Naar inhoud springen

Paleis Het Loo: verschil tussen versies

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerking
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
Geen bewerkingssamenvatting
Label: bewerking met nieuwe wikitekstmodus
 
(42 tussenliggende versies door 25 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
{{Infobox kasteel
{{Infobox kasteel
| naam =
| afbeelding = Paleis Het Loo Apeldoorn.jpg
| afbeelding = Palace Het Loo Apeldoorn.jpg
| onderschrift =
| onderschrift =
| plaats = [[Apeldoorn (stad)|Apeldoorn]]
| plaats = [[Apeldoorn (stad)|Apeldoorn]]
Regel 20: Regel 19:
| bijzonder =
| bijzonder =
| website = [https://www.paleishetloo.nl/ Officiële website]
| website = [https://www.paleishetloo.nl/ Officiële website]
| afbeelding2 = HetLoo3.JPG
| afbeelding2 = Achterzijde Paleis Het Loo Apeldoorn.jpg
| onderschrift2 = Achterzijde
| onderschrift2 = Achterzijde
| lijst = [[Top 100 van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg|Top 100 van de Nederlandse monumenten]]
| lijst = [[Top 100 van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg|Top 100 van de Nederlandse monumenten]]
}}
}}
[[Bestand:Tuin Paleis het Loo.jpeg|thumb|Tuin van bovenaf]]
[[Bestand:Gezicht op Paleis Het Loo, Bastiaen Stopendael, 1689 - 1693.jpg|thumb|Gezicht op Paleis Het Loo te Apeldoorn in vogelvluchtperspectief rond 1689]]
[[Bestand:Gezicht op paleis Het Loo, Cornelis de Kruyff, 1784 - 1828.jpg|thumb|Gezicht op paleis Het Loo, Cornelis de Kruyff, 1828]]
[[Bestand:HetLoo2.JPG|thumb|[[Koninklijke Stallen (Apeldoorn)|Koninklijke Stallen]] bij Paleis Het Loo ([[Cornelis Peters]], 1907-1909 en 1914)<ref>Rijksdienst Cultureel Erfgoed: [https://cultureelerfgoed.nl/monumenten/46516 Monumentnummer: 46516 (Koninklijke Stallen)], Apeldoorn</ref>]]
⚫
'''Paleis Het Loo''' is een [[paleis]] gelegen aan de rand van [[Apeldoorn (stad)|Apeldoorn]]. Het paleis werd tot 1975 door leden van de [[Koninklijke familie van Nederland]] bewoond. Sinds 1984 is het als [[Nationaal Museum Paleis het Loo]] opengesteld voor publiek en vinden er tentoonstellingen en evenementen plaats. Het paleis is eigendom van de [[Staat der Nederlanden]]. Het beheer en onderhoud van de gebouwen wordt uitgevoerd door de Stichting Paleis Het Loo Nationaal Museum.
⚫
[[Bestand:Garden het Loo.JPG|thumb|Tuin van het paleis]]
[[Bestand:Paleis Het Loo (7985057999).jpg|thumb|Paleis Het Loo. Gravure van J. van Call, in kleur gedrukt volgens een nieuw procedé door P. Schenk [ca. 1694-1697].]]
[[Bestand:Exterieur_-_Apeldoorn_-_20023361_-_RCE.jpg|thumb|Toestand van het paleis in 1964, dus met de extra aangebrachte verdieping nog aanwezig.]]
⚫
'''Paleis Het Loo''' is een [[paleis]] gelegen aan de rand van [[Apeldoorn (stad)|Apeldoorn]]. Het paleis werd tot 1975 door leden van de [[Koninklijke familie van Nederland]] bewoond. Sinds 1984 is het als [[Nationaal Museum Paleis het Loo]] opengesteld voor publiek en vinden er tentoonstellingen en evenementen plaats. Het paleis is eigendom van de Staat der Nederlanden. Het beheer en onderhoud van de gebouwen wordt uitgevoerd door de Stichting Paleis Het Loo Nationaal Museum.


== Geschiedenis ==
== Geschiedenis ==
[[Willem III van Oranje|Stadhouder Willem III]], achterkleinzoon van [[Willem van Oranje]], kocht in 1684 het middeleeuwse [[kasteel Het Oude Loo]] aan, om ernaast een nieuw jachtverblijf op te trekken. Het terrein leent zich bijzonder goed voor een tuinaanleg met waterwerken vanwege de natuurlijke wateraanvoer vanuit de heuvels. De stadsmeestertimmerman van Leiden, [[Jacobus Roman]] (1640-1716) die in 1689 hofarchitect zou worden, ontwierp een vierkant hoofdgebouw (corps de logis) in classicistische stijl, met aan weerszijden ervan zijvleugels. Hoofdgebouw en vleugels waren met elkaar verbonden via halfronde colonnades. Het interieurontwerp is goeddeels van [[Daniël Marot (1661-1752)|Daniël Marot]].
De naam 'loo' betekent oorspronkelijk een op hogere zandgrond gelegen licht en mensvriendelijk bos met hoog, opgaand hout<ref>{{Citeer boek |titel=Nederlandse plaatsnamen: de herkomst en betekenis van onze plaatsnamen |achternaam=Berkel |voornaam=Gerald van |uitgever=Het Spectrum |plaats=Utrecht |datum=1995 |isbn=978-90-274-4059-4}}</ref>. [[Willem III van Oranje|Stadhouder Willem III]], achterkleinzoon van [[Willem van Oranje]], kocht in 1684 het middeleeuwse [[kasteel Het Oude Loo]] aan, om ernaast een nieuw jachtverblijf op te trekken. Het terrein leent zich bijzonder goed voor een tuinaanleg met waterwerken, vanwege de natuurlijke wateraanvoer vanuit de heuvels. De stadsmeestertimmerman van [[Leiden]], [[Jacobus Roman]] (1640-1716), die in 1689 hofarchitect zou worden, ontwierp een vierkant hoofdgebouw (corps de logis) in [[Classicisme|classicistische]] stijl, met aan weerszijden ervan zijvleugels. Hoofdgebouw en vleugels waren met elkaar verbonden via halfronde [[Colonnade|colonnades]]. Het interieurontwerp is goeddeels van [[Daniël Marot (1661-1752)|Daniël Marot]].


Nadat [[Willem III van Oranje|stadhouder Willem III]] koning van Engeland was geworden, liet hij het paleis van 1691 tot 1694 uitbreiden met vier paviljoens (een binnen- en een buitenpaviljoen aan weerszijden van het hoofdgebouw) die het hoofdgebouw met de zijvleugels verbonden. De colonnades werden daarbij verplaatst naar de nieuw aangelegde tuin. De paviljoens bevatten de koninklijke appartementen van [[Willem III van Oranje|stadhouder Willem III]] en [[Maria II van Engeland|Mary Stuart]], evenals de eetzaal, paleiskapel en schilderijengalerij. Het interieur werd ontworpen door [[Daniël Marot (1661-1752)|Daniël Marot]]. De plafondschilderingen zijn van de hand van [[Johannes Glauber]] en [[Gerard de Lairesse]]. [[Dirk Valkenburg]] en [[Dirk Dalens III]] werkten volgens [[Jan van Gool]] rond 1700 aan de verfraaiing met vogels- of jachttaferelen.
Nadat [[Willem III van Oranje|stadhouder Willem III]] koning van [[Engeland]] was geworden, liet hij het paleis van 1691 tot 1694 uitbreiden met vier paviljoens (een binnen- en een buitenpaviljoen aan weerszijden van het hoofdgebouw) die het hoofdgebouw met de zijvleugels verbonden. De colonnades werden verplaatst naar de nieuw aangelegde tuin. De paviljoens bevatten de koninklijke appartementen van [[Willem III van Oranje|stadhouder Willem III]] en [[Maria II van Engeland|Mary Stuart]], evenals de eetzaal, paleiskapel en schilderijengalerij. Het interieur werd ontworpen door [[Daniël Marot (1661-1752)|Daniël Marot]]. De plafondschilderingen zijn van de hand van [[Johannes Glauber]] en [[Gerard de Lairesse]]. Volgens [[Jan van Gool]] werkten [[Dirk Valkenburg]] en [[Dirk Dalens III]] rond 1700 aan de verfraaiing met vogel- of jachttaferelen.


=== Restauratie ===
=== Restauratie ===
Het paleis was de zomerresidentie van de Nederlandse [[stadhouder]]s en [[koning (titel)|koningen]] van [[1686]] tot [[1975]]. Het werd voor het laatst bewoond door [[Margriet der Nederlanden|prinses Margriet]].
Het paleis was de zomerresidentie van de Nederlandse [[stadhouder]]s en [[koning (titel)|koningen]] van [[1686]] tot [[1975]]. Het werd voor het laatst bewoond door [[Margriet der Nederlanden|prinses Margriet]] en haar echtgenoot [[Pieter van Vollenhoven]].


Van 1977 tot en met 1984 vond een ingrijpende restauratie plaats van het paleis en de tuinen. Het doel was om beide terug te brengen in de oorspronkelijke 17e-eeuwse toestand. Daartoe werden enkele aanbouwen uit de 19e en 20e eeuw verwijderd, waaronder de grote eetzaal en de bad- en kleedkamers aan de tuinzijde van het hoofdgebouw. Verder werd de witte pleisterlaag van het paleis verwijderd, zodat de oorspronkelijke baksteen weer tevoorschijn kwam. Ook werd de in de 20e eeuw aangebrachte verdieping op het hoofdgebouw verwijderd. In het paleis werden plafond- en marmerschilderingen uit voorgaande perioden vrijgelegd en zo nodig geretoucheerd.
Van 1977 tot en met 1984 vond een ingrijpende restauratie plaats van het paleis en de tuinen. Het doel was om beide terug te brengen in de oorspronkelijke 17e-eeuwse staat. Daartoe werden enkele aanbouwen uit de 19e en 20e eeuw verwijderd, waaronder de grote eetzaal en de bad- en kleedkamers aan de tuinzijde van het hoofdgebouw. Verder werd het paleis ontdaan van de witte pleisterlaag, zodat de oorspronkelijke baksteen weer tevoorschijn kwam. Ook werd de in de 20e eeuw aangebrachte verdieping op het hoofdgebouw weggehaald. In het paleis werden plafond- en marmerschilderingen uit voorgaande perioden vrijgelegd en waar nodig [[Retoucheren|geretoucheerd.]] Bij de inrichting werden de stadhouderlijke appartementen van Willem III en zijn echtgenote [[Maria II van Engeland|Mary II]] op hun oorspronkelijke plaats op de eerste verdieping teruggebracht.
Bij de inrichting werden de stadhouderlijke appartementen van Willem III en Mary II op hun oorspronkelijke plaats op de eerste verdieping teruggebracht. De overige vertrekken werden gewijd aan verschillende voormalige bewoners, waarbij voor de bezoekers een chronologische volgorde is aangehouden. In de oostelijke paviljoens ligt de nadruk op de stadhouders en hun familie, terwijl de westelijke paviljoens vertrekken van de koningen en koninginnen bevatten, evenals hun echtgenoten.


Vanaf 2018 werd het paleis opnieuw gerenoveerd. Het ontwerp voor deze renovatie werd gemaakt door [[KAAN Architecten]].<ref name="Loo">[https://www.paleishetloo.nl/vernieuwing/ Vernieuwing & verbouwing Paleis het Loo] Paleis het Loo</ref><ref>[https://www.bam.com/nl/pers/persberichten/2018/12/bam-realiseert-uitbreiding-van-museum-paleis-het-loo-in-apeldoorn BAM realiseert uitbreiding van museum Paleis Het Loo in Apeldoorn] BAM (7 december 2018)</ref> Het betrof noodzakelijk onderhoud en de bouw van een ondergrondse uitbreiding voor bezoekersfaciliteiten onder het voorplein. Ook kwamen er nieuwe tentoonstellingsruimten. Voor hoofdgebouw en paviljoens is ervoor gekozen om waar dit maar mogelijk was de originele staat te herstellen. Dat betreft onder ander de vertrekken zoals die in gebruik waren door koningin [[Wilhelmina der Nederlanden|Wilhelmina]] (het was haar woon- én werkpaleis) en door [[Bernhard van Lippe-Biesterfeld|prins Bernhard]], die 's zomers, samen met zijn echtgenote, koningin [[Juliana der Nederlanden|Juliana]], in Paleis het Loo verbleef. Vanaf 2022 is het paleis na de renovatie weer toegankelijk voor bezoekers. In 2023 kwam ook de ondergrondse uitbreiding gereed.
⚫
De oorspronkelijke tuinen werden in de periode van 1980 tot en met 1984 hersteld. Uitgangspunt hierbij waren bewaard gebleven ontwerptekeningen, evenals opgravingen ter plaatse. In 2009 is het uitzichtplatform met twee rustbanken aan het eind van de tuin (dus nog achter de colonnades), zoals ooit door stadhouder Willem III aangelegd, herbouwd.

Sinds 8 januari 2018 wordt het paleis opnieuw gerenoveerd. Het betreft noodzakelijk onderhoud en uitbreiding van de bezoekersfaciliteiten. Medio 2021 opent het paleis weer voor bezoekers. Het ontwerp voor deze renovatie werd gemaakt door [[KAAN Architecten]].<ref name=Loo>[https://www.paleishetloo.nl/vernieuwing/ Vernieuwing & verbouwing Paleis het Loo] Paleis het Loo</ref><ref>[https://www.bam.com/nl/pers/persberichten/2018/12/bam-realiseert-uitbreiding-van-museum-paleis-het-loo-in-apeldoorn BAM realiseert uitbreiding van museum Paleis Het Loo in Apeldoorn] BAM (7 december 2018)</ref>


== Museum ==
== Museum ==
{{Zie hoofdartikel|Nationaal Museum Paleis het Loo}}
{{Zie hoofdartikel|Nationaal Museum Paleis het Loo}}
Het paleis is na restauratie in de jaren 70 sinds 1984 ingericht als [[museum]]. In het museum krijgt men een indruk hoe de opeenvolgende [[Monarchie in Nederland|Oranjes]] in dit paleis leefden. Ook is in de stallen bij het paleis een grote collectie rijtuigen uit het bezit van het Koninklijk Staldepartement te zien. De stallen en koetshuizen bevinden zich direct bij de hoofdingang.
Het paleis is na restauratie in de jaren 70 sinds 1984 ingericht als [[museum]]. In het museum krijgt men er een indruk van hoe de opeenvolgende [[Monarchie in Nederland|Oranjes]] in dit paleis leefden. Op de de eerste verdieping van de oostvleugel van het paleis worden de Oranjes belicht: stadhouders, koningen en koninginnen. In de westvleugel bevindt zich het "juniorpaleis": een speelplek voor kinderen.

In de oostvleugel van het paleis is de collectie binnenlandse en buitenlandse ordetekenen van het [[Museum van de Kanselarij van de Nederlandse Ridderorden]] te zien. De westvleugel bevat regelmatig wisselende tentoonstellingen en ruimtes voor zakelijke ontvangsten.


== Parkaanleg ==
== Parkaanleg ==
=== Tuin ===
=== Tuin ===
[[Bestand:Paleis Het Loo Tuin Hollands classicisme.jpg|thumb|Tuin van bovenaf]]
⚫
Paleis Het Loo beschikt over een [[Hollands classicisme|Hollands-classicistische]] tuin met Franse invloeden (een vakverdeling afgezet met [[Japanse hulst]]hagen). Het is een formele tuin in de stijl van de 17e-eeuwse [[Barok (stijlperiode)|barok]] in navolging van de renaissancetuinen van [[André le Nôtre]] zoals bij het [[kasteel van Versailles]]. Vanaf het balkon (op woensdag toegankelijk) is een uitzicht op de tuin. De ene kant van de tuin is het spiegelbeeld van de andere. Ook zijn er meerdere fonteinen in de tuin van paleis Het Loo die verwijzen de namen naar figuren uit de [[Romeinse mythologie|Romeinse]] en [[Griekse mythologie]] (zoals [[Venus (mythologie)|Venus]]- en [[Hercules (mythologie)|Hercules]]-fontein)
⚫
[[Bestand:Tuin van Paleis het Loo Apeldoorn.jpg|thumb|Tuin van Paleis het Loo]]
⚫
Paleis Het Loo beschikt over een [[Hollands classicisme|Hollands-classicistische]] tuin met [[Frankrijk|Franse]] invloeden (een vakverdeling afgezet met [[Japanse hulst]]hagen). Het is een formele tuin in de stijl van de 17e-eeuwse [[Barok (stijlperiode)|barok]], in navolging van de [[Renaissance|renaissancetuinen]] van [[André le Nôtre]], zoals bij het [[kasteel van Versailles]]. Vanaf het balkon (op woensdag toegankelijk) is uitzicht op de tuin. De ene kant van de tuin is het spiegelbeeld van de andere. Er zijn meerdere fonteinen in de tuin van paleis Het Loo, met namen die verwijzen naar figuren uit de [[Romeinse mythologie|Romeinse]] en [[Griekse mythologie]] (zoals de [[Venus (mythologie)|Venus]]- en de [[Hercules (mythologie)|Hercules]]-fontein).

⚫
De oorspronkelijke tuinen werden in de periode van 1980 tot en met 1984 hersteld naar de aanleg op wens van [[Willem III van Oranje|stadhouder Willem III]]. Bewaard gebleven ontwerptekeningen en opgravingen ter plaatse vormden het uitgangspunt voor deze ingreep. In 2009 is het uitzichtplatform herbouwd, met twee rustbanken aan het eind van de tuin, nog achter de colonnades.


=== Vernieling ===
=== Vernieling ===
Op 6 juni 2000 rond de klok van 23:00 uur werden grote vernielingen aangericht aan de omheining en de tuinen van het paleis. Een 22 jarige man afkomstig uit Apeldoorn was onder invloed van alcohol en drugs met een scooter door de omheining gereden, en richtte vervolgens forse schade aan door met deze scooter door de paleistuinen de rijden. De man werd ter plekke aangehouden door de gealarmeerde marechaussee en politie, en moest uiteindelijk van de rechter een schadevergoeding betalen van tienduizend euro, en een gevangenisstraf uitzitten van acht maanden waarvan twee maanden voorwaardelijk. Wegens herstelwerkzaamheden die moesten plaatsvinden naar aanleiding van de vernielingen, waren de paleistuinen een half jaar lang niet toegankelijk voor publiek. De uiteindelijke schade liep hierdoor in de tienduizenden euro's.
Op 6 juni 2000 rond 23:00 uur werden grote vernielingen aangericht aan de omheining en de tuinen van het paleis. Een 22-jarige man, afkomstig uit Apeldoorn, was onder invloed van alcohol en drugs met een scooter door de omheining gereden, vervolgens door de paleistuinen, waardoor forse schade ontstond. De man werd ter plekke aangehouden door de gealarmeerde marechaussee en politie. Hij werd door de rechter veroordeeld tot betalen van een schadevergoeding van tienduizend euro en een gevangenisstraf van acht maanden, waarvan twee voorwaardelijk. Wegens herstelwerkzaamheden waren de paleistuinen een half jaar lang niet toegankelijk voor publiek. Hierdoor liep de uiteindelijke schade in de tienduizenden euro's.


=== Paleispark ===
=== Paleispark ===
⚫
Het [[Paleispark Het Loo|paleispark]] is net als de [[Koninklijke Houtvesterij Het Loo|Koninklijke Houtvesterij]] onderdeel van [[kroondomein Het Loo]]. Het kroondomein was een geliefd jachtterrein van de koninklijke familie. Vlak bij het paleis, in [[Huis Het Loo]], wonen momenteel [[Margriet der Nederlanden|prinses Margriet]] en [[Pieter van Vollenhoven]]. Achter Het Loo bevindt zich het [[kasteel Het Oude Loo|Oude Loo]], dat door de Staat werd verhuurd aan [[Beatrix der Nederlanden|prinses Beatrix]], later aan haar oudste zoon, koning [[Willem-Alexander der Nederlanden|Willem-Alexander]].
[[Bestand:Kasteel Oude Loo 1.JPG|thumb|Kasteel Het Oude Loo]]
⚫
Het [[Paleispark Het Loo|paleispark]] is net als de [[Koninklijke Houtvesterij Het Loo|Koninklijke Houtvesterij]] onderdeel van [[kroondomein Het Loo]]. Het kroondomein was een geliefd jachtterrein van de koninklijke familie. Vlak bij het paleis, in [[Huis Het Loo]], wonen momenteel [[Margriet der Nederlanden|prinses Margriet]] en [[Pieter van Vollenhoven]]. Achter Het Loo bevindt zich het [[kasteel Het Oude Loo|Oude Loo]], dat door de Staat wordt verhuurd aan [[Beatrix der Nederlanden|prinses Beatrix]].


De [[symmetrie]] in de [[architectuur]] van het hoofdgebouw en tuin zet zich door in het gebied aan de voorzijde van het paleis. Vanuit het hart van het hoofdgebouw, vertrekt een kaarsrechte as pal richting het zuiden.
De [[symmetrie]] in de [[architectuur]] van het hoofdgebouw en tuin zet zich door in het gebied aan de voorzijde van het paleis. Vanuit het hart van het hoofdgebouw vertrekt een kaarsrechte as pal richting het zuiden.
Loodrecht op deze hoofdas loopt langs het hekwerk en de zijvleugels de ''Koningslaan'', een weg dwars door het Paleispark die voorheen de directe wegverbinding vormde tussen Het Loo en [[Amersfoort]]. De weg eindigt in het westen dan ook op de Amersfoortseweg ([[Provinciale weg 344|N344]]).
Loodrecht op deze hoofdas loopt langs het hekwerk en de zijvleugels de ''Koningslaan''. Dit is een weg dwars door het Paleispark, die voorheen de directe wegverbinding vormde tussen Het Loo en [[Amersfoort]]. De weg eindigt in het westen dan ook op de Amersfoortseweg ([[Provinciale weg 344|N344]]).


Vanaf de poort, het snijpunt tussen deze [[orthogonaal|orthogonale]] lijnen, vertrekken ook twee assen onder een hoek van 35 [[Booggraad|graden]] gespiegeld aan de hoofdas. De zuidwest-as loopt richting de [[Stal (bouwwerk)|stallen]] en [[koetshuis]] van het paleis, waar nu ook de bezoekersentree en het [[parkeren|parkeerterrein]] ligt. De hoofdas fungeert als belangrijkste [[zichtlaan]] en [[ceremonie|ceremoniële]] oprijlaan, zoals bij [[Koninginnedag 2009#Koninginnedag in Apeldoorn|Koninginnedag 2009]].
Vanaf de poort, het snijpunt tussen deze [[orthogonaal|orthogonale]] lijnen, vertrekken twee assen onder een hoek van 35 [[Booggraad|graden]] gespiegeld aan de hoofdas. De zuidwest-as loopt richting de [[Koninklijke Stallen (Paleis Het Loo)|stallen]] en [[koetshuis]] van het paleis, waar nu ook de bezoekersentree en het [[parkeren|parkeerterrein]] liggen. De hoofdas fungeert als belangrijkste [[zichtlaan]]. Tevens als [[ceremonie|ceremoniële]] oprijlaan, zoals bij [[Koninginnedag 2009#Koninginnedag in Apeldoorn|Koninginnedag 2009]], waar zich toen een drama voltrok.


=== Assenstelsel ===
=== Assenstelsel ===
Het assenstelsel in het Paleispark heeft een vervolg gekregen in de [[stedenbouwkunde|stedenbouwkundige]] opzet van het gebied ten zuiden van het koninklijk terrein. Eenzelfde assenstelsel heeft haar snijpunt ter plaatse van de inrit naar de oprijlaan.
Het assenstelsel in het Paleispark heeft een vervolg gekregen in de [[stedenbouwkunde|stedenbouwkundige]] opzet van het gebied ten zuiden van het koninklijk terrein. Eenzelfde assenstelsel heeft zijn snijpunt ter plaatse van de inrit naar de [[oprijlaan]].


Vanaf dit punt, dat gemarkeerd is door [[De Naald (Apeldoorn)|De Naald]], een 17 meter hoge [[Obelisk (bouwkunst)|obelisk]], vertrekken weer drie kaarsrechte lanen: De Loolaan, Jachtlaan en Koning Lodewijklaan. De Loolaan werd in 1739 als eerste door [[Willem IV van Oranje-Nassau|Willem IV]] gerealiseerd en was gericht op de oude Mariakerk op het [[Raadhuisplein (Apeldoorn)|Raadhuisplein]] in het centrum van Apeldoorn.
Vanaf dit punt, dat gemarkeerd is door [[De Naald (Apeldoorn)|De Naald]], een 17 meter hoge [[Obelisk (bouwkunst)|obelisk]], vertrekken drie kaarsrechte lanen: de Loolaan, Jachtlaan en Koning Lodewijklaan. De Loolaan werd in 1739 als eerste door [[Willem IV van Oranje-Nassau|Willem IV]] gerealiseerd en was gericht op de oude Mariakerk op het [[Raadhuisplein (Apeldoorn)|Raadhuisplein]] in het centrum van Apeldoorn.
De hoofdas zet zich vanaf de inrit door richting het zuiden over de brede Koning Lodewijklaan.
De hoofdas zet zich vanaf de inrit door richting het zuiden over de brede Koning Lodewijklaan.


Regel 79: Regel 73:
aangelegd.<ref>[http://www.apeldoorn.nl/DATA/TER/docs/politiek/plannen_projecten/welstand/documenten/indische_buurt_sep2003.pdf Cultuurhistorische informatie over beschermd stadsgezicht Indische buurt] Gemeente Apeldoorn</ref>
aangelegd.<ref>[http://www.apeldoorn.nl/DATA/TER/docs/politiek/plannen_projecten/welstand/documenten/indische_buurt_sep2003.pdf Cultuurhistorische informatie over beschermd stadsgezicht Indische buurt] Gemeente Apeldoorn</ref>


== Externe link ==
== Externe links ==
* [http://www.paleishetloo.nl/ Officiële website van nationaal museum paleis Het Loo]
* [https://www.paleishetloo.nl/ Officiële website van nationaal museum paleis Het Loo]
*[https://www.collectiegelderland.nl/zoeken?term=&page=1&filter=search_s_has_media-Ja&filter=search_s_participant-Paleis%20Het%20Loo Zoeken in de collectie van Paleis het Loo]
* [https://www.collectiegelderland.nl/zoeken?term=&page=1&filter=search_s_has_media-Ja&filter=search_s_participant-Paleis%20Het%20Loo Zoeken in de collectie van Paleis het Loo]


{{Panorama|Apeldoorn Paleis het Loo B.jpg|1100px|Het paleis, gezien vanuit de tuin}}
{{Panorama|Apeldoorn Paleis het Loo B.jpg|936px|Het paleis, gezien vanuit de tuin}}



⚫
{{Commonscat|Het Loo Palace|Paleis Het Loo}}
{{Appendix}}
{{Appendix}}
{{Navigatie koninklijke paleizen Nederland}}
{{Navigatie koninklijke paleizen Nederland}}
⚫
{{Commonscat|Het Loo Palace|Paleis Het Loo}}
{{Coor title dms|52|14|3|N|5|56|45|E|type:building_scale:3000_region:NL}}
{{Coor title dms|52|14|3|N|5|56|45|E|type:building_scale:3000_region:NL}}


Regel 98: Regel 91:
[[Categorie:Barokkasteel|Loo]]
[[Categorie:Barokkasteel|Loo]]
[[Categorie:Architectuur in Nederland uit de 17e eeuw]]
[[Categorie:Architectuur in Nederland uit de 17e eeuw]]
[[Categorie:Top 100 van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg]]

Huidige versie van 11 jul 2024 om 12:09

Paleis Het Loo
Paleis Het Loo
Locatie Apeldoorn, Vlag van Nederland Nederland
Algemeen
Stijl Neo-classicisme
Bouwmateriaal Witte baksteen
Eigenaar Rijksvastgoedbedrijf
Huidige functie Nationaal Museum Paleis het Loo
Gebouwd door Stadhouder Willem III
Monumentale status Rijksmonument
Monumentnummer 46516
Website Officiële website
Achterzijde
Top 100 van de Nederlandse monumenten
Gezicht op Paleis Het Loo te Apeldoorn in vogelvluchtperspectief rond 1689
Gezicht op paleis Het Loo, Cornelis de Kruyff, 1828

Paleis Het Loo is een paleis gelegen aan de rand van Apeldoorn. Het paleis werd tot 1975 door leden van de Koninklijke familie van Nederland bewoond. Sinds 1984 is het als Nationaal Museum Paleis het Loo opengesteld voor publiek en vinden er tentoonstellingen en evenementen plaats. Het paleis is eigendom van de Staat der Nederlanden. Het beheer en onderhoud van de gebouwen wordt uitgevoerd door de Stichting Paleis Het Loo Nationaal Museum.

Geschiedenis

[bewerken | brontekst bewerken]

De naam 'loo' betekent oorspronkelijk een op hogere zandgrond gelegen licht en mensvriendelijk bos met hoog, opgaand hout[1]. Stadhouder Willem III, achterkleinzoon van Willem van Oranje, kocht in 1684 het middeleeuwse kasteel Het Oude Loo aan, om ernaast een nieuw jachtverblijf op te trekken. Het terrein leent zich bijzonder goed voor een tuinaanleg met waterwerken, vanwege de natuurlijke wateraanvoer vanuit de heuvels. De stadsmeestertimmerman van Leiden, Jacobus Roman (1640-1716), die in 1689 hofarchitect zou worden, ontwierp een vierkant hoofdgebouw (corps de logis) in classicistische stijl, met aan weerszijden ervan zijvleugels. Hoofdgebouw en vleugels waren met elkaar verbonden via halfronde colonnades. Het interieurontwerp is goeddeels van Daniël Marot.

Nadat stadhouder Willem III koning van Engeland was geworden, liet hij het paleis van 1691 tot 1694 uitbreiden met vier paviljoens (een binnen- en een buitenpaviljoen aan weerszijden van het hoofdgebouw) die het hoofdgebouw met de zijvleugels verbonden. De colonnades werden verplaatst naar de nieuw aangelegde tuin. De paviljoens bevatten de koninklijke appartementen van stadhouder Willem III en Mary Stuart, evenals de eetzaal, paleiskapel en schilderijengalerij. Het interieur werd ontworpen door Daniël Marot. De plafondschilderingen zijn van de hand van Johannes Glauber en Gerard de Lairesse. Volgens Jan van Gool werkten Dirk Valkenburg en Dirk Dalens III rond 1700 aan de verfraaiing met vogel- of jachttaferelen.

Restauratie

[bewerken | brontekst bewerken]

Het paleis was de zomerresidentie van de Nederlandse stadhouders en koningen van 1686 tot 1975. Het werd voor het laatst bewoond door prinses Margriet en haar echtgenoot Pieter van Vollenhoven.

Van 1977 tot en met 1984 vond een ingrijpende restauratie plaats van het paleis en de tuinen. Het doel was om beide terug te brengen in de oorspronkelijke 17e-eeuwse staat. Daartoe werden enkele aanbouwen uit de 19e en 20e eeuw verwijderd, waaronder de grote eetzaal en de bad- en kleedkamers aan de tuinzijde van het hoofdgebouw. Verder werd het paleis ontdaan van de witte pleisterlaag, zodat de oorspronkelijke baksteen weer tevoorschijn kwam. Ook werd de in de 20e eeuw aangebrachte verdieping op het hoofdgebouw weggehaald. In het paleis werden plafond- en marmerschilderingen uit voorgaande perioden vrijgelegd en waar nodig geretoucheerd. Bij de inrichting werden de stadhouderlijke appartementen van Willem III en zijn echtgenote Mary II op hun oorspronkelijke plaats op de eerste verdieping teruggebracht.

Vanaf 2018 werd het paleis opnieuw gerenoveerd. Het ontwerp voor deze renovatie werd gemaakt door KAAN Architecten.[2][3] Het betrof noodzakelijk onderhoud en de bouw van een ondergrondse uitbreiding voor bezoekersfaciliteiten onder het voorplein. Ook kwamen er nieuwe tentoonstellingsruimten. Voor hoofdgebouw en paviljoens is ervoor gekozen om waar dit maar mogelijk was de originele staat te herstellen. Dat betreft onder ander de vertrekken zoals die in gebruik waren door koningin Wilhelmina (het was haar woon- én werkpaleis) en door prins Bernhard, die 's zomers, samen met zijn echtgenote, koningin Juliana, in Paleis het Loo verbleef. Vanaf 2022 is het paleis na de renovatie weer toegankelijk voor bezoekers. In 2023 kwam ook de ondergrondse uitbreiding gereed.

Museum

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie Nationaal Museum Paleis het Loo voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het paleis is na restauratie in de jaren 70 sinds 1984 ingericht als museum. In het museum krijgt men er een indruk van hoe de opeenvolgende Oranjes in dit paleis leefden. Op de de eerste verdieping van de oostvleugel van het paleis worden de Oranjes belicht: stadhouders, koningen en koninginnen. In de westvleugel bevindt zich het "juniorpaleis": een speelplek voor kinderen.

Parkaanleg

[bewerken | brontekst bewerken]

Tuin

[bewerken | brontekst bewerken]
Tuin van bovenaf
Tuin van Paleis het Loo

Paleis Het Loo beschikt over een Hollands-classicistische tuin met Franse invloeden (een vakverdeling afgezet met Japanse hulsthagen). Het is een formele tuin in de stijl van de 17e-eeuwse barok, in navolging van de renaissancetuinen van André le Nôtre, zoals bij het kasteel van Versailles. Vanaf het balkon (op woensdag toegankelijk) is uitzicht op de tuin. De ene kant van de tuin is het spiegelbeeld van de andere. Er zijn meerdere fonteinen in de tuin van paleis Het Loo, met namen die verwijzen naar figuren uit de Romeinse en Griekse mythologie (zoals de Venus- en de Hercules-fontein).

De oorspronkelijke tuinen werden in de periode van 1980 tot en met 1984 hersteld naar de aanleg op wens van stadhouder Willem III. Bewaard gebleven ontwerptekeningen en opgravingen ter plaatse vormden het uitgangspunt voor deze ingreep. In 2009 is het uitzichtplatform herbouwd, met twee rustbanken aan het eind van de tuin, nog achter de colonnades.

Vernieling

[bewerken | brontekst bewerken]

Op 6 juni 2000 rond 23:00 uur werden grote vernielingen aangericht aan de omheining en de tuinen van het paleis. Een 22-jarige man, afkomstig uit Apeldoorn, was onder invloed van alcohol en drugs met een scooter door de omheining gereden, vervolgens door de paleistuinen, waardoor forse schade ontstond. De man werd ter plekke aangehouden door de gealarmeerde marechaussee en politie. Hij werd door de rechter veroordeeld tot betalen van een schadevergoeding van tienduizend euro en een gevangenisstraf van acht maanden, waarvan twee voorwaardelijk. Wegens herstelwerkzaamheden waren de paleistuinen een half jaar lang niet toegankelijk voor publiek. Hierdoor liep de uiteindelijke schade in de tienduizenden euro's.

Paleispark

[bewerken | brontekst bewerken]

Het paleispark is net als de Koninklijke Houtvesterij onderdeel van kroondomein Het Loo. Het kroondomein was een geliefd jachtterrein van de koninklijke familie. Vlak bij het paleis, in Huis Het Loo, wonen momenteel prinses Margriet en Pieter van Vollenhoven. Achter Het Loo bevindt zich het Oude Loo, dat door de Staat werd verhuurd aan prinses Beatrix, later aan haar oudste zoon, koning Willem-Alexander.

De symmetrie in de architectuur van het hoofdgebouw en tuin zet zich door in het gebied aan de voorzijde van het paleis. Vanuit het hart van het hoofdgebouw vertrekt een kaarsrechte as pal richting het zuiden. Loodrecht op deze hoofdas loopt langs het hekwerk en de zijvleugels de Koningslaan. Dit is een weg dwars door het Paleispark, die voorheen de directe wegverbinding vormde tussen Het Loo en Amersfoort. De weg eindigt in het westen dan ook op de Amersfoortseweg (N344).

Vanaf de poort, het snijpunt tussen deze orthogonale lijnen, vertrekken twee assen onder een hoek van 35 graden gespiegeld aan de hoofdas. De zuidwest-as loopt richting de stallen en koetshuis van het paleis, waar nu ook de bezoekersentree en het parkeerterrein liggen. De hoofdas fungeert als belangrijkste zichtlaan. Tevens als ceremoniële oprijlaan, zoals bij Koninginnedag 2009, waar zich toen een drama voltrok.

Assenstelsel

[bewerken | brontekst bewerken]

Het assenstelsel in het Paleispark heeft een vervolg gekregen in de stedenbouwkundige opzet van het gebied ten zuiden van het koninklijk terrein. Eenzelfde assenstelsel heeft zijn snijpunt ter plaatse van de inrit naar de oprijlaan.

Vanaf dit punt, dat gemarkeerd is door De Naald, een 17 meter hoge obelisk, vertrekken drie kaarsrechte lanen: de Loolaan, Jachtlaan en Koning Lodewijklaan. De Loolaan werd in 1739 als eerste door Willem IV gerealiseerd en was gericht op de oude Mariakerk op het Raadhuisplein in het centrum van Apeldoorn. De hoofdas zet zich vanaf de inrit door richting het zuiden over de brede Koning Lodewijklaan.

Spoorlijn

[bewerken | brontekst bewerken]

Over de brede middenberm van de Koning Lodewijklaan liep de voormalige Loolijn of Koningslijn, een spoorlijn van de Oosterspoorweg naar Het Loo, waardoor de koninklijke familie een rechtstreekse verbinding met Amsterdam had. De Koning Lodewijklaan werd vlak voor het midden van de 18e eeuw tegelijkertijd met het noordelijke deel van de huidige Jachtlaan aangelegd.[4]

[bewerken | brontekst bewerken]
Het paleis, gezien vanuit de tuin
Het paleis, gezien vanuit de tuin
Zie de categorie Paleis Het Loo van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Paleis_Het_Loo&oldid=67803063"