Ans 1830 : Diferéncia entre lei versions
Contengut suprimit Contengut apondut
Cap resum de modificació |
|||
Linha 2 :
== Istòria ==
'''1831''' : en [[Etiopia]], [[batalha de Debre Abbay]] (14 de febrier) entre lei fòrças de Tigre dau ras [[Sabagadis]] e aquelei deis Oròmos dau ras Marye, protector principau dau negus [[Gigar]]. En despiech de sa superioritat tecnologica (utilizacion d'uneis unitats equipadas d'armas de fuòc), Sabagadis foguèt batut e son territòri pilhat per lei venceires. Pasmens, lo ras Marye foguèt tuat dins la batalha. Son fraire Dori li succediguèt e remplacèt immediatament lo negus [[Gigar]] per [[Iyasu IV]] jutjat pus docil. Dins aquò, Dori moriguèt a son torn e foguèt remplaçat per Ali II que venguèt lo cap vertadier d'[[Etiopia]] fins ais [[ans 1840]] gràcias a l'influéncia diplomatica de sa maire, [[Menen]], e au sostèn dei faccions oròmos.
<br/>
'''1831''' : ais [[USA|Estats Units]], creacion dau jornau ''The Liberator'' (1{{èr}} de genier) de [[Boston]] per [[William Lloyd Garrison]]. Son projècte èra de luchar còntra l'[[eslavatge]] mai transformèt rapidament son movement en crosada<ref>'''[[francés|(fr)]]''' André Kaspi, ''Les Américains. Tome 1 : Naissance et essor des Etats-Units 1607-1945'', Seuil, 1986, p. 148.</ref>. Se sa declaracion foguèt pas remarcada en 1831, anava pauc a pauc radicalizar dau debat regardant l'[[eslavatge]] e participar a l'entraïnament de la [[Guèrra de Secession|Guèrra Civila]] una generacion pus tard.
== Cultura ==
== Sciéncias e tecnicas ==
'''1831''' : premiera observacion documentada de la [[Granda Taca Roja]] de [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]].
<br/>
'''1831''' : invencion d'un [[motor]] [[electricitat|electric]] pendular per lo [[fisica|fisician]] [[USA|estatsunidenc]] [[Joseph Henry]] ([[1797]]-[[1878]]) que trobèt d'aplicacions importantas dins la concepcion e la produccion de [[relòtge]]s.
== Decès ==
Linha 14 ⟶ 22:
* [[Karl Ludwig Harding]], [[Astronomia|astronòm]] [[Alemanha|alemand]].
* [[Nicéphore Niépce]], inventor [[França|francés]].
* [[Pèire Ròda]], [[violon]]ista e compositor [[Ocitània|occitan]].
* [[Friedrich Stromeyer]], [[Quimia|quimista]] [[Alemanha|alemand]].
* [[Antonio José de Sucre]], revolucionari e òme politic [[Veneçuèla|veneçolan]].
</div>
| |||