het gewone volk, terwijl de elite liever wijn dronk. In Matteüs en Marcus krijgt Jezus azijnwater aangeboden op het moment dat de omstanders willen kijken of Elia Jezus van het kruis komt redden, maar deze poging strandt omdat Jezus sterft. In Johannes krijgt Jezus azijnwater nadat hij geroepen had dat hij dorst had, het heeft daar te maken met de vervulling van de Schrift.{{sfn|Gooder|2014|p=105–107}}
Regel 58 ⟶ 56:
* Jezus sprak onderweg huilende vrouwen aan: 'Huil niet om mij, maar om uw kinderen.'
|| Johannes 19:17
* "Ze"{{
|- valign="top" style="background-color:Ivory;"
| ''Kruisiging'' || Matteüs 27:34–36
Regel 71 ⟶ 69:
* [Geen drank aangeboden]
* Soldaten kruisigden Jezus en dobbelden om zijn kleren.
* Jezus: "[[Kruiswoorden|Vader, vergeef hen, want ze weten niet wat ze doen]]."{{
* [Geen tijdsaanduiding]
|| Johannes 19:18, 23–24
* [Geen drank aangeboden]
* "Ze"{{
* Dit gebeurde na het middaguur van de voorbereidingsdag van Pesach (19:14, 31)
|- valign="top" style="background-color:MintCream;"
Regel 93 ⟶ 91:
* Hogepriesters klaagden bij Pilatus: 'Schrijf niet "Koning van de Joden", maar "Deze man heeft beweerd: 'Ik ben de koning van de Joden'."' Pilatus: '[[Quod scripsi, scripsi]].'
* [Geen bespotting door aanwezigen]
* [[Maria (moeder van Jezus)|Jezus' moeder Maria]] en zijn moeders zus, [[Maria van Klopas]] en [[Maria Magdalena]] stonden bij het kruis.{{
* Jezus zei tegen [[Maria (moeder van Jezus)|Maria]]: '[[Kruiswoorden|Dat is uw zoon]]', en tegen de geliefde discipel: '[[Kruiswoorden|Dat is je moeder]].'
|- valign="top" style="background-color:Azure;"
Regel 104 ⟶ 102:
* Graven geopend, vele doden kwamen tot leven en vertoonden zich in Jeruzalem.
* Centurio en soldaten bang: 'Hij was werkelijk Gods Zoon.'
* Veel vrouwen uit Galilea stonden op afstand te kijken, inclusief [[Maria Magdalena]], [[Maria (moeder van Jezus)|Maria, moeder van Jakobus en Josef]]{{
|| Marcus 15:33–41
* Op het middaguur viel er een
* Negende uur riep Jezus: '[[Kruiswoorden|Eloï, Eloï, lema sabachtani?]]'
* Omstander probeerde Jezus zure wijn te geven en zei: 'Kijken of Elia hem eraf haalt.'
Regel 112 ⟶ 110:
* Voorhangsel tempel scheurde.
* Centurio: 'Werkelijk, deze mens was Gods Zoon.'
* Van afstand keken vrouwen uit Galilea toe, inclusief [[Maria Magdalena]], [[Maria (moeder van Jezus)|Maria, moeder van Jakobus en Joses]] en [[Salomé (Bijbel)|Salomé]].{{
|| Lucas 23:44–49
* Rond het middaguur viel er een drie uur durende landelijke duisternis.
Regel 122 ⟶ 120:
|| Johannes 19:28–37
* [Geen duisternis, geen tijdsaanduiding]
* Jezus zei om de Schrift te vervullen: '[[Kruiswoorden|Ik heb dorst]].'
* "Ze" lieten Jezus zure wijn drinken.
* Jezus zei: '[[Kruiswoorden|Het is volbracht]],' en stierf.
Regel 128 ⟶ 126:
* Soldaten braken de benen van de andere gekruisigden, maar niet van Jezus (dit vervulde een profetie), maar staken wel een speer in zijn zij (dit vervulde nog een profetie).
|}
Het is niet bekend of Jezus naakt was aan het kruis. Dat was wel gebruikelijk bij Romeinse kruisigingen.<ref>[https://truediscipleship.com/was-jesus-actually-naked-on-the-cross/ Was Jesus Actually Naked on the Cross?]</ref> Jezus werd en wordt aan het kruis meestal afgebeeld met een lendedoek, mogelijk omdat dat gepaster wordt geacht.
== Graflegging ==
[[Bestand:The Entombment of Christ-Caravaggio (c.1602-3).jpg|thumb|''[[De Graflegging (Caravaggio)|De Graflegging]]'' van [[Caravaggio (schilder)|Caravaggio]] (ca. 1603) combineert de evangeliën: [[Nikodemus]] en [[Jozef van Arimathea]] balsemen en leggen Jezus samen in een graf, terwijl [[Maria (moeder van Jezus)|Jezus' moeder Maria]], [[Maria Magdalena]] en [[Maria (vrouw van Kleopas)|Maria van Klopas]] toekijken.<ref name="Cork">{{
De evangeliën verschillen enigszins in hun vertelling van hoe het lichaam van Jezus werd gevraagd aan en vrijgegeven door Pilatus, hoe en door wie het in welke [[graftombe]] werd gelegd, wanneer hij gebalsemd werd of zou worden en door wie, en welke vrouw of vrouwen uit Galilea hierbij betrokken zouden zijn geweest en op wat voor manier en op welk moment.
Regel 139 ⟶ 140:
Volgens Johannes had Nikodemus al een mengsel bij zich waarbij hij en Jozef Jezus balsemden; volgens Lucas maakten de vrouwen olie en balsem nadat ze naar huis waren gegaan en namen deze twee dagen later mee naar het graf; volgens Marcus ''kochten'' ze het, twee dagen later pas, en namen het mee naar de graftombe; Matteüs noemt niets over olie of balsem, en het is in zijn evangelie en dat van Johannes onduidelijk waarom de vrouwen eigenlijk twee dagen later naar het graf van Jezus teruggaan.
Als enige vertelt het evangelie volgens Matteüs dat de dag na voorbereidingsdag (op de sabbat dus) de hogepriesters en [[farizeeën]] naar Pilatus toekwamen. Zij vreesden dat de discipelen weleens Jezus' lichaam zouden kunnen stelen om te kunnen beweren dat hij was opgestaan. Jezus had namelijk zelf aangekondigd dat hij na drie dagen uit de dood verrezen zou zijn. Op hun aandringen stemde Pilatus toe om het graf de volgende ochtend te [[Grootzegel|verzegelen]] en er een onbekend aantal bewakers op wacht te zetten. Bijbelwetenschappers L. Michael White en Helmut Koester beschouwen het verhaal van de bewakers in Matteüs als een [[apologetiek|apologetische]] toevoeging, een poging van de auteur om de destijds circulerende Joodse beweringen dat de discipelen het lichaam hadden gestolen te weerleggen.<ref>''Ancient Christian Gospels'' Koester, Helmut; Trinity Press, (1992), p. 237.</ref><ref>{{
Onderstaande vergelijking is gemaakt op basis van de [[Nieuwe Bijbelvertaling]] (2004).
Regel 154 ⟶ 155:
* Na bevestiging van de centurio gaf Pilatus Jozef Jezus' lijk.
|| Lucas 23:50–52
* Jozef van Arimathea, raadsheer en goed mens die ook Gods koninkrijk verwachtte en niet had ingestemd met besluit raad,{{
* [Pilatus' reactie niet vermeld]
|| Johannes 19:38
Regel 163 ⟶ 164:
* Jozef nam Jezus' lichaam mee en wikkelde het in linnen.
* Jozef legde Jezus in het nieuwe rotsgraf dat hij voor zichzelf had laten uithouwen. Hij rolde een steen voor de ingang en vertrok.
* Maria Magdalena en de andere Maria{{
|| Marcus 15:46–47
* Jozef kocht linnen, haalde Jezus van het kruis en wikkelde hem erin.
Regel 173 ⟶ 174:
* Het was vlak voor de sabbat.
* De vrouwen uit Galilea volgden Jozef om naar de graflegging te kijken.
* Ze gingen naar huis en maakten olie en balsem. Op sabbat namen ze de rust in acht.
|| Johannes 19:39–42
* [[Nikodemus]] nam een mirre-aloëmengsel van 100 litra mee.
Regel 184 ⟶ 185:
* Pilatus: 'U mag bewaking regelen.'
* De hogepriesters en farizeeën verzegelden het graf en zetten er bewakers voor.
||
||
||
|- valign="top" style="background-color:Azure;"
| ''Maria('s)'' || Matteüs 28:1
* Maria Magdalena en de andere Maria{{
|| Marcus 16:1–2
* Na de sabbat kochten Maria Magdalena, Maria de moeder van Jakobus en Salomé olie om Jezus te balsemen en gingen op de eerste weekdag naar het graf.
Regel 198 ⟶ 199:
|}
==
De verhalen zeggen niets over Jezus (of zijn dode lichaam) op de dag tussen de graflegging en de ontdekking van het lege graf. De tussenliggende dag was de [[sjabbat]], de rustdag in het [[jodendom]].
Over waar Jezus' [[Ziel (filosofie)|ziel]] toen was, verschillen de interpretaties. In sommige interpretaties was deze in het [[paradijs]], want Jezus had aan het kruis gezegd tegen de misdadiger die naast hem hing: "nog vandaag zul je met mij in het paradijs zijn." (Lucas 23:43). In een andere interpretatie, die onder andere wordt geleerd in de [[Rooms-Katholieke Kerk]], was hij in de [[Hel (religie)|hel]].<ref>[https://www.rkdocumenten.nl/index.php?docid=1&id=1092 Catechismus van de Katholieke Kerk], paragrafen 632-635</ref> Deze interpretatie wordt gebaseerd op [[Eerste brief van Petrus|1 Petrus]] 3:19 en [[Brief van Paulus aan de Efeziërs|Efeziërs]] 4:9. Tijdens deze '[[hellevaart van Christus]]' zou hij de zielen van de rechtvaardigen vanaf [[Adam]] hebben bevrijd.
== Lege graftombe ==
[[Bestand:Benjamin Gerritsz. Cuyp - The Angel Is Opening Christ's Tomb - WGA5844.jpg|thumb|[[Benjamin Cuyp]] (ca. 1640) volgt het Matteüsevangelie: een engel opent de graftombe en jaagt de bewakers angst aan.]]
Jezus zou op de eerste dag van de nieuwe week zijn opgestaan uit de dood. In het jodendom is de [[sjabbat|sabbat]] de laatste dag van de week en deze eindigt zodra de zon is ondergegaan op zaterdagavond, waarmee de eerste dag van de nieuwe week is aangebroken.<ref>Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993–2002) s.v. "Sabbat". Microsoft Corporation/Het Spectrum.</ref>
De enige rechtstreekse vermelding van de opstanding van Jezus is te vinden in het eerste vers van de [[Marcus 16|Marcus Appendix]] (16:9), waarin een [[Auctoriële verteller|alwetende verteller]] de lezer informeert: 'Toen hij vroeg op de eerste dag van de week was opgestaan, (...)'
Het Johannesevangelie wijkt significant af van de synoptici: Maria Magdalena was de enige vrouw die het graf bezocht en keerde meteen terug naar Petrus en de 'geliefde discipel' (traditioneel vereenzelvigd met de [[Johannes (apostel)|apostel Johannes]], maar dat is omstreden) zodra ze zag dat de steen weggerold was. Petrus en de andere discipel inspecteerden het graf maar konden geen aanwijzing van het lichaam van Jezus vinden en gingen weer naar huis. Pas daarna zag Maria Magdalena twee engelen, waar ze mee praatte (in tegenstelling tot de monologen in de andere evangeliën) en uiteindelijk verscheen Jezus zelf aan haar in de tombe en volgde er een korte dialoog
Voorts instrueerde de engel in Matteüs 28:7 en de man in Marcus 16:7 de vrouwen om de discipelen te vertellen dat zij Jezus dienden te ontmoeten in Galilea, terwijl volgens Lucas 24:49 Jezus zelf in een latere verschijning de discipelen vertelde dat ze in Jeruzalem moesten blijven.<ref name="EhrmanCase" />{{rp|at=7:08}} In Johannes kregen de discipelen dergelijke instructies niet, maar Jezus verscheen aan hen zowel in Jeruzalem (waarin het voorval van de [[ongelovige Thomas]] gebeurde) als in Galilea bij het [[Meer van Tiberias]]
Onderstaande vergelijking is gemaakt op basis van de [[Nieuwe Bijbelvertaling]] (2004).
Regel 214 ⟶ 221:
|- valign="top" style="background-color:Ivory;"
| ''Aankomst'' ||Matteüs 28:1–4
* Na sabbat gingen Maria Magdalena en de andere Maria{{
* Ze gingen toen de ochtend van de eerste weekdag gloorde.
* Plots was er een aardbeving toen een engel uit de hemel afdaalde.
Regel 220 ⟶ 227:
* De bewakers waren doodsbang en vielen verstijfd neer.
|| Marcus 16:1–4
* Na sabbat kochten Maria Magdalena, Maria de moeder van Jakobus en Salome olie om Jezus te balsemen.
* Ze gingen vlak na zonsopgang op de eerste weekdag naar het graf.
* Tegen elkaar: 'Wie zal de steen voor ons wegrollen?'
* Toen zagen ze dat de steen al was weggerold.
|| Lucas 23:1–2
* Maria Magdalena, [[Johanna (vrouw van Chusas)|Johanna]], Maria de moeder van Jakobus en nog enkele andere vrouwen (24:10) gingen met de olie die ze hadden gemaakt naar het graf.
* Ze gingen op de eerste weekdag bij het ochtendgloren.
* Toen zagen ze dat de steen was weggerold.
Regel 246 ⟶ 253:
* Ze liep naar Petrus en de geliefde discipel en zei: 'De Heer is uit het graf weggehaald.'
* De geliefde discipel keek alleen het graf in en zag de doeken.
* Petrus ging naar binnen, zag de doeken en ook dat het gezichtsdoek apart lag.
* De geliefde discipel ging ook naar binnen en geloofde.
* Ze hadden nog niet uit de Schrift begrepen dat Jezus uit de dood moest opstaan.
Regel 270 ⟶ 277:
{{Jezusverschijningen na opstanding}}
Anderhalve dag na zijn dood aan het kruis ([[Goede Vrijdag]]) zou Jezus uit de dood zijn opgestaan ([[Paasfeest]]), waarna hij in de veertig dagen tussen [[Pasen]] en zijn Hemelsvaart zijn leerlingen uitlegde dat alles wat gebeurd was ''moest'' gebeuren om Gods plan ten uitvoer te brengen. Hij beloofde de [[Heilige Geest]] te sturen om de discipelen in herinnering te brengen wat hij hen had gezegd en dat zij zijn leer moesten verspreiden over de hele wereld. Vijftig dagen na zijn dood vond de uitstorting van de Heilige Geest plaats: Pinksteren (pentacost = 50 in het Grieks)
Wat betreft de verschijning van Jezus aan de apostel Paulus: op drie plaatsen in Handelingen en een plaats in 1 Korintiërs gaat het om een verschijning, maar in [[Brief aan de Galaten|Galaten]] 1:16 om "een openbaring in mij [Paulus]".
Regel 278 ⟶ 285:
== Interpretatie ==
=== Christelijke interpretaties ===
Voor de christelijke duiding van de dood en herrijzenis is het Nieuwe Testament gezaghebbend. De vier evangeliën bevatten profetische aanwijzingen en uitspraken over het lijden, sterven en opstanding van Jezus.{{
Onder christenen zijn er verschillende interpretaties over Jezus' opstanding als historisch feit of als geloofsartikel:
* Orthodoxe christenen zullen er op wijzen dat opstanding onmogelijk wordt geacht, omdat het nog nooit is waargenomen. Wanneer men echter zulke waarnemingen bij voorbaat van de hand wijst, is er sprake van een [[cirkelredenering]]. Van Christus' opstanding waren volgens het Nieuwe Testament vele getuigen.<ref>''Meer dan timmerman'', Josh McDowell, Tyndale house 1977; IBB 1984</ref>
* [[Rudolf Bultmann]] stelde dat de opstanding "plaatsvond in de subjectieve ervaring van de discipelen, niet in de openbare arena van de geschiedenis".<ref>''Christian Theology, an introduction'', A.Mc Grath, Blackwell publishing house, 3rd ed 2001, blz. 400</ref>
* [[Karl Barth]] daarentegen geloofde in de opstanding als historisch feit, maar acht het niet mogelijk dit feit historisch te onderzoeken. Het graf kan bijvoorbeeld leeg zijn geweest omdat het lichaam gestolen was. Daarmee blijft het Evangelie een zaak van geloof.<ref>''Christian Theology, an introduction'', A.Mc Grath, Blackwell publishing house, 3rd ed 2001, blz. 401</ref>
=== Historisch-kritische interpretaties ===
Mede omdat ook seculiere bronnen zoals Josephus en Tacitus vermelden dat Jezus werd veroordeeld en gekruisigd, behoren deze beweringen daarmee tot de zekerste dingen die over hem gezegd kunnen worden; vrijwel geen historicus betwijfelt het dat de [[Jezus (historisch)|historische Jezus]] werd [[kruisiging|gekruisigd]]. Waarom en hoe dat precies is gebeurd, blijft echter omstreden. Jezus' opstanding wordt bovendien als geloofskwestie beschouwd in plaats van als historisch feit, net als de overige wonderen in het Nieuwe Testament.<ref>[[Bart D. Ehrman]] (2010): ''Jesus, Interrupted'', pag. 176, HarperOne, herdruk</ref>
==== Het lege graf ====
Volgens veel christenen is de lege graftombe alleen al voldoende bewijs is dat Jezus wel uit de doden moet zijn opgestaan, omdat het de beste verklaring voor het lege graf zou zijn.
* Gestolenlichaamhypothese: iemand moet Jezus' lichaam opzettelijk uit het graf hebben weggehaald. Dit zouden onder meer kunnen zijn geweest: de discipelen, de Romeinen, de Joodse leiders of gewone Joodse burgers.<ref name="DailyBeast">{{Cite news |url=https://www.thedailybeast.com/do-we-know-if-there-was-really-an-empty-tomb |title=Do We Know if There Was Really An Empty Tomb? |author=Bart D. Ehrman |work=The Daily Beast |date=12 juli 2017 |accessdate=27 augustus 2019}}</ref>▼
* Verlorenlichaamhypothese: het lichaam van Jezus zou verloren zijn gegaan door een natuurverschijnsel. De meest geopperde mogelijkheid is een aardbeving (zoals vermeld in Matteüs 28:2) waardoor het lijk in de aarde zou zijn verdwenen.▼
* Comahypothese: Jezus verloor zijn bewustzijn maar bleef in leven, een paar uur later werd hij weer wakker en liep zelf het graf uit.<ref name="DailyBeast"/>▼
* Verkeerdegrafhypothese: de vrouwen zouden per ongeluk de verkeerde tombe hebben bezocht.<ref name="DailyBeast"/>▼
Om te beginnen moet worden opgemerkt dat er geen consensus is over hoe oud het verhaal over het lege graf is en hoe het verhaal is ontstaan. Er zijn sterke aanwijzingen dat de Romeinen in de regel de gekruisigde misdadigers lieten hangen nadat ze waren gestorven.<ref>John Dominic Crossan (1993): ''The Historical Jesus''</ref> Het zou dus kunnen dat er eerst verhalen waren over de opgestane Jezus (zie hieronder over 1 Korintiërs 15) en het verhaal over het lege graf ontstond in reactie op kritiek op de verhalen over Jezus' opstanding en zo hun weg vonden in de (relatief late) evangeliën.<ref>L. Michael White (2011): ''Scripting Jesus - The Gospels in Rewrite'', HarperCollins</ref><ref name="DailyBeast" />
* [[Pasen]]▼
▲
* Iemand heeft Jezus' lichaam opzettelijk uit het graf weggehaald. Dit zouden onder meer kunnen zijn geweest: de leerlingen,<ref>De passage waarin de joodse leiders na Jezus' dood tegen Pilatus zeggen: "het schoot ons te binnen dat die bedrieger, toen Hij nog leefde, gezegd heeft: 'Na drie dagen zal Ik uit de dood worden opgewekt.' Geeft u alstublieft bevel om het graf tot de derde dag te bewaken, anders komen zijn leerlingen Hem heimelijk weghalen en zullen ze tegen het volk zeggen: 'Hij is opgewekt uit de dood'" staat alleen in Matteüs (27:62–66), een laat werk, en wordt vaak gezien als een 'verdachte' constructie achteraf</ref> de Romeinen, de Joodse leiders of gewone Joodse burgers.
▲*
▲*
▲*
==== Getuigenissen over Jezusverschijningen na de opstanding ====
1 Korintiërs (ca. 56 n.Chr.) bevat de oudste vermelding van Jezus' opstanding en vermeldt dat Christus is gestorven, begraven, opgestaan en verschenen aan verschillende (groepen) volgelingen (1 Korintiërs 15:3-7). Paulus citeert hier een traditie die hij ook zelf weer had ontvangen. Meestal wordt 1 Kor. 15:3b-5a als oudere traditie beschouwd.<ref name="Jonge">{{aut|Henk Jan de Jonge}} (1992): [https://openaccess.leidenuniv.nl/bitstream/handle/1887/978/279_149.pdf?sequence=1 'Visionaire ervaring en de historische oorsprong van het christendom'], Rijks Universiteit Leiden, p. 6-7. [https://web.archive.org/web/20201030212008/https://openaccess.leidenuniv.nl/bitstream/handle/1887/978/279_149.pdf?sequence=1 Gearchiveerd] op 30 oktober 2020.</ref> De vermelding dat een groep van meer dan 500 personen de opgestane Jezus zouden hebben gezien, wordt beschouwd als een zeer vroege traditie in het christendom, die mogelijk reeds enkele jaren na Jezus' dood ontstond.<ref name="Fitzmeyer">Joseph A. Fitzmeyer (2008): ''First Corinthians'', in: ''The Anchor Yale Bible Commentaries'', {{ISBN|9780300140446}}</ref> Het is niet duidelijk naar welke gebeurtenis dit verwijst. Sommige onderzoekers suggereren dat het een verwijzing is naar "de dag van het [[Pinksteren|Pinksterfeest]]" (Handelingen 2:1), anderen denken dat deze vermelding door Paulus werd toegevoegd aan een lijst met verschijningen van de opgestane Jezus, maar dat de bron hiervan onbekend is.<ref name="Fitzmeyer" />
Veel nieuwtestamentici nemen wel aan dat sommige leerlingen van Jezus ''geloofden'' dat zij hem enkele weken of maanden na zijn dood levend hadden gezien, maar dat dit geen bewijs is van zijn opstanding. Het komt wel vaker voor dat mensen beweren dat zij een geliefde hebben gezien die al was overleden. In een studie van bijna 20.000 mensen, verklaarde 13 procent dat zij een overledene hadden gezien.<ref>A. Y. Tien (1991): ''[https://link.springer.com/article/10.1007/BF00789221 Distribution of hallucinations in the population]'', Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, deel 26, pag. 287–292. [https://web.archive.org/web/20230421085935/https://link.springer.com/article/10.1007/BF00789221 Gearchiveerd] op 21 april 2023.</ref> Hiervoor zijn diverse verklaringstheorieën, van de fysieke en emotionele uitputting veroorzaakt door de dood van een dierbare tot het geloof dat sommige aspecten van de menselijke persoonlijkheid in staat zijn om de lichamelijke dood te overleven.<ref>Etzel Cardeña, Steven Jay Lynn, Stanley Krippner (red., 2014): ''[https://www.apa.org/pubs/books/4316157?tab=2 Varieties of Anomalous Experience: Examining the Scientific Evidence]''. [https://web.archive.org/web/20230421085934/https://www.apa.org/pubs/books/4316157?tab=2 Gearchiveerd] op 21 april 2023.</ref>
Naast individuele gevallen van mensen die denken een overledene te hebben gezien, zijn er ook gevallen van grote groepen mensen die zeggen de Maagd Maria te hebben gezien<ref>René Laurentin (1991): ''The Apparitions of the Blessed Virgin Mary Today'', Veritas</ref> of een [[Unidentified flying object|UFO]].<ref>Susan A. Clancy (2007): ''Abducted - How People Come to Believe They Were Kidnapped by Aliens'', Harvard University Press</ref> De exacte mechanismes voor deze [[Hallucinatie|groepshallucinaties]] is onduidelijk.
De theorie van [[cognitieve dissonantie]] van [[Leon Festinger]] werd door John G. Gager gebruikt als een mogelijke wetenschappelijke verklaring voor het ontstaan van het [[christendom]].<ref>John G. Gager (1975): ''Kingdom and Community: The Social World of Early Christianity''</ref> De theorie van Festinger zegt dat wanneer een voorspelling niet uitkomt, het geloof toeneemt. In het vroege christendom bleven, aldus Gager, de messiasverwachting en voorspelde [[eindtijd]] inderdaad uit. Gager tracht hieruit te verklaren dat Jezus na zijn dood een goddelijke en devotionele status kreeg toegeschreven door zijn volgelingen. Daarop zou een proces van legende- en mythevorming zijn gevolgd waarvan men volgens Gager een neerslag ziet in de evangeliën. Festinger zelf was van mening dat zijn theorie niet kon worden toegepast op het vroege christendom en Gagers analyse werd door theologen bekritiseerd.<ref>David Tracy, ''A theological response to "Kingdom and Community"'', Zygon 13 (2), p. 131–135 1978</ref>
{{Appendix|1=alles|2=
'''Voetnoten'''
{{References|group=noot}}
{{References|2=30em}}
}}
Regel 309 ⟶ 324:
{{Navigatie Pasen}}
[[Categorie:Passieverhaal]]▼
[[Categorie:Jezus]]
▲[[Categorie:Passieverhaal]]
[[Categorie:Wonder van Jezus]]
| |||