Gemenebest (bestuursvorm)

Een gemenebest is de benaming voor een staat of een statenbond, een vertaling van "res publica" waar ook het woord republiek van is afgeleid. Het begrip wordt tegenwoordig vooral in zijn Engelse vorm gebruikt en luidt dan "commonwealth". Daarin zijn de woorden "common" of gemeenschappelijk en "wealth" wat met "vermogen" of "belang" kan worden vertaald te herkennen.

'Gemenebest' wordt gebruikt in meerdere gevallen, waaronder huidige en voormalige staten of afhankelijke gebieden:

• Huidige landen:
  • Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS), statenbond van de meeste van de voormalige republieken van de Sovjet-Unie, opgericht in 1991.
  • Gemenebest van Naties (Commonwealth of Nations), voorheen Brits Gemenebest (British Commonwealth).
  • Bahama's, officiële naam Gemenebest van de Bahama's.
  • Dominica, officiële naam Gemenebest van Dominica.
  • Australië (land), officieel het Gemenebest van Australië.
  • Puerto Rico (officieel het Gemenebest Puerto Rico) en de Noordelijke Marianen (officieel Gemenebest van de Noordelijke Marianen-eilanden) met de VS, autonoom volgens een resolutie van de Verenigde Naties uit 1953.
  • Commonwealth (Verenigde Staten), deel van de officiële naam van de Amerikaanse staten Kentucky, Massachusetts, Pennsylvania en Virginia.
  • Gemenebest (eilandgebied van de Verenigde Staten), benaming voor de eilandgebieden van de Verenigde Staten.

• Voormalige landen:
  • Bataafs Gemenebest (Bataafsch Gemeenebest) de naam van Nederland in de jaren 1801–1806, tussen de Bataafse Republiek en Koninkrijk Holland.
  • Engelse Gemenebest (Commonwealth of England), de naam van Engeland in de jaren 1649–1660, ten tijde van Oliver Cromwell.
  • Pools-Litouwse Gemenebest (Rzeczpospolita Obojga Narodów/Žečpospolita Abiejų tautų respublika), de naam van Polen-Litouwen in de jaren 1569–1795.
  • IJslands Gemenebest (Þjóðveldið Ísland), de naam voor IJsland in de jaren 930–1262, tussen de landname en de Noorse overheersing.
  • Gemenebest van de Filipijnen, (Commonwealth of the Philippines/Mancomunidad de las Filipinas/Komonwelt ng Pilipinas) naam van de Filipijnen in de jaren 1935–1942 en 1944–1946 toen dit gebied afhankelijk was van de Verenigde Staten.
  • Gemenebest van Catalonië, samenvoeging van de 4 Catalaanse provincies binnen Spanje tussen 1914 en 1925.