Fylogenie: verschil tussen versies

[[Bestand:Phylogenetic tree.svg|thumb|350px|Een fylogenetische stamboom van het leven geeft een grafische weergave van hoe de hogere [[Taxon|taxa]] als [[domein (biologie)|domein]]en en [[rijk (biologie)|rijken]] verwant zijn.]]

'''Fylogenie''' (van het [[Grieks]]e φυλη, ''phulè'', = 'volksstam') en γενεσις, ''genesis'', = 'wording') is de studie van de afstammingsgeschiedenis van een groep [[organisme]]n. Een fylogenie is de beschrijving van hoe een groep organismen is ontstaan uit een andere groep. Deze wordt veelal grafisch weergegeven in een [[fylogenetische stamboom]].

[[Cladistiek|Cladistische]] analysemethoden worden in de [[systematiek]] veel gebruikt om iets te kunnen zeggen over de evolutionaire relaties. Een belangrijke aanname is maximale [[parcimonie]], wat een minimum aan evolutionaire veranderingen veronderstelt. Een andere belangrijke aanname is dat verwantschap tussen organismen alleen is te beoordelen op grond van [[Synapomorfie|gezamenlijke afgeleide kenmerken]], en niet op grond van overeenkomst in [[Symplesiomorfie|"primitieve" kenmerken]].

Een '''homologie''' geeft aan dat sprake is van een gelijk [[Bouwplan (biologie)|bouwplan]] of gelijke structuur dankzij een gemeenschappelijke voorouder. Zo zijn bijvoorbeeld [[Vleugel (vogel)|vleugels]] van [[vogels]] homoloog aan de poten van [[reptielen]]. Homologe [[Orgaan|organen]] van twee soorten kunnen heel verschillende functies hebben. Het grondplan van het [[skelet]] is echter gelijk, wat alleen met een fylogenie verklaard kan worden. Homologieën kunnen biologisch verdeeld worden in [[orthogenie]]ën (afstamming van een gemeenschappelijke voorouder) en [[Homologie (genetica)|paralogieën]] ([[genduplicatie]]s binnen een soort).

Bij een '''analogie''' is er een (oppervlakkige) overeenkomst in een eigenschap van twee soorten, die niet door verwantschap wordt veroorzaakt. Wel hebben analoge organen dezelfde functie. Zo zien de [[Oog (anatomie)|ogen]] van [[gewervelden]] en [[Inktvissen|koppotigen]] er morfologisch ongeveer hetzelfde uit en ze hebben dezelfde functie. Pas bij nauwkeurige anatomische bestudering, bijvoorbeeld onder een [[microscoop]], blijkt dat de celbouw anders is. Uit de ontwikkelingsfysiologie blijkt dat ze uit andere [[kiemblad]]en in het [[embryo]] ontstaan. Een analogie is in tegenstelling tot een homologie geen bewijs voor een gemeenschappelijke voorouder.

[[Cladistiek|Cladistische]] analysemethoden worden in de [[Systematiek (biologie)|systematiek]] veel gebruikt om iets te kunnen zeggen over de evolutionaire relaties. Een belangrijke aanname is maximale [[parcimonie]], wat een minimum aan evolutionaire veranderingen veronderstelt. Zwak punt blijft altijd dat cladistiek geen rekening kan houden met zijdelingse overdracht van genetisch materiaal tussen organismes.

Na de publicatie van Darwins boek ''[[De oorsprong der soorten]]'' zijn alle taxonomische systemen fylogenetisch van aard geworden. Vooral in de begintijd was dat veeleer een ideaal dan harde werkelijkheid.

Aan het einde van de [[19e eeuw]] was de "[[recapitulatietheorie]]" van [[Ernst Haeckel]] algemeen geaccepteerd. Deze theorie stelt dat de ontwikkeling van een embryo weergeeft welke evolutionaire ontwikkeling de soort heeft doorgemaakt:, "de [[Ontwikkelingsfysiologie|ontogenie]] iszou een recapitulatie van de fylogenie" zijn. De theorie werd later afgezwakt als een te simpele voorstelling van de werkelijkheid, maar wel in grote lijnen correct. Tegenwoordig zijn onder biologen diverse connecties tussen [[ontwikkelingsfysiologie]] en fylogenie bekend. Deze worden meestal verklaard met de [[evolutietheorie]] of juist gezien als bewijzen voor die theorie.

Door onderzoek aan [[Ribosomaal RNA|rRNA]] in [[ribosoom|ribosomen]] stelde [[Carl Woese]] in de [[1970-1979|jaren zeventig]] dat al het leven in drie domeinen te verdelen is: [[eubacteriën]], [[Archaea|archeabacteriën]] en [[eukaryoten]]. Woese zag dat de genen die het RNA in ribosomen coderen bij alle organismen voorkomen, waardoor ze als een ''[[moleculaire klok]]'' te gebruiken zijn. Vertakkingen in de fylogenie zijn relatief te dateren door deze genen te vergelijken. Dit was een belangrijke ontdekking voor de fylogenie van [[micro-organisme]]n.

* [[bioBio-informatica]]

* [[netwerkevolutieNetwerkevolutie]]

* [[cladistiekCladistiek]]

{{commonscatCommonscat|Phylogenetics}}